Kafedrasi
Yüklə 109,17 Kb.
|
| AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ “MÜLKİ MÜDAFİƏ” KAFEDRASI “1401” MÜLKİ MÜDAFİƏ fənninin P R O Q R A M I Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin bakalavr pilləsində təhsil alan tələbələr üçün BAKI - 2015 “Təsdiq edirəm” Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin Tədris və təlim texnologiyaları üzrə prorektor ___________ prof.D.A.Bağırov “____” iyun 2015-ci il “MÜLKİ MÜDAFİƏ” KAFEDRASI
“1401” MÜLKİ MÜDAFİƏ fənninin P R O Q R A M I Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin bakalavr pilləsində təhsil alan tələbələr üçün Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 19.10. 2009-cu il tarixli 1157 saylı əmri ilə təsdiq olunmuşdur. Proqram Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Mülki müdafiə” kafedrasının ümumi iclasda müzakirə olunmuşdur. Protokol № 9 12 may 2015-ci il Proqram “Mülki müdafiə” kafedrasının müdiri Elçin Əliyevin rəhbərliyi ilə tərtib olunmuşdur. Tərtib edənlər: Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Mülki müdafiə” kafedrasının əməkdaşları: Dosent Y.İ.Ələkbərov; Baş müəllim A.Z.Cahangirov; Müəllimlər: V.İ.Məmmədov; S.T.Məhərrəmova; N.Ş.Lətifov. R.Ş.Verdiyev 1. TEMATİK-METODİK GÖSTƏRİŞLƏR Azərbaycan Respublikasının bəzi ali məktəblərində (texniki ali məktəblərində) həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi ilə əlaqədar “Mülki müdafiə” fənni ayrı-ayrı tədris edildiyi üçün onların proqramı da müxtəlifdir, proqramlarda çoxlu təkrarlanmalara yol verilir. Humanitar və pedaqoji ali məktəblərdə isə insanların gündəlik fəaliyyətində (işdə, məişətdə və s.) qarşılaşdıqları adi təhlükə hallarından (səs-küydən, tozdan, cərəyandan, qazdan və sairə) mühafizə tədbirləri tədris edilmir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 dekabr 2005-ci tarixli 1182 saylı Fərmanına əsasən Fövqəladə Hallar Nazirliyinin yaradılması və həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi ilə əlaqədar məsələlərin Fövqəladə Hallar Nazirliyinin tabeliyinə verilməsi, ali məktəblərdə “Mülki müdafiə” fənninin tədrisi məsələlərinə yenidən baxılması gündəmə gəlir. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 25.09.1998-ci il tarixli 193 saylı qərarına görə: - Dövlət və qeyri-dövlət təhsil müəssisələrində şagirdlərin, tələbələrin və dinləyicilərin “Mülki müdafiə” hazırlığı proqramı, mövzuları və tədris saatlarının miqdarı müvafiq nazirlik, dövlət komitələri, baş idarələr, təhsil müəssisələri tərəfindən yerli xüsusiyyətlər nəzərə alınmaqla işlənib hazırlanır və Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyi ilə razılaşdırılır. -“Mülki müdafiə” - ali məktəblərdə əyani və qiyabi şöbələrinin bütün tələbələrinə öyrədilməsi məcburi olan fənn sayılır və tədris planına xüsusi fənn kimi daxil edilir. - Ali məktəblərin tələbələrinə “Mülki müdafiə” fənni qüvvədə olan proqrama müvafiq tədris edilir. - Tələbələrə “Mülki müdafiə” fənninin öyrədilməsi üzrə əsas vəzifələr aşağıdakılardır: - Sülh və müharibə dövründəki fövqəladə hallarda fəaliyyət göstərmək və ali məktəblərdə aldıqları ixtisasa müvafiq olaraq, obyektlərin sabit işinin təmin edilməsi üsullarını öyrənmək; - Tibbi biliklərin əsasına yiyələnmək və fövqəladə hallarda da əməli olaraq ilkin tibbi yardım göstərməyi bacarmaq; - Ümumtəhsil məktəblərinin 1, 5, 6 siniflərində “Mülki müdafiə” və “Tibbi-sanitariya hazırlığı” üzrə məşğələlər aparmağı bacarmaq.
- fövqəladə hadisələrin xəbərdar edilməsinin növləri və vasitələri; - davranış qaydalarının əhaliyə çatdırılması üsulları və yolları; - fövqəladə hallarda əhalinin mühafizəsinin prinsipləri və üsulları; - fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması tədbirləri; - zədələnmə ocaqlarında qəza-xilasetmə və digər təxirə salınmaz işləri; - fövqəladə hallarda iqtisadiyyat obyektlərinin iş dayanıqlığının təmin edilməsi yollarıni və üsullarını; - istehsalat sahəsində həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyinin təminini; - istehsalat sahələrində insanlar üçün təhlükə törədən amilləri; - istehsalat sahələrində bədbəxt hadisələrin araşdırılmasını və təhlilini; - zədələnmiş insanlara ilk tibbi yardımın göstərilməsini. Bacarmalıdır: - ehtimal olunan fəlakət barədə əhalinin xəbərdar edilməsinin təşkili; - əhalinin fövqəladə hallarda mübarizəyə və mühafizəyə hazırlanmasını; - fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması işlərinin ardıcıllığının təşkilini; - zədələnmiş insanlara ilk tibbi yardım göstərilməsini; - fövqəladə hallarda tibb xidmətinin təşkil edilməsini; - istehsalat sahələrində bədbəxt hadisələrin araşdırılmasını və aktın tərtib edilməsini; - istehsalat sahələrində təlimatların aparılmasını; - istehsalat sahələrində işçilər üçün təhlükə törədən amillərin aradan qaldırılması tədbirlərinin həyata keçirilməsini; - istehsalat qəzalarının və fəlakətlərin proqnozlaşdırılmasını. Mövzu 1. Fövqəlada hallar və onların xarakteristikası. Fövqəlada halların təsnifatı, onların yaranma səbəbləri, anlıayışı və təyini.Təbii xarakterli fövqəlada halların qısa xarakteristikaları, onların əhaliyə və obyektlərə təsiri. Texnogen xarakterli fövqəlada hallar, onların baş vermə səbəbləri, istehsalat qəzaları və fəlakətlər, onların xarakteristikaları və nəticələri. Respublikamızın ərazisində baş verə biləcək təbii və texnogen xarakterli fövqəlada hallar (zəlzələ, daşqın, sellər, yanğın, torpaq sürüşmələri və s.), onların nəticələri. Hərbi xarakterli Fövqