Doğal peyzaj: Sürekli bir kompozisyondur. Bu peyzajı meydana getiren öğeler, form, ölçü, doku ve renk içinde devamlı değişme ve olgunlaşma halindedir

PEYZAJ MİMARLIĞINDA TEMEL ELEMANLAR

Peyzaj, belli bir görüş çerçevesine giren manzara halidir. Yeryüzü bu bakımdan sonsuz ve sınırsız doğa içinde bir peyzajlar evrenidir. Peyzaj oluşumuna göre doğal ve kültürel olmak üzere ikiye ayrılır (PAMAY, 1979).

• 
  DOĞAL PEYZAJ: Sürekli bir kompozisyondur. Bu peyzajı meydana getiren öğeler, form, ölçü, doku ve renk içinde devamlı değişme ve olgunlaşma halindedir. Doğal peyzajın, Özel çeşitleri olarak dağ, deniz ve kıyı peyzajından, orman ve step peyzajından, kış ve - bahar peyzajından vb. bahsetmek mümkündür. Doğal dış kuvvetler genellikle peyzajı bozma eğilimindedir. Buna karşılık, peyzaj unsurları arasındaki yardımlaşma, peyzaj tablosunun belirli ve dengeli bir ortam içinde kalmasını sağlar.
  
• 
  KÜLTÜREL PEYZAJ: Kültürel peyzaj ise, insan eliyle oluşmuş, daha çok insanın ve toplumun faydalanmasına ayrılmış kültürel sahalar ve bunların meydana getirmiş olduğu peyzajdır. Toplumların doğayı kullanış amaçlarına ve biçimlerine göre farklılıklar gösterir. Bu bakımdan kültürel peyzajı da ikiye ayırabiliriz. Kentsel peyzaj ve kırsal peyzaj (AKDOĞAN ,1984 )
  

a. Kırsal Peyzaj: Kırsal alanlar, şehirsel ve doğal alanlar arasındaki geçit ve bir bakıma tampon görevi yapan alanlardır.

1. 
   Tarımsal Peyzaj: Tarımsal peyzaj bunlardan birisidir. Meyvelik, sebzeliklerle, çiçeklikler bu tip peyzajın konusudur.
   
2. 
   Endüstri Peyzajı: Kalkınmış ülkelerde sanayi tesislerin, maden ocaklarının ve endüstri ile ilgili diğer yerleşmelerin ortaya çıkardığı peyzajdır.
   
3. 
   Yol Peyzajı: Kazı ve dolgu şevleri, refüjler, kavşaklar, yaya geçitleri, otoparklar, rekreasyon alanları, hep yol peyzajına dahil konulandır.
   
4. 
   Orman Peyzajı: Orman parkları, orman işletmeleri, tesisleri, ağaçlandırılmış sahalar gibi ormancılıkla ilgili faaliyetler sonunda doğmuş olan peyzajdır.
   
5. 
   Turistik Peyzaj: Turistik peyzaj ise, turistik yerler, tatil köyleri, sahil siteleri, kayak sahaları, sportif tesisler, kaplıcalar gibi çeşitli yerler hepsi turistik peyzajın önemli konularını teşkil eder.
   

1

b. Kentsel Peyzaj: Kentlerde ortaya çıkan blokların, beton ve taş yığınlarının çevresiyle birlikte yarattığı peyzajdır. Bunlar, insanı topraktan, sudan ve hatta gün ışığından yoksun bırakırlar. Bu bakımdan; insanı doğaya yaklaştırmak, onu bu sevimsiz kitlelerden kurtarmak için kent içindemeydana getirilmiş olan parklar, bahçeler, dinlenme yerleri ile mezarlıklar, meydanlar,hep kent peyzajının yeşil unsurları olarak önem taşırlar.

