BediÜzzaman said nursi’ye göre eğİTİm felsefesi

BEDİÜZZAMAN SAİD NURSİ’YE GÖRE EĞİTİM FELSEFESİ

Arş. Gör. Kasım KARATAŞ,

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Karaman/Türkiye posta:[e-mail]


GİRİŞ
“Eğitimin amacı ne olmalıdır?” ve “Hangi bilgiler öğretilmelidir?” gibi eğitim sistemini şekillendiren sorular antik dönemden günümüze dek sorulan ve cevap aranılan sorulardır (Şeker, 2013). Bu sorulara verilen cevaplar benimsenen felsefeye, ideolojiye veya düşünce sistemine göre değişir. Eğitim, en genel anlamıyla insanların davranışlarını değiştirme sürecidir. Bu süreçte insanların davranışlarının değişiklikleri istenilen yönde olumlu şekilde olabilmesi eğitim sürecinin planlı olmasına bağlıdır. Eğitim sürecinin planlı olması bir felsefe zemininde şekillendiği ya da bir idealiteye dayandığı anlamına gelmektedir. Diğer bir deyişle, insanları niçin eğitiyoruz sorusu bağlamında eğitimin hedefleri ve programından öğrenme-öğretme sürecine kadar eğitim sisteminin tüm bileşenleri benimsenen eğitim felsefesi doğrultusunda yapılandırılır. Diğer taraftan insanların dünyayı anlamlandırma arayışlarına cevap verebilen ve dünyadaki yerini konumlandırabilen bir eğitim düzenine ve dolayısıyla eğitim felsefesine her zaman ve devirden daha fazla bu dönemde ihtiyaç duyulduğu aşikârdır. Söz konusu bu ihtiyacı giderme ve soruna çözüm getirme niyetinden hareketle, 21. yüzyılın maddi ve manevi hastalıklarına reçete sunan Risale-i Nur eserlerinin müellifi Said-i Nursi’nin bilgiye ve insana bakış açısından, talebelerini yetiştirirken izlediği öğretimsel yöntemlerden hareketle benimsediği eğitim görüşlerine ilişkin teorik bir çözümleme yapılmak istenmiştir. Çünkü, Said Nursi içinde yaşadığı asrı çok iyi okumakta ve o asrın getirdiği sorunlara çözümler getirmektedir. Bu itibarla onun topluma, zamana, şartlara, istikbale; özelde ise eğitime yönelik olarak ortaya koyduğu ve uyguladığı ilkeleri dikkate almak gerekli ve önemli görülmektedir.

YÖNTEM

Bu araştırma literatüre dayalı bir derleme çalışması olarak tasarlanmıştır. Bu süreçte birincil kaynaklar ve ikincil kaynaklardan yararlanarak veriler elde edilmeye çalışılmıştır. Literatür taraması sırasında araştırmacı, ele aldığı konu paralelinde olan aynı ya da benzer konularda yapılmış çalışmaları inceleyerek kendi çalışmasının alanyazın içinde nerede yer alacağı hakkında bir fikir sahibi olur. Bu çalışmada Bediüzzaman Said Nursi’nin telif ettiği Risale-i Nur eserlerinden yola çıkılarak eğitim olguna ilişkin temel anlayış, yaklaşım ve ilkeler belirlenmeye çalışılmıştır. Daha sonra detaylı kaynak taramasıyla belirlenen konu başlıklarına göre; kitaplardan, dergilerden ve makalelerden yararlanmaya çalışılarak kaynak taraması tamamlanmıştır.

BULGULAR

Said Nursi’ye göre Allah insanı yaratılmışların en azizi ve en şereflisi olarak kâinatın merkezine koymuş, insan bu dünyaya marifet ve ibadet vasıtasıyla tekemmül etmek için gelmiştir. Nursi’ye göre meşruiyetin yegâne kaynağı Allah olup, insanın hakikaten insan değerini bulabilmesi bu meşruiyete bağlılık nispetindedir. Allah insanı en güzel bir kıvam ve surette (ahsen-i takvim) yaratmıştır. İnsana verilen maddi ve manevi cihazatlar, meşru çerçevede kullanılırsa maddi ve manevi mutluluk derecesine erişebilir. Nursi insanı bir vazifeli memur olarak tanımlarken ayrıca bir de yolcu olarak nitelendirmektedir.

Nursi, eğitime ilişkin görüşleri ve diğer fikirlerini ortaya koyarken yaşadığı zaman ve çevresel koşulları göz önünde bulundurduğu görülmektedir. Çünkü insanı çevresel bağlamdan ayırmak olanaksızdır. Dolayısıyla insan makro ölçekte yaşadığı asırdan, mikro ölçekte doğduğu ortamın sosyal şartlarından etkilenmemesi mümkün değildir. İnsanın özünü bulması ve keşfederek hayatın anlamına ve varoluşunun sırrına kavuşturan eğitim usülü, ilim, sevgi ve iman birbiriyle yakından ilişkilidir.

Nursi’nin Medresettüzzehra projesine bakıldığında nasıl bir eğitim sistemi hayal ettiği görülmektedir. Uzun vadede eğitim insana derin bir vizyon kazandırıp, onun “kainat okur-yazarı” olmasına hizmet etmelidir. Ayrıca Medresettüzzehra’nın sadece bireysel yâda bölgesel bir proje olmayıp, toplumsal hayata bakan birçok misyonunun da olduğu aşikârdır. Özellikle uhuvvet-i İslamiye tesis etmek, yani eğitim aracılığıyla İslam kardeşliğini insanların zihin ve gönüllerine yerleştirme vizyonu vardır.

SONUÇ

Said Nursî’nin eğitim metodunun ana esasları yada daha genel bir ifade ile felsefesi söz konusu söylenenler bağlamında; eğitim içeriğinin İslam’ın iki temel kaynağı olan Kur’an ve Hz. Muhammed (sav) sünnetine dayanması, eğitimsel süreç ve öğelerin insanın akıl, kalp ve ruha birlikte hitap etmesi, eğitimsel süreçte ders konularına bağlı olarak kullanılacak beyanların, anlatılacak kanun ve kuramların sunuluş şekli sonsuz bir iradeye sahip olan Allah (c.c.)’ın kudretiyle gerçekleştiğini dile getirilmesi, diğer bir ifade ile vasıtaları ve memurları esas işi yapan iktidar sahibi bir varlık gibi kabul ederek değil, yaratılan her bir şeyin Allah’ın yarattığı birer mahlûku olduğunu ve kudretinin bir göstergesi olduğunu beyan edilmesidir. Aynı şekilde asrın ulaştığı ilmî ve modern metotları kullanarak her şeyin yaratıcısı ve sahibi olan Allah’a bir rabıta kurma anlamında tabiat laboratuvarında eğitim yapmaya ve kâinat kitabından hikmet derslerinin alınmasına öğrencilerin davet edilmesi, başta lisân-ı hal olmak üzere, vaaz, nasihat; bütün çeşitleriyle tedrici olarak hikâye ve temsiller ve saire gibi hakikatleri izahta öğretim yöntemlerinin kullanılması, bireylerin dünyadaki hadisatı anlamlandırması ve kendine yeter duruma gelebilmesi için basiretinin geliştirilmesi söylenebilir.

Anahtar Kelimeler: Eğitim felsefesi, Said Nursi, Risale-i Nur