Ahlak; ahlak felsefesi disiplini olmadan da vardı. Çünkü en ilkel toplumların bile kendine göre bir ahlakı vardır



Yüklə 445 b.
tarix09.01.2018
ölçüsü445 b.
#37442



  • Ahlak ; ahlak felsefesi disiplini olmadan da vardı.

  • Çünkü en ilkel toplumların bile kendine göre bir ahlakı vardır.

  • Aristoteles ; iyi , erdem , özgürlük , mutluluk gibi kavramları sorgulayıp tanımladığı için “Ahlak Felsefesi” disiplinin kurucusu sayılır.



İnsan davranışlarını kabaca içgüdüye dayalı ve irade ile yapılan davranışlar olarak sınıflandırmak mümkündür.

  • İnsan davranışlarını kabaca içgüdüye dayalı ve irade ile yapılan davranışlar olarak sınıflandırmak mümkündür.

  • İnsanın irade ile yaptığı davranışlarını da sadece düşünmesi ve bilmesi yeterli değildir.

  • Düşündüklerini ve bildiklerini davranışlarına da yansıtmak zorundadır.

  • Çünkü bilmek başka yapmak başka bir şeydir.

  • ÖRNEK

      • Hırsızlık yapmanın ya da yalan söylemenin kötü olduğunu bilmek yeterli değildir. Bunun davranışlara da yansıması gerekir.


  • Günlük dildeki ahlaktan kastedilen ; insanlar arası ilişkilerde kişilerin uyması beklenen davranışlardır.

    • Yapılması / yapılmaması istenen davranışlar,
    • İzin verilen / verilmeyen davranışlar ,
    • Onaylanan / onaylanmayan davranışlar ,
    • İYİ ve KÖTÜ olarak değerlendirilen davranışlardır.


  • Belli bir dönemde , belli bir toplumun benimsemiş olduğu , bireylerin birbirleri ile ilişkilerini düzenleyen davranış kurallarının , yasaların , ilkelerin toplamıdır.

  • İnsanın özgür iradesiyle ortaya koyduğu yapıp etmelerdir.

  • Bir toplumdaki kişiler arası ilişkilerde davranışlara ilişkin değer yargıları toplamıdır. Bu değer yargıları , kişilerin başkaları ile ilişkilerinde yaptıklarının değerini yargılamak için kullanılır.

  • İyi ile kötünün ne olduğu üzerine bir bilinçtir.



  • Değer yargıları ; toplumdan topluma farklılık gösterdiği gibi , aynı toplum içinde bölgeden bölgeye ve zamandan zamana da farklılık gösterir.

  • Belirli bir toplumun ahlakından sözedilebileceği gibi ; meslek ahlakı , siyasal ahlak , evlilik ahlakı vb. ahlaklardan da sözetmek mümkündür.



  • Ahlaklar üzerinde bilgi ortaya koymaya çalışan bir etkinliktir.

  • Bu kimi zaman bir ahlakın değerlendirilmesi şeklinde olabileceği gibi kimi zaman da tek tek ahlakların üzerinde genel bir ahlak ortaya koyma çabasıdır.



AHLAK FELSEFESİNİN KONUSU

  • İnsanın yapıp etmelerini özel bir problem alanı olarak ele alır.

  • Bu alanı yöneten ilkeleri inceler.

  • Ahlaksallığın ne olduğunu inceler.

  • Ahlakın özünü ve temellerini araştırır.

  • İnsanın yapıp etmelerinde özgür olup olmadığını araştırır.

  • Yapılması gereken davranışları ortaya koyar.

  • İyi , mutluluk , erdem , özgürlük vb. Kavramları irdeler.



  • Genellikle ahlak felsefesi ile eş anlamlı tutulan bir kavram olmasına rağmen ondan farklıdır.

  • Kısaca “EYLEM”in felsefi bilgisidir.



İYİ : Yapılması gereken

  • İYİ : Yapılması gereken

  • KÖTÜ : Yapılmaması gereken

  • ÖZGÜRLÜK : İrade ile birinden birini isteme

  • SORUMLULUK : Seçtiğimiz seçeneğin getireceği sonucu üstlenme

  • ERDEM : İyi olana yöneliş

  • VİCDAN : İyi olana yönelten içsel güç

  • AHLAK YASASI : Herkesin davranışını düzenlemesi beklenen yasa

  • AHLAKİ KARAR : Sözkonusu yasaya özgürce uyma

  • AHLAKİ EYLEM : Bu yasaya uygun hareketi yapma



  • Ahlaki eylemin amacı nedir ?

