Çevre ve orman bakanliğI
Yüklə 247,37 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İÇİNDEKİLER GİRİŞ
- Arazi Kirlenmesi
İNŞAAT/YIKINTI ATIKLARI(ALO MOLOZ HATTI)
Prof. Dr. Mustafa ÖZTÜRK Müsteşar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı(e-mail:prof.mozturk@yahoo.com) ANKARA–2017 İÇİNDEKİLER
3.4.1.Gürültü Kirliliği3.4.2. Toz Emisyonu3.4.3. Titreşim3.5.İnşaat/Yıkıntı Atıklarının Kirlenmesi
4.1. Kaynakta Ayırma 4.2. Zaman Esaslı Ayırma 4.3. İnşaat/Yıkıntı Atıklarının Geri Kazanma Tesisinde Ayrıştırılması 4.4. İnşaat Atığı Oluşmasının Önlenmesi 4.5. İnşaat/Yıkıntı Atıklarını Geri Kazanma Hedefleri 4.6. İnşaat/Yıkıntı Atıklarının Geri Kazanılmamasının Nedenleri
6.1. Alçı Malzemeler İçin Mevcut Pazarlar
6.2. Beton
Şehirlerde oluşan inşaat ve yıkıntı atıkları, en ağır ve en hacimli atıklardan biridir. Genel olarak üretilen tüm atıkların yaklaşık %25-%30'unu oluşturmaktadır. Bunların birçoğu geri dönüştürülebilen, beton, tuğla, jips, ahşap, cam, metaller, plastik, çözücüler, asbest ve kazılmış toprak gibi çok sayıda malzemeden oluşmaktadır. ABD’de 1990 yılında 247 milyon ton katı atık oluşurken 2001 yılında bu değer 409 milyon tona çıkmıştır. Bu atıkların yaklaşık olarak %35’i inşaat ve yıkıntı atığıdır. ABD’de yıllara göre katı atık depolama tesis sayısındaki değişim;
Yıllara göre katı atık depolama tesis sayısında ciddi düşüşler yaşanmaktadır. İnşaat ve yıkıntı atığı depolama metodu diğer katı atık bertaraflarına göre en ucuz bertaraf metotlarından biri olmasına rağmen işletme maliyetinden ve çevresel kaygıları en aza indirmek için depolama tesisi sayısı sürekli düşmektedir. Benzer olay Almanya ve İngiltere içinde geçerlidir. Tayland’da 2002 ile 2005 yılları arasında yaklaşık yılda 1,1 milyon ton inşaat ve yıkıntı atığı oluşmuştur. Depolama alanında bu atık %7,7 artışa neden olmuştur. 2003 yılı verilerine göre İspanya’da yılda 39 milyon ton inşaat ve yıkıntı atığı oluşmaktadır. Bunun %10,3'ü geri kazanılmakta, %25,6 inert depolama tesisinde bertaraf edilmekte, %64,1'i kontrollü, kontrolsüz ve gelişi güzel olarak depolanmaktadır. 1999 yılı verilerine göre A.B. ülkelerinde ise oluşan inşaat ve yıkıntı atığının yaklaşık %28’i geri kazanılırken %72’si ya yakılmakta ya da depolanmaktadır. AB ülkelerinin bazılarında oluşan inşaat ve yıkıntı atığı miktarı Şekil 1’de verilmiştir. 