Peyzaj Mimarlığı, insanla dış çevrenin entegrasyonuyla uğraşan profesyonel bir tasarım disiplinidir. İFLA'ya (uluslararası peyzaj mimarlığı fedarasyonu) göre, doğal kaynakları koruyarak, doğal ve insan yapısı öğelerin beraberce kullanımı sonucu oluşturulacak çevrenin faydalı ve zevkli bir amaca hizmet edebilmesi için bilimsel, kültürel, sosyal, ekonomik, estetik yollarla arazinin planlanması, tasarlanması yöntemidir. Öteden beri peyzaj mimarisi, küçük bahçelerin düzenlenmesinden, yüzlerce kilometrekare büyüklüğündeki arazilerin planlamasına kadar, açık alandaki çevrenin her yönüyle ilgili projelerde yer ve rol alarak geniş bir çevrecilik anlayışı ile anılmıştır.

Peyzaj mimarı, geniş ve karmaşık nitelikteki potansiyel tasarım ve çevre konularıyla ilgili sorunları çözebilmek için, sanat, mühendislik, ekoloji, coğrafya, sosyoloji, psikoloji, hortikültür gibi değişik disiplin alanında bilgi ve beceri sahibi olmak, bunun yanında eğlence, dinlenceye ayırabilecek zamana sahip insan sayısının artmasına karşılık giderek daralan kaynakların doğurduğu sorunlarla da başa çıkabilmek zorundadır. Bu özelliklerle peyzaj mimarı, her projenin şartlarını duruma göre adapte edebilmelidir.

Bu geniş çerçeve içerisinde peyzaj mimarlığı mesleği, sanatla bilimi birleştiren, öncelikli hedefi insanlarla onların açık alanlardaki etkinliklerini arazi ile duyarlı bir biçimde birleştirmek olan tasarım disiplinidir. Sonuçta çalışılan alanın ekolojik, sosyal, ekonomik ve estetik yönlerini ve projede gerekli olan istemleri duyarlılıkla dikkate alınması gerekmektedir. Sonuçta, günden güne, aydan aya, yıldan yıla, dış çevre çalışmalarını doğuracak anlamlı ve zevkli kılacak şey peyzaj mimarisidir.

Peyzaj mimarlığının da dahil olduğu her sanat ve tasarım disiplini için o disipline özgü bazı belirli araç ve gereçler, karakteristik bir nitelik taşır. Bu araç ve gereçler, o disiplinin sanatçısı ve tasarımcısı tarafından kendi amaçlarını, düşüncelerini, anlayışlarını, duygularını başkalarının beğeni ve kullanımı için algılanabilir bir forma dönüştürmek için kullanılır. Örneğin heykeltraş, kil, taş, ağaç ya da çeliği kullanarak düşüncelerine gerçeklik kazandırır. Ressam,yağh boya, mürekkep, karakalem kullanabilir.

Benzer şekilde peyzaj mimarı da düşüncelerini gözle görülür bir forma dönüştürmek için iki grup araç, gereç ve materyalden yararlanır. 1- grafik yada model formunda bir tasarım ortaya koyabilmek için kalem., mürekkep, kağıt, karton, bilgisayar ve diğerleri, 2- tasarımın fiilen üç boyutlu bir gerçekliğe dönüştürülmesinde kullanılan arazi formları, bitki materyalleri, yollar ve zemin kaplamaları, basamaklar, duvarlar, su, su öğeleridir. Bu ikinci grup araç -gereç - materyal, peyzaj mimarlığına ait tasarımın temel fiziksel elemanlarını oluşturur. Bu fiziksel tasarım elemanlarından ilk olarak yeryüzü şekillerini inceleyeceğiz.

2
I.ARAZİ FORMU

Yerşekli, her türlü dış çevre aktivitesi için temel olmakla beraber dış çevre düzeni içinde hem artistik, hemde gerekli bir elemandır. Arazi şekli topografya ile eşanlamlıdır. Yerşekli vadi, dağ, tepe, çayır v.s. yerleri ifade eder. Bu tip yerşekilleri makıo yer şekilleri olarak adlandırılır. Yükselti, girinti, çıkıntı, bayır, rampa, basamak, gibi seviye farklarına ise mikro yerşekilleri denir Her durumda yerşekilleri, dış çevrenin alansal elemanlarıdır. Peyzaj mimarisinde yerşekilleri, alanın tanımı, algılanması, yükseltileri, mikro iklimleri, toprak kullanımı, estetik karakteri bakıları, drenaj problemleri, yeralacak fonksiyonların yerleri gibi işlevlere etki eder. Yerşekilleri peyzaj mimarsinin herhangi bir parçasının yapısını oluşturan ve altım çizen bir faktör olarak düşünülebilir. Bir mekanın incelenmesi söz konusu olduğunda ilk önce topografyasını incelemek gerekir. Yerşekilleri, tasarımcıya değişik kullanışların, mekanların, elemanların kullanımını organize etme ve yönlendirme imkanı verir (şekil 2-3). Tasarım sürecinde ilk yapılması gereken vaziyet planının ortaya çıkarılmasıdır. Bu alanın topografık yada havadan elde edilen gözlemler sonucu elde edilir. Vaziyet planı elde eden tasarımcı artık bunu tasarımını gerçekleştirebilmek için kullanır. Bu sürecin ilk adımlarından biri işlev diagramının ortaya konulmasıdır (şekil 5). Peyzaj mimarisinin en önemli özelliği yerşekillleri üzerinde çalışma ve ona şekil verme sanatıdır. Diğer birçok meslekde yerşekilleriyle çalışsada hiçbiri peyzaj mimarisinin kullandığı ve yararlandığı metod ve bilgi dağarcığına sahip değildir.

ARAZİNİN (ŞENEL ÖZELLİKLERİ

Yerşekilleri dış alan tasarımlarını ve mekanla ilgili bir takım faktörleri de etkiler.

♦ ESTETİK KARAKTER: Her ölçekte yerşekillerinin peyzaj mimarisinin ritmik ve estetik karakteri üzerinde etkisi vardır. Dağlar, tepeler, vadiler, ovalar, çayırlardan herbiri kendilerine ait özellikleri olan yer şekilleri tipleridir. Ova; düz , geniş alçak arazilerle tanımlanır. Yamaç, eğimli arazi şekilleriyle tanımlanır.

Bölgesel yükseklik farkları ile tepelik, dağlık alanlar, peyzaj mimarisinde farklı etkiler doğurur. Bir insan vadide durduğunda, dağlar, tepeler görsel önem kazanır. Birbirine yakın eğimler hızlı ritm yaratır. Dağlık, tepelik araziler peyzajı böler. Kapalı mekan etkisi yaratır. Birbirinden uzak tepeler peyzajı bütünleştirir. Açık mekan etkisi yaratır. Ve yavaş ritmden söz edilir (şekil 13). Ritm belirli aralık tekrarıdır. Değişik arazi tiplerinin bölgesel ritm ve karakter etkilerinden başka kendilerine bağlı ve estetik şekilleriyle ilgili etkileri de vardır. Buna en güzel örnek İtalyan rönasans bahçesi Villa Lonte Deste verilebilir. Bir vadiden bakışı kolaylaştıracak şekilde teraslar halinde getirilmiş bahçe örneğidir. Burada suyun yüksekten alçağa doğru akışı da eklendiğinde dramatik görüntüler elde edilebilinir. Versay gibi Fransız Rönensans bahçeleri de Fransanm topografyasına uygun tasarlanmıştır. Düz arazide formel hatlı, sert geometrik formlar kullanılarak Rönesans bahçeleri tasarlanmıştır.

3
İngiltere genelinde görülen yumuşak hatlı topografya ile uyumlu tasarım gerçekleştirilir.

İtalyan, Fransız, İngiliz peyzaj stillerinin tamamı bulundukları yerdeki arazi çekim şahsiyetine bağlı olarak oluşturulmuştur. Eğir bu stillerden biri ikisinden birinin bölgesinde yaratılmaya çahşılsaydı yok olmaya mahkum olurdu (şekil 14-15-16).

• 
  MEKANSAL DUYUM: Bir insanın dış çevreyle ve sınırlarıyla ilgili tutumu ve duygulan aynı zamanda yerşekilleri ile de ilgilidir. Dümdüz bir arazi, yatayda tanımın yapılamadığı, tam algılanamadığı bir alandır. Tepecik ve yükseltiler ise sınırlama, tanımlama gibi Özellikler gösterir (şekil 17 ). Tepe yüksekliği arttıkça, alanda sınırlılıkta o kadar hissedilir olur. Yuvarlak hatlar nasıl bir rahatlama hissi gösteriyorsa, sert hatlar heyecan hissi verir (şekil 18 ).
  
• 
  DRENAJ: Suların toplanması, denetim altına alınması ve uzaklaştırılması ile ifade edilen drenaj, arazi dikleştikçe hızı artar, yani toprak üstünde su hızla akıp gider: Mevcut yüzeysel akışın, yerşekillerine göre farklıklar göstereceği mutlaktır.
  
• 
  MİKROİKLİM: Yerşekilleri güneş ışınları ve rüzgar için de etkilidir. Karasal iklim bölgelerinde güneye dönük tepeler kışın diğer yerlere göre daha çok güneş ışını alırlar. Kuzeye bakan yamaçları olan tepeler ise bunun tam tersine çok az güneş ışını alırlar. Yazın bütün bölgeler güneş ışını almasına rağmen özellikle akşam güneşi alan batıya bakan tepeler daha sıcak olur. Şekil 1.20'de güneş ışını açısından karasal iklimdeki tepelerin genel durumu verilmiştir. Rüzgarın yönü incelendiğinde kuzeybatı yönü tepelerin soğuk, güneydoğu yönlü tepelerin de kışın en korunan tepeler olduğu görülür. Yaz aylarında, güney batıya bakan tepelerin güney batı yaz meltemlerinin serinletici etkisinden en çok yararlandığı görülür.
  
• 
  
  

♦>

ARAZİNİN İŞLEVSEL KULLANIMI: Her alanın işlevsel kullanımında yeryüzü şekillerinin önemli etkisi vardır. Çünkü mekanların yerleştirilebilmesi, yeryüzü sekilinin o mekan için uygun olup, olmaması konusunda bize bilgi verir. Yüzey ne kadar düzse genişleme imkanı da o kadar, fazla olur. Ayrıca bu tip yüzeyler bina yapımı, daha sonra genişlemeyi, yolların kolay yapımını ucuza çıkarmayı kolaylaştırır.

ARAZİ FORMUNUN PLAN ÜZERİNDEKİ İFADESİ

Peyzaj mimarisinde değişik yerşekillerinde çalışırken ilk Önce onu ifade etme tekniklerini iyi bilmemiz gerekmektedir.

Topografyanın ifade edilebilmesi için, en çok kullanılan terimler, kontür çizgileri (Eşyükselti eğrileri), tonlama ve renk, tarama matamatiksel ifadeler, üç boyutlu modeller ve bilgisayar grafikleridir. Şimdi bu topografya ifade metodlarmı görelim.

4

EŞYÜKSELTİ EĞRİLERİ:

Bir eşyükselti eğrisinin ne olduğu ve eşyükselti eğrileri ile bir topografık yapıya nasıl tanım ve yorum getirildiğini bir peyzaj mimarı olarak çok iyi bilmek gerekir. Teknik bakımdan bir eşyükselti eğrisi, sabit bir kıyas düzleminin örneğin deniz seviyesi yüzeyinin altında ve üstünde kalan eşit yükseklikteki bütün noktaları birbirine bağlayan hayali bir çizgi olup, bir plan yada harita üzerinde yer alan böyle çizgiler topografik durumun bir grafik gösterimidir.

Eşyükselti eğrileri hayali bir çizgi olduğundan anlaşılması ve doğada görsel olarak algılanması zordur. Ancak bir havuz yada göl kıyı çizgisi, doğal eşyükselti eğrisinin görsel algılanması bakımından en iyi örnektir. Peyzaj mimarlarının ve kent planlamacılarının geliştirmek zorunda olduğu bilgi, deneyim ve hüner, genelde topagrafık haritalar olarak adlandırılan eşyükselti eğrili harita veya planlardan arazi şekillerini analiz etme, yorumlama ve gözde canlandırma yeteneğidir.

Eşyükselti eğrileri arasında mesafe bir plandan diğerine, planın ölçeğine, arazinin eğimine, arazi şeklinin durumuna göre değişir. Birçok plan ölçeğinde 1 - 2 - 5 m. olabilir. Bölgesel ölçekte, ölçek büyüdüğü için aralıkta büyür. 5- 10-15 ...m. olabilir.

Eşyükselti eğrileri ile çalışırken bir takım temel prensipler vardır. İlkönce var olan eşyükselti eğrisi nokta nokta gösterilir. Önerilen eğri ise düz ve devamlı çizgiler halindedir. Toprak yüzeyindeki her değişim ona şekil verme etabında önem kazanır.

Bu kazı dolguların bir amacı vardır.

• 
  Doğru alt yapıyı, drenajı sağlamak
  
• 
  İstenilen fonksiyonları mekana yerleştirmek
  
• 
  Estetik ve hoş görünümlü alanlar yaratmak.
  

Eğer bir yere toprak ekleniyorsa buna dolgu, bunun tam tersi toprak çıkartılıyorsa buna kazı denir. Çoğu zaman alanlarda hem dolgu, hem kazı yapılır.

Bir eşyükselti eğrisi üzerindeki bütün noktalar aynı yüksekliğe sahiptir. Yani böyle bir eğri , eşit yükseklikteki noktaları birbirine bağlar.Mevcut arazi formunu yansıtan eğriler , mevcut eşyükselti eğrileri olarak adlandırılırlar ve ince kesik çizgilerle gösterilirler.Her beş eşyükselti eğrisinde bir eğri , okuma kolaylığı sağlamak için daha koyu çizilir.Geliştirilmiş arazi formunu yansıtan eğriler ise tasar eşyükselti eğrileri olarak adlandırıhr,düz çizgilerle gösterilir (şekil 26 ). Tesviye değişiklikleri ya dolgu ,ya kazı ,yada hem dolgu hemde kazı işlerini gerektirir .Planda tasar eşyükselti eğrisinin örneğin daha alçak kotlu mevcut eşyükselti eğrisine doğru geliştirilmesi bir dolgunun ,aksi durum ise bir kazının olduğunu gösterir (şekil 27 ). Tesviye planında , mevcut topografyada bir değişiklik yapılması öngörülen kesimde tasar eşyükselti eğrisi değişikliğin başladığı noktada mevcut eşyükselti eğrisinden ayrılır ve değişikliğin bittiği yerde tekrar mevcut eşyükselti eğrisi ile birleşir (Şekil 28). Bir eşyükselti eğrili haritanın etüdünde eşyükselti eğrileri arasındaki kot farkı kontrol edilmelidir. Aynı zamanda haritanın ölçeğide kontrol edilmelidir. Örneğin 1/1000 ölçeği, harita üzerinde 1 cm uzunluğun arazide 10 m'ye eşit olduğunu gösterir.

5
l"s 2.54 cm lft = 30 cm gösterir.

Her eşyükselti eğrisi harita düzlemi sınırları içinde ve dışında kapalı bir poligon oluşturur.Ancak uçurum, kayalık yerler istinai durumlarda oluşturur. ( Şekil 29 ).Eşyükselti eğrileri normal koşullarda hiç bir zaman birbiriyle keşimez kapalı bir poligon oluşturur.

Bir arazi formunun gözde canlandırılması veya tahayyül edilmesi için kotların önemi büyüktür. Bu kotlar yardımıyle profiller veya kesitler çizilir. Bir profil veya kesit ,hem mevcut hemde tasarlanan durumu gösterir. Bir kesit,arazi yüzeyine dik olarak alman iki boyutlu bir düzlem olup kesit hattı boyunca arazi yüzeyinin düşey seyrini gösterir. Kesit alınırken dikkat etmemiz gerekenler; kesit düzlemi planda belirgin bir biçimde gösterilerek isimlendirilir. Bakış yönü belirlenir. Yatay ve düşey ölçek gösterilir. Eşyükselti eğrisinin kesit düzlemini kestiği noktalar kesit üzerine yükseklikleri ile işaretlenir. Arazi yüzeyinin eğim durumunu ortaya çıkarmak için bu noktalar düz hatlar ile birleştirilir (SEÇKİN 1998 ) (şekil 31 )

Birbirine yakın geçen eşyükselti eğrileri dik bir yamacı, seyrek geçen eşyükselti eğrileri de nispeten düz veya hafif, az eğimli yerleri gösterir.

