Bakı Dövlət Universiteti Beynəlxalq Hüquq və Beynəlxalq Münasibətlər fakültəsi GİT ixtisası əyani şöbəsi 2-ci kurs tələbəsi

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

Bakı Dövlət Universiteti
Beynəlxalq Hüquq və Beynəlxalq Münasibətlər fakültəsi

GİT ixtisası əyani şöbəsi 2-ci kurs tələbəsi

Teymurov Salmanın

Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər fənnindən
“Beynəlxalq ticarət nəzəriyyələri və onların təkamülü.

Klassik xarici ticarət nəzəriyyələri.” mövzusunda
Kurs işi

İcraçı: Teymurov Salman

Rəhbər: Aslanov Habil
Bakı – 2009

Plan:

1. 
   Xarici ticarətin zəruriliyi.
   
2. 
   Beynəlxalq ticarət, onun mahiyyəti və əhəmiyyəti.
   
3. 
   Xarici ticarətə dair nəzəriyyələr.
   

Giriş
Ticarət insan əməyi ilə bağlı fəaliyyətdir. Ticarət ən müxtəlif və çoxşaxəli bir iqtisadi-sosial sahəsi kimi bütün iqtisadi məkanlarda ayrıca götürülmüş bir məmləkətdə və onun daxili məhəllilərində, həmin məmləkətin xarici ölkələrlə iqtisadi münasibətlərində, beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin realizə ediləcəyi məkanlarda təşkil olunur və idarə edilir.

Beynəlxalq ticarət alqı-satqı əməliyyatların həyata keçirilməsi ilə reallaşdırılır. Bu, beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin idarə olunması mexanizminin başlıca amilidir. Belə ki, beynəlxalq iqtisadi münasibətlər məhz maddi (görünən) malların mübadiləsi, ölkələr arasında istehsal-texniki əməkdaşlığın nəticələrinin (həm görünən, həm də görünməyən) mallar mübadiləsi formalarında təzahür edir. Bütün bunlar kontragentləri öncədən müəyyənləşdirilmiş müxtəlif ölkələrin qarşılıqlı ticarət əməliyyatları vasitəsilə həyata keçirilir.

Müasir dünya təsərrüfatında iqtisadi əlaqələrin inkişafı beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin yuxarıda göstərilən hər üç formasının həm üfüqi, həm də şaquli istiqamətlərdə inkişafı ilə xarakterizə olunur. Dünya iqtisadiyyatı inkişafının məhz bu mərhələsində məmləkətlərarası ticarətin sürətli inkişafı beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin əsas cəhətini təşkil edir.

Beynəlxalq ticarət müxtəlif alıcılar və satıcılar və vasitəçilər arasında həyata keçirilən alqı və satqı prosesidir.

Beynəlxalq ticarət beynəlxalq əmək bölgüsünün daha da genişlənməsinə və dərinləşməsinə, mövcud resurslardan səmərəli istifadə edilməsinə, dünya ölkələri arasında elmi-texniki sahədə əməkdaşlığın genişlənməsinə və dünya xalqlarının maddi və mənəvi tələbatlarının ödənilməsinə şərait yaradır. Cəmiyyətin iqtisadi tərəqqisi, dünya dövlətlərinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və ölkələrdə iqtisadi artıma nail olmaq beynəlxalq ticarətlə bağlıdır.

Dünya dövlətləri arasında yaranan beynəlxalq iqtisadi mü­nasibətlərin ən əsas forması olan beynəlxalq ticarət, bilavasitə beynəlxalq əmək bölgüsünün daha da genişlənməsinə və dərinləşməsinə, mövcud resurslardan sə­mərəli istifadə edilməsinə, dünya ölkələri arasında elmi-texniki sahədə əməkdaşlığın artmasına, dünya xalqlarının maddi və mənəvi tələbatlarının ödənilməsinə, Yer kürəsində iqtisadi həyatın qloballaşmasına, xalqların milli ənənələrinin yaxınlaşdırılmasına, onlar arasında çıx dostluq və işgüzar münasibətlərin inkişafına kömək edir. Dünya ölkələrinin beynəlxalq ticarətdə iştirakı zamanı onların iqtisadi inkişaflarının səviyyəsi, ərazi miqyası, əhalinin sayı, təbii resurslarla təminat dərəcəsi, daxili bazarın tutumluluğu, iqtisadi siyasətin vəzifə və məq­sədləri və s. nəzərdən keçirilir. Dünya təcrübəsi göstərir ki, beynəlxalq ticarətin arası-kəsilmədən və səmərəli artımının təmin edilməsinə bir sıra amillər təsir edir ki, onlarla da aşağıdakılar aid edilir:

• 
  sülh şəraitinin daima möhkəmləndirilməsi və dövlətlərarası münasibətlərin stabilləşdirilməsi;
  
• 
  istehsalın və kapitalın beynəl­miləl­ləş­diril­məsi;
  
• 
  əsas kapitalın yeniləşdirilməsinə, köh­nələ­rin rekonstruksiya edilməsinin sürətləndirilməsinə şərait yaradan və iqtisadiyyatın yeni-yeni sahələrinin inkişafına səbəb olan elmi-texniki inqilabın son nailiyyətlərindən istifadə olunması;
  
• 
  dünya bazarında beynəlxalq korpo­ra­siya­ların və qurumların aktiv fəaliyyət göstərməsi;
  
• 
  yeni-yeni kommersiya fəaliyyətləri üçün reallıqlarının və yüksək standartlara cavab verən malların ticarəti üçün ümumdünya bazarının yaranması;
  
• 
  beynəlxalq ticarətin ÜTT çərçivəsində qə­bul edilmiş beynəlxalq ticarət sazişləri vasitəsilə nizam­lanması və tənzimlənməsi;
  
• 
  beynəlxalq maliyyə-iqtisadi təşkilatların fəa­­­liy­yətini gücləndirən və ölkələri ticarət və tədiyyə ba­lansının əsas dünya valyuta nisbətlərinə əsasən sta­bil­li­yinin saxlanmasını təmin edən Beynəlxalq Valyuta Fondunun fəaliyyət mexanizminin daha da aktiv­ləşdirilməsi;
  
• 
  dünya iqtisadiyyatına təsir və münasibət baxımından Dünya Bankının fəaliyyətinin stabil­ləş­dirilməsi;
  
• 
  beynəlxalq ticarətin liberallaşdırılması və alqı-satqı əməliyyatlarının və s. optimallaşdırılmasına şə­rait yaradan azad iqtisadi zonaların yaradılması;
  
• 
  ticarət-iqtisadi inteqrasiya proseslərinin in­kişaf etdirilməsi, regional baryerlərin kənarlaşdırılması, ümumi bazarların, azad ticarət zonalarının səmərəli for­malaşdırılması;
  
• 
  keçmiş müstəmləkə ölkələrin siyasi müs­təqillik əldə etmələri və onların sıralarından xarici bazara yol açılması.
  

Xarici ticarətin zəruriliyi.