Şekil 1. A.B. Ülkelerinin Bazılarında Oluşan İnşaat ve Yıkıntı Atığı Katı atıkların kontrolü ve yönetimi, modern toplumların en büyük sorunlarından biridir. İnşaat ve yıkıntı atıkları katı atıkların en büyük kısmını oluşturur. Bir mülkün veya bölgenin temizlenmesi ve/veya hazırlanması dahil, bir yapının veya alt yapı hizmetinin yapımı, yıkımı, yenilenmesi ve tamiratı sonucu oluşan atık malzemelere; inşaat/yıkıntı atığı diyebiliriz. Şehirlerde oluşan katı atıkların hacimsel ve ağırlık olarak %13-29’unu inşaat ve yıkıntı atıkları oluşturmaktadır. Özellikle doğal afetler esnasında bu oran %50’ye kadar çıkmaktadır. İnşaat ve yıkıntı atıkları konut veya ticari bina, yol ve köprü yapımı, yenilenmesi, tadilatı, tamiratı ve yıkım işlemi sonucu oluşmaktadır. İnşaat atıkları; konut, ticari ve belediye binalarının ve yolların/köprülerin yapımı esnasında ortaya çıkan katı atık maddelerdir. Yıkıntı atıkları, her türlü konut, ticari ve belediyeye ait binalar ile yol ve köprülerin tamiratı, tadilatı, yenilenmesi ve yıkımı esnasında ortaya çıkan katı atık maddelerdir. İnşaat ve yıkıntı atıkları bileşenleri; inşaat yapım tekniğine, inşaatta kullanılan malzemelerin cinsine bağlı olarak değişmekle birlikte, tipik olarak betonarme, beton, sıva, tuğla, briket, tahta, cam, metal parçası (çelik, alüminyum, bakır, prinç), alçı kartonpiyer, kiremit, plastik, elektrik malzemeleri, borular ve asfalt gibi malzemeleri içermektedir.  
Şekil 2. Yıkıntı Atıklarından Görüntüler İnert inşaat/yıkıntı atığı beton, cinder blok, taş, kil, briketler ve topraktan ibarettir. Beton, cinder blok, taş ve kil briketler kırıldıktan ve ufalandıktan sonra çeşitli uygulamalarda agrega olarak kullanılabilir. İnert malzemeleri ayırmak ve tekrar kullanılabilir hale dönüştürmek zaman aldığından, zaman zaman geri kazanılması problem olur. New Jersey’de inert malzemeleri katı atık depolama tesisinde depolamak için 50 $/ton gibi ilave bedel alındığından dolayı agrega olarak başarılı şekilde geri kazanmak mümkün olmaktadır. Bugün çoğu Avrupa ülkelerinde toplanan inşaat ve yıkıntı atığının %80-90’ı geri kazanmak için ekonomik olarak fizibildir. Yıkıntı atıkları bugün inşaat sanayinde kullanılan ekonomik değeri olan bir malzemedir. İnşaat ve yıkıntı atıklarının inşaat sanayinde kullanılması ile birincil agrega kaynağı korunmuş olmaktadır. Deprem, fırtına, sel gibi doğal afetler sonucu önemli miktarda inşaat/yıkıntı atığı oluşmaktadır. İstanbul’da özellikle depremden sonra inşaat ve yıkıntı atık miktarında önemli bir artış olmuştur. Bu atıklar boş alanlar ile dolgu alanlarına gelişi güzel dökülmüştür. Gelişi güzel yerlere inşaat ve yıkıntı atıklarının dökülmesi bu alanlarda gelecekte olması muhtemel yeşillendirmenin önüne önemli engel oluşturmaktadır. Bu atıkları kaldırmak için ilave maliyet gerekecektir. Çünkü yıkıntı atıklarının döküldüğü yerlerde bitkilerin büyümesi mümkün değildir. Toprağın kimyasını olumsuz etkiler. Bazı yerlerde dere kenarlarına dökülerek dere yataklarının daralmasına ve değişmesine, yol kenarlarına dökülerek kötü görüntüye, toprağın kirlenmesine ve kanalların tıkanmasına neden olmaktadır. Çoğu ülkeler bu tür atıkların kontrolsüz toprağa dökülmesini yasaklamıştır. Bu tür atıklar depolama alanına getirildiği zaman önemli bir bedel alınmaktadır. Yıkıntı atıklarının gelişi güzel yerlere dökülmesi sonucu çevrede oluşturduğu olumsuzluklar Şekil 3’de verilmiştir. İnşaat ve yıkıntı atıklarının özellikle ikincil hammadde olarak kullanımı özendirilmelidir. Doğal kaynakların korunması için bu işlem yapılmalıdır. Bu konuda gerekli yasal düzenlemeler de yapılmalıdır. Hammadde kaynaklarının sınırlı olduğu unutulmamalıdır. Yıkıntı atıklarından agrega üretiminin standartları geliştirilmelidir. Yıkıntı atıkları kullanılarak elde edilen agrega özendirilmelidir.  