Topografık yapı; sırt, dere, tepe, çukur, yamaç, boyun gibi geometrik özelliklere sahip olup, arazi formu analizinde büyük önem taşıyan bu özelliklerin eşyükseti eğrileri ile tanımı farklılık gösterir. Bir sırt ya da dereyi gösteren eşyükseti eğrilerinin şekli birbirlerinin aynıdır. İç içe seyreden eşyükselti eğrilerinin daralan kısmımdan itibaren sağlı sollu geçen eşyükselti eğrilerine ait kot değerinin giderek küçülmesi bir sırtın, büyümesi ise bir derenin ifadesidir. Genellikle bir sırta ait eşyükselti eğrileri yuvarlak, dereye ait olanlar ise sivri şekillidir. ( Şekil 32).

Tümsek ( Dışbükey yerşekilleri) çevresine göre en yüksek yerleri oluşturan tepe yada dağ gibi arazi şekilleridir. Çukur (İçbükey yerşekilleri) ise çevresine göre en alçak yerlerden oluşan arazi formudur. ( Şekil 33 ), ( Şekil 34 ).

NOKTA KOTLARI: Nokta kotları yükseklikleri belirtmek için kullanılan bir başka metodur. Bir nokta kotunun en gerçek değeri bu noktanın onu çevreleyen en yakın eşyükselti eğrisine olan uzaklığından yola çıkılarak bulunur. Bu işleme interpolasyon adı verilir. Genellikle bir nokta kotunun her tarafının bu eşyükselti eğrisine eşit uzaklıkta olduğu kabul edilir. Nokta kotları köşeler, bina yeri, yüksek ve alçak noktalar, duvar üstleri, gibi alanları göstermek için kullanılır. Nokta kotları çok hassas eğim noktalarını göstermek için kullanılır. Bu nokta kotları ile mevcut tesviye eğrilerini, kazı - dolgu yaparak düzeltilmiş tesviye eğrileri ile plan üzerinde göstererek arazinin alacağı yeni şekli gözlemleyebilir. En iyi sonucu bulana kadar plan üzerinde işlem yapabiliriz. ( Şekil 36 ).

TARAMALAR: Taramalarda plan üstünde yerşekillerini göstermek için kullanılan bir başka ifadedir. Tarama eşyükselti eğrilerine dik çizilmiş çizgilerden oluşur. Taramalar sıklaştıkça eğimin fazlalaştığı ortaya çıkar. Tarama sıklığı aralandıkça eğimin de azaldığı görülür. Taramalar yüksekten, alçağa doğru yapılır. Böylece arazi şekli tanımlanmaya başlanır. Taramalar koyu yada açık çizilerek yapılırsa üçboyutlu bir izlenimde verebilir ( Şekil 37).

6
TONLAMA VE RENK: Tonlama ve renkte taramalar gibi kullanılarak yerşekilleri ifade edilir. Bunun tipik örneği röliyef haritalarıdır. Harita da değişik yükseltiler değişik tonlama ve renklerde gösterilir. ( Şekil 38 ).

Tonlama ve renkler aynı zamada yükseklik analiz haritalarında da kullanılır. Dik yerler daha koyu, eğimi az olan alanlar ise açık ton ve renklerle ifade edilir. Eğim analiz plan'ında tonlama ve renk yaparken analitik olarak burada eğimin ne kadar olduğunun bilinmesi gerekecektir.

%0 - 5 eğim düz ve düze yakın alanlardır. % 5 - 10 eğim tatlı eğim, % 10 - 15 eğim orta eğim, % 15 ve üstü çok eğimli alanları gösterir. Eğim analiz planı gerçekleştirilirken yerşeklinin tanımlamak adına bazı metodlardan yararlmılır.

MAKET ÇALIŞMASI: Özellikle iki boyutta istediği ifadeleri ortaya koyamayan tasarımcılar için, yer şekillerinin en etkin biçimde ortaya koyulması metodudur. Maket için materyal seçimi modelin amacına, bütçesine, yerşeklinin yapısına göre değişir.

BİLGİSAYAR GRAFİKLERİ: Günümüzde bilgisayar programları bir bölgenin topografik yapısını hem iki, hem üç boyutlu sunabilecek durumdadır. ( Şekil 41 ). Bu sistemin amacı ve avantajı, kullanıcıya topografik bölgeyi değişik açılardan görebilime olanağı sunmasıdır.

ARAZİ FORMUNUN ORTAYA ÇIKARTILMASINDA UYGULANAN

METODLAR

ORANTI METODU: Bu metod bir yükseltinin yatay mesafesi ile yükseltisi arasındaki oranı ifade eder. Birinci rakkam mesafeyi, ikincisi dikey mesafeyi simgeler. Genellikle dikey yükselti l'e indirgenir. Bu metod küçük mekanların projelerindeki eğimler için daha çok kullanılır. Aynı zamanda tasarım konusunda bazı standartlar ve prensipler oluşturmak içinde kullanılır. Bunlardan bazıları şöyledir.

2: 1- Erozyonun sözkonusu olabileceği bir eğim 3:1- Çim ve bitki dikimi için ideal eğim 4: 1- Çim biçme makinasmın çalışabileceği bir eğim. (Şekil 42).

YÜZDE METODU: Dikey yükselti değişiminin, yatay mesafeye bölünmesiyle elde edilir. Örneklersek ; 3 m. yükseklikteki bir yükseltinin yatay mesafesi 15 m. ise eğim 3/15 -0.2 yani % 20 olur. İki matamatiksel yöntemden yüzde metodu yöntemi daha geniş çaplı kullanımı olanıdır. Tıpb diğerleri gibi bu metodla da çizimler için çeşitli standarlar ve prensipleri ortaya konabilir.

7
% O 1 ÇOK DÜZ : Birçok durumda altyapı gelişimi için istenmeyen bir eğim grubudur.

% 1 - 5 DÜZ : Birçok işlev ve kullanım için ideal kabul edilir. Bu eğim

grubunda otopark, tenis kortu gibi yerlerin yapımı daha

kolaydır.

Bu eğim grubunu spesifik standartlarla açıklarsak. % 1 eğim : Çim alanları için önerilen minumum eğim. % 2 eğim : Çim alanlar için önerilen maksimum eğim. % 3 eğim : Bu naktadan sonra eğim bir engel oluşturur. % 3'lük eğim

fazlası artık kademe değişikliğidir.

% 5-10 EĞİM: Bu eğimde, birçok alt yapı elamanı ve işlevi eğime göre çeşitli önlem ve kolaylıklar sağlandıktan sonra gerçekleştirilebilir. Yürüyüş yolları için % 10'luk eğimde maksimumdur.

% 10-15 EĞİM : Bu eğim birçok arazi donanım ve işlevleri için çok fazla olarak kabul edilir. Topografya ile ilgili ortaya çıkacak kazı ve dolgu işlemlerinin titizlikle yapılması gerekecektir.

% 15 ve ÜSTÜ EĞİM: Birçok arazi donanım ve işlevinin gerçekleşmesine olanak tanımaz. Bu eğimde çalışmak çok fazla maliyet gerektirecektir. Fakat yine de akıllıca ve hassasiyetle yapılacak mimari katkılarla ortaya güzel eserler çıkması olağandır.

ARAZİ FORMLARININ SINIFLANDIRILMASI

Yerşekilleri, eğim, ölçek, jeolojik kaynak formlarına göre, birçok değişik yolla kategorize ve analiz edilebilirler. Bu kategorilendirmenin herbiri topografyayı anlama ve analiz etme bakımından yararlı olsada, işlevsel ve görsel açıdan yerşekli peyzaj mimarisi için en önemli olanıdır. Şekil bakımından sert zeminlerin ve açık alanların bütünlüğü esaslı bir bileşimi sayılır. Sert zeminler, alanları belirleyici elemanlarıdır. Açık alanlar ise bu sert zeminlerin, ve boş alanlar arasında, deniz seviyesi, dışbükey, iç bükey yüzeyler, vadiler gibi kavramlar oluşmuştur.