  • insan ahlaki eylemlerinde özgür müdür ?

  • Ahlak yargılarının niteliği nedir ?

  • Kişi vicdanı karşısında evrensel bir ahlak yasası var mıdır ?



Ahlaki eylemin amacı nedir ?

  • Ahlaki eylemin amacı nedir ?

      • Mutluluktur
      • Hazdır
      • Faydadır
      • Ödevdir
  • İnsan ahlaki eylemlerinde özgür müdür ?

      • DETERMİNİZM ÖZGÜR DEĞİLDİR
      • İNDETERMİNİZM ÖZGÜRDÜR
  • Kişi vicdanı karşısında evrensel bir ahlak yasası var mıdır ?

      • Evrensel ahlak yasası yoktur
      • Evrensel ahlak yasası vardır




EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDEN YAKLAŞIMLAR

  • HAZ AHLAKI

  • ( HEDONİZM )

  • Kurucusu Aristippos’tur.

  • “Haz” veren şey iyi,“acı” veren şey kötüdür.

  • Haz ile iyi aynı şeydir.

  • Burada kastedilen haz anlık hazlardır.

  • İnsan sadece kendi hazzını bilebilir

  • Geçmiş haz artık yoktur gelecekteki de

  • gelmemiştir.

  • Haz değişken olduğundan hazza bağlı olan ahlak

  • yasası da değişken olacaktır.

  • Kişiden kişiye göre değişen bir ahlak yasası vardır , evrensel ahlak yasası yoktur.



FAYDA AHLAKI

  • FAYDA AHLAKI

  • ( UTİLİTARİZM )

  • Bireye fayda sağlayan hareket iyi sağlamayan kötüdür.

  • Her türlü davranış bireye fayda sağladığı oranda istenmeye layıktır.

  • Bireye fayda sağlayan davranışlar kişiden kişiye göre değiştiği için evrensel ahlak yasası yoktur.



BENCİLİK

  • BENCİLİK

  • ( EGOİZM )

  • İnsanın tüm eylemlerinin “ben” sevgisi” ile belirlendiğini ileri süren yaklaşımdır.

  • İnsanın kendisine uygun olan şey iyinin ölçütüdür.

  • İnsanda kendini sevme ve kendini koruma içgüdüsü vardır.

  • İnsanın doğa nimetlerinden yararlanma isteği onun diğer insanlarla çatışmasına yol açmıştır.

  • “Ahlak” insanın kendini koruma içgüdüsüne ters düşen bu anlaşmazlık sonucunda ortaya çıkmış bir sözleşmedir.

  • İnsanın kendisini korumasını sağlayan iyi ve kötü toplumlara ve kişilere göre değiştiği için evrensel bir ahlak yasası yoktur.

  • “İnsan insanın kurdudur.” Thomas HOBBES



ANARŞİZM

  • ANARŞİZM

  • İnsanlara egemen güçlerin hükmetmesine karşı çıkan bir öğretidir.

  • İnsanların “kişi” olmasını engelleyen her türlü üst siyasi kurumu ortadan kaldırmayı savunurlar.

  • Kişi üzerinde siyasi , dinsel , ahlaki hiç bir otoritenin baskı unsuru oluşturmaması gerektiğini savunurlar.

  • Bu kurumlar bireyin özgürleşmesini engeller. Çünkü bunlar insanları sınırlandırır.

  • Anarşizme göre evrensel bir ahlak yasası yoktur.



NİETZSCHE

  • NİETZSCHE

  • “Değerleri hep yeniden değerlendir.” şeklinde bir ahlak anlayışı vardır.

  • Evrensel bir ahlak yasası yoktur TÜM DEĞERLERİ kökten reddeder.



SARTRE

  • SARTRE

  • Varoluş özden önce gelir.

  • İnsan dünyaya atılmış bir varlıktır.

  • Tanrının varlığını kabul etmez.

  • İnsan kendi kendini belirlemelidir.

  • İnsanı yaratan bir varlık olmadığına göre insana yol gösterecek iyi ve kötü gibi kavramlar yoktur.

  • İnsan kendini nasıl yaparsa öyledir.

  • Özgürlük insanın biricik amacı olmalıdır.



EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDEN YAKLAŞIMLAR

  • Evrensel bir ahlak yasası vardır.

  • Bu yasa insana dışarıdan empoze edilmemiştir.

  • Evrensel ahlak yasası insanın kendi iç dünyasından kaynaklanır.

  • İnsanın kendi iç dünyasından kaynaklanan yasa onun neyi yapıp yapmayacağına dair bir buyruk haline gelir.



Jeremy BENTHAM

  • Jeremy BENTHAM

  • Bütün canlı varlıklar doğası gereği acıdan kaçar hazza yönelir.

  • Dünya nimetlerinden elini eteğini çekmiş insanlar bile bunu diğer dünyada elde edeceği haz için yapar.

  • Hazzı istemek erdemliliktir ve mutluluğu getirir.

  • Önemli olan geçici değil sürekli olan hazdır.

  • “HER EYLEMDE OLABİLDİĞİNCE ÇOK İNSANIN OLABİLDİĞİNCE ÇOK MUTLULUĞUNU SAĞLAMAK”



MİLL

  • MİLL

  • İyiyi kötüden ayırdetmek için yararlı olup olmadığına bakmak gerekir.

  • Her insanın özel yararını genel yararla uyuşturmak gerekir.

  • Herkes kendi mutluluğu ile başkalarının mutluluğu arasında uyum sağlamalıdır.

  • “ YALNIZ TEK İNSAN İÇİN DEĞİL , HER İNSAN İÇİN YARARLI OLANIN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNİ SAĞLAMAK.”

  • BERGSON

  • İyinin ve kötünün ölçütü sezgidir.

  • “ KENDİ SEZGİNE UY Kİ ; HEM KENDİN HEM DE BAŞKALARI İÇİN İYİ OLANI YAPMIŞ OLASIN.”



EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDEN YAKLAŞIMLAR

  • Evrensel ahlak yasası vardır.

  • Bu yasa varlığını insana dışarıdan empoze eder.

  • Yasa varlığını insanın kendi içinden değil , dışındaki bir kayaktan alır.



PLATON

  • PLATON

  • Evrensel ahlak yasasının temellendirilişi bilgi kuramı ile yakından ilişkilidir.

  • En yüksek iyi mutluluktur.

  • İyi ve mutluluk birer İDEA’dırlar.

  • İyinin ideasına ulaşmış kişi iyinin kendisine de ulaşmış olur.

  • İyinin hem tek kişide hem de toplumda gerçekleşmesi gerekir.

  • Amaç devletin mutluluğudur.

  • Platon’un ahlak anlayışı devlet anlayışı ile bütünleşir.

  • Devletin son amacı yurttaşlarına erdemli bir yaşam sağlamaktır.



SPİNOZA

  • SPİNOZA

  • Evrensel ahlak yasasını insanın bilincine vardığı Tanrı kavramı ile açıklar.

  • Tanrı ve evren bir ve aynı şeydir.

  • Doğa yasası ve ahlak yasası aynı şeydir.

  • Doğada rastlantı diye bir şey yoktur.

  • Her şey belli bir yasaya göre olur.

  • İnsan kibirinden kurtulduğu zaman Tanrının bilgisine ulaşmış olur.

  • Bu bilgiyi elde eden kişi erdemlidir.



FARABİ

  • FARABİ

  • Bilgi erdemlerin en üstünüdür.

  • İnsana mutluluğu sağlayan bilgi tanrının bilgisidir.

  • İki türlü iyi vardır :

  • Başka bir amacı gerçekleştirmek için istenen iyilik

  • Sırf iyi olduğu için istenen iyilik

  • “SIRF İYİ OLDUĞU İÇİN İSTENEN ŞEYİ İSTE VE ONA UYGUN YAŞA.”



Kant’a kadar “ahlaki eylemin amacı ne olmalıdır?” sorusuna verilen cevap MUTLULUK olmalıdır şeklindedir.

  • Kant’a kadar “ahlaki eylemin amacı ne olmalıdır?” sorusuna verilen cevap MUTLULUK olmalıdır şeklindedir.

  • Kant ise mutluluğun kişiden kişiye göre değişen subjektif bir kavram olmasından dolayı evrensel ahlak yasasının temeli olamayacağını savunmuştur.

  • Kant’a göre ahlaki eylemin amacı “ÖDEV”dir.

  • Ödev kişiden kişiye göre değişen bir kavram değildir.