 
Şekil 3. Yıkıntı Atıklarının Gelişigüzel Yerlere Dökülmesinin Oluşturduğu Kirli ve Kötü Görüntüler. Şekil 3’de görüldüğü gibi kontrolsüz bir şekilde gelişi güzel yerlere dökülen yıkıntı atıklarını ortadan kaldırmak belediyelere ek maliyet getirmektedir. Belediyeler atık üreticilerine ve taşıyıcılara yıkıntı atıkları için gerekli adresleri bildirseler hem böyle bir kirlilik olmayacak, hem de bu durum belediyelere ek maliyet ve işçilik getirmeyecektir. İnşaat alanında hizmet veren müteahhit çalışanları yıkıntı ve inşaat atıklarının kaynakta ayrı toplanması konusunda eğitilmelidirler. Böylece atıkların doğru ve kirletilmeden ayrıştırılıp depolanması mümkün olur. Değerlendirilebilir malzeme miktarının geri dönüşümü maksimum olur. İnşaat yapılacak bölgede müteahhit çalışmaya başlamadan önce inşaat ve yıkıntı atığı ile ilgili iş programını vermelidir. İnşat ve yıkıntı atıklarını nerede değerlendireceğini çalışma programında belirtmelidir. İnşaat ve yıkıntı atıkları depolama alanlarına belli bir bedel karşılığı alınmalıdır. Depolama alanlarında bu tür malzemeler ya günlük örtü malzemesi olarak kullanılmalı veya kurulacak tesiste geri kazanılmalıdır. İnşaat ve yıkıntı atıklarının tekrar kullanımı çevresel açıdan da desteklenmelidir. Bu atıklar ekonomik hale getirilmeli ve bu atıkların gelişi güzel yerlere dökülmesi önlenmelidir. İnşaat/yıkıntı atıklarının değerlendirilmesini etkileyen en önemli faktör taşıma, ekipman, yakıt ve işçiliktir.
İnşaat ve yıkıntı atıkları aşağıdaki gibi kategorize edilebilir. Bunlar;
Yapı/altyapı inşaatı, yenilenmesi, tadilatı ve tamiratı, yolların ve köprülerin yapımı ve yenilenmesi ve diğer insan yapımı işler sonucu Avrupa Topluluğu ülkelerde her yıl 180 milyon ton, Almanya’da 30 milyon ton ve A.B.D.’de 136 milyon ton inşaat ve yıkıntı atığı oluşmaktadır. ABD’de inşaat/yıkıntı atıklarının %43 konutlardan (58 milyon ton), %57 (78 milyon ton) diğer kaynaklardan oluşmaktadır. Bu atıkların %8’i yeni inşaat yapımından, %44’ü yenileme ve %48’i yıkıntı atıklarındandır. Sydney şehrinde oluşan inşaat/yıkıntı atığı miktarı toplam katı atığın %60’nı oluşturmaktadır. 1998 yılı verilerine göre Hong Kong’da günde üretilen inşaat/yıkıntı atığı miktarı 32.710 tondur. İngiltere’de yılda 53,5 milyon ton inşaat/yıkıntı atığı oluşmaktadır. Bu atıkların 27,4 tonu (%51,2) depolanmakta, 21,2 milyon tonu (% 39,6) inşaat esnasında arazi kazanımında kullanılmakta ve 5 milyon tonu (%9,2) yeni ürün kazanmak üzere değerlendirilmektedir. İnşaat/yıkıntı atığı kaynağı;
olmak üzere 4 ana grup altında toplanabilir. Bina inşaatı ve yıkıntısı atığı, konut ve konut dışı ticari binalar diye iki alt gruba ayrılabilir. Bina yapımı ve yıkıntısı atıkları, yeni bina yapımı veya mevcut binanın tadilatı, tamiratı ve yıkımı esnasında oluşur. Arazi temizleme atıkları, toplam inşaat/yıkıntı atıklarının önemli kısmını temsil eder. Arazi temizleme atıkları, ağaç yaprakları, ticari olmayan kereste parçaları, çalı veya ağaç dalları, küçük taş parçaları ve toprak içerir. Çoğu arazi temizleme atıkları toplanıp dolgu malzemesi olarak tekrar kullanılabilir. Yalova ve Düzce depreminden sonra İstanbul ve ilgili illerde yıkıntı atığı miktarı artmıştır. Her iki depremde bazı binaların yıkılması ve bazı yapıların hasar görmesi ve daha sonra yıkılmasından dolayı önemli miktarda yıkıntı atığı oluşmuştur. Kaçak yapıların yıkımı sonucu ve depremde hasar gören binaların güçlendirilmesi esnasında da önemli miktarda yıkıntı atığı çıkmaktadır. Mesken ve işyeri binası yapımı, konutların ve işyerlerinin (özellikle otellerin) tadilatı ve tamiratı esnasında önemli miktarda yıkıntı atığı oluşmaktadır. Yol asfaltı yenilenmesi ve yama yapımı esnasında asfalt atığı oluşmaktadır. Köprü ve geçit yapımı, tamiratı ve yıkımı sonucu da inşaat/yıkıntı atığı oluşur. Hong Kong’da yapılan bir çalışmada yol malzemelerinin %96, yıkıntı malzemelerinin %82, bina tadilatı ve yenileme malzemelerinin %62’nin inert malzemeler, yine yol malzemesinin %6, yıkıntı malzemelerinin %17 ve bina tadilatı ve yenileme malzemelerinin %38’inin inert olmayan malzemeler oluşturmaktadır. Hong Kong’da yapılan inşaat ve yıkıntı atıklarının %20’lik kısmını beton, %34’lük kısmını betonarme, %7’lik kısmını briket, %7,5 kısmını tahta, %4 kısmını metal ve geri kalanların diğer malzemelerden olduğu tespit edilmiştir. İnşaat/yıkıntı atıkların bileşenleri binada kullanılan malzemelerin cinsine bağlı olarak değişmektedir. Bazı ülkeler binaları çelikten yaparken diğerleri betonarmeden yapmaktadırlar. Özellikle eski binalarda tahta malzemeler kullanılırken yeni binalarda beton/çelik malzemeler kullanılmaktadır. Yine eski binalarda yalıtım malzemesi bulunmazken yeni binalarda yalıtım malzemeleri kullanılmaktadır. Çerçeve malzemeleri olarak eskiden sadece tahta kullanılırken son yıllarda tahtanın yanında PVC, alüminyum ve çelik doğrama kullanılmaktadır. Bina zeminlerinde de oldukça farklı malzemeler kullanılmaktadır. Yine duvarlarda değişik tür briket, tuğla gibi farklı malzemeler kullanılmaktadır. Doğal afetler sonucu oluşan yıkıntıların bileşenleri binalarda, yollarda ve köprülerde kullanılan malzemeler türlerine göre değişmektedir. Farklı yerlerde doğal afetler sonucu oluşan yıkıntı malzemelerinin bileşenlerine örnekler Tablo 1’de verilmiştir. Tablo 1. Doğal Afetler Sonucu Oluşan Yıkıntıların Bileşenleri (%)
Tablo 1 incelendiği zaman yıkıntı atıklarının bileşenlerinin oldukça farklı olduğu görülür. Bu farklılık doğal afetin ne tür ve nerede olduğuna, ne tür yapıları (binalar, yollar, köprüler) tahrip ettiğine bağlıdır. Yıkıntı atıklarının bileşenleri yapı türüne göre değişir. Doğal afetlerde oluşan yıkıntı malzemelerinden bazılarının yoğunlukları Tablo 2’de verilmiştir. Tablo 2. Doğal Afetlerde Oluşan Yıkıntı Malzemelerinin Yoğunlukları
Yüklə 247,37 Kb. Dostları ilə paylaş:
|