DÜZ ARAZİLER: Yassı, ufuk düzlemine paralel arazilerdir. Teorik olarak bu mümkün olsa da, paratikte böyle bir arazi bulmak mümkün değildir. Çünkü tüm arazilerin üstünde az da olsa ufak tefek eğimler, inişler, çıkışlar olabilir. Sonuçta buradaki yassı sözü, düz araziler için genel anlamında kullanılmıştır. Bu arazi tipi hepsinin en basitidir. Yükseklikteki değişkenliğin olmayışı, bu arazi tipini stabil yapmaktadır. Dünyanın jeolojik dengesine de uygundur. Bu nedende yassı araziler üzerinde bulunan kişiler kendilerini rahat ve güvende hissederler. Bu tip araziler açıklık, genişlik duygusu yaratır. Yatayda alansal tanım yoktur. Görüş tamamen açıktır. Koruntudan uzak alanlardır. Alansal tanım, zemine biçim verilerek yapılır. Aynı zamanda alana bir takım elemanlar eklenerek, bu tanımsızhk ortadan kaldırılır. (Şekil 45 ). Düz arazi üzerinde yatay çizgilerin bir kuvveti vardır. Yatay biçimler,

8
düz arazi biçimleri ile uyum sağlamaktadır. ( Şekil 47 ). Düz alanlardadikkati çekecek bir eleman olmadığından ,bunun üzerine ilave edilecek her hangi bir obje dominant duruma geçer. Düz arazilerde bir Öğenin yüksekliği özde olsa uzaktan algılanıp görülebilir. Dikey sekililer, yatay arazi ile kontrast yaratır. ( Şekil 48 ).

Düz araziler, çok yönlü olarak tanımlanabilir. Belli bir noktadan tüm yönlere hareket etme olanağı vardır. ( Şekil 49 ). Bu düz arazilerde geniş dağılımlı binalar, otoparklar, spor alanları, dinlenme yerlerini, minimum kazı yaparak yerleştirmek kolaydır. ( Şekil 50 ) Bu düz alanlara geometrik, kristal, karolaj yöntemi ile, birbirinin tekrarı biçimler yerleştirmek oldukça kolaydır. ( Şekil 51 ) Bütünlük kavramı bu tip arazilerde daha kolaydır. Çünkü birçok işlevsel kullanıma olanak sağlar.Düz alanlarda bulunan insan için gökkubbe 3.boyuttur.Gökkubbe altındaki insan ,ölçüsünü kaybedebilir.Bu nedenle düz alanda yapılacak çalışmalarda insan ölçüsü dikkate alınmalı, mekan yaratılmaya çalışılmalıdır.

DIŞBÜKEY ARAZİLER: Bu tip araziler tümsek, çıkıntı, tepe, dağlar gibi alanlardır. Dışbükey şekiller, peyzaj mimarisinde odak noktası görevi üstlenirler. ( Şekil 52 ) Bu tip araziler heyecan verici, güç ve dayanıklılık duygusu veren yerlerdir. Dışbükey yerlerin ebatları nisbeten alçak ve daha nötr yerşekilleri ile çevrelendiklerinden kolaylıkla odaklaşabilirler. Aynı zamanda böyle yerler peyzaj mimarisinde referans noktaları olarak da düşünülebilir. Yanyana iki dışbükey yerşekli, bir içbükey arazi biçimi yaratır. ( Şekil 53 ) Dışbükey bir yerin üstüne konulan bir eleman, bir yapı, yüksekliği daha da ön plana çıkarır. (Şekil 55 ). Bu arazi şeklinde , en önemli faktör tesviye eğrilerinin (eşyükselti eğrisi ) olmasıdır. Ayrıca dışbükey yerlerin yüksekliği arazi üstüne eğime paralel, ve ya dik çizgiler verilerek yükseklik, vurgulanır yada vurgusu azaltılabilir. Eşyükselti eğrilerine dik şekil ve çizgiler, dışbükey biçimleri vurgularken, paralel şekil ve çizgiler, dışbükey biçimlerin etkisini azaltır. ( Şekil 57