  • Ödev “İYİYİ İSTEME”dir.

  • Bir eylemin ahlaki değeri sonucunda değil , eyleme neden olan düşüncededir.

  • Vicdan hem ahlak yasasını belirler hem de ona uymaya zorlar.

  • “ÖYLE HAREKET ET Kİ SENİN HAREKETLERİN BAŞKALARI İÇİN DE İLKE VE YASA OLSUN”



Kant’ın evrensel ahlak yasasının birleştirici bir özelliği vardır.

  • Kant’ın evrensel ahlak yasasının birleştirici bir özelliği vardır.

  • Yasayı öznel temelde açıklayanlar ve nesnel temelde açıklayanların fikirlerini uzlaştırmıştır.

  • İnsan aklı hem yasayı koyar hem de ona uymaya zorlar.

  • Kişi eyleminde özgür olduğu için subjektiftir , evrensel olduğu için objektiftir.

  • Yasayı koyan insan aklı olduğu için özneldir , ancak bu aklın işleyişi her insanda aynı olduğu için yasa kendini tüm insanlara kabul ettirdiğinden nesneldir.



  • Evrensel ahlak yasasının dinlere göre temellendirilişi genelde aynıdır.

  • İnsan yaratılmış varlıktır.

  • Yaratıcı insana neyin iyi neyin kötü olduğunu vermiştir. Yani uyacağı ahlak yasasını belirlemiştir.

  • Bu yasa peygamberlere vahiy aracılığıyla bildirilmiştir.

  • “YARATICININ HOŞNUTLUĞUNU KAZANDIRAN EYLEM İYİ , KAZANDIRMAYAN KÖTÜDÜR.”



YUNUS EMRE

  • YUNUS EMRE

  • Düşüncesinin temeli “SEVGİ”ye dayanır.

  • İnsanlar birbirlerini sevmek yolu ile Tanrıyı sevmek için bu dünyaya gelmişlerdir.

  • Ahlak yasasının temelinde de “TANRI SEVGİSİ” vardır.

  • Yaratıcı kendi dışındakilere , varlıklara sevgisi nedeniyle varlık vermiştir.

  • Yaratıcıyı aramak , tanımak ve sevmek insan için en yüce erdemdir.

  • İnsan yaratıcıyı bilerek kendini bilir.

  • Kendini bilen her varlığa gönül gözü ile bakar ve bütün varlıklara sevgi ile yaklaşır.

  • “YARATILMIŞ HER VARLIĞI SEVMEK İYİ SEVMEMEK KÖTÜDÜR.”

  • “YARATILANI SEV YARADANDAN ÖTÜRÜ.”



MEVLANA

  • MEVLANA

  • Evrende bütün yaratılmışların içinde yalnızca insan varlığın özünü , mutlak güzellik ve iyiliği anlayabilir.

  • İnsan varlıkların en yücesidir.

  • Tanrı insanları bu şekilde yaratırken ona bir takım görev ve sorumluluklar yüklemiştir.

  • İnsanın görevi , Tanrıyı tanımak , bilmek ve sevmektir.

  • İnsan kendi benliğine yaklaştıkça Tanrıya yaklaşır.

  • Böylece Tanrıyı tanıma ve bilme seviyesine ulaşır.

  • “ YA OLDUĞUN GİBİ GÖRÜN , YA GÖRÜNDÜĞÜN GİBİ OL!”



HACI BEKTAŞİ VELİ

  • HACI BEKTAŞİ VELİ

  • Tanrıya erişme üç aşamalı bir çabayı gerektirir :

  • VAHDET – İ ŞUHUD : İnsan çevresinde gördüğü her şeyin varlığını TANRI ile açıklar.

  • VAHDET – İ KUSUD : Nesneleri maddesel tözde birleştirir. Bu aşamada maddesel olan evren ile ruhsal olan Tanrı ikiliği devam etmektedir.

  • VAHDET – İ VÜCUD : Kendisinin tek varlık olan Tanrının insan biçimindeki görüntüsü olduğunun bilincine varır.

  • Bu aşamaya ulaşmış olan insan KAMİL insandır.

  • Kamil insan yaratan ile yaratılanı birbirinden ayrı görmez.

  • “ BÜTÜN VARLIKLARI SEVEREK HAREKET ET Kİ , İYİ OLANI YAPMIŞ OLASIN.”



Yüklə 445 b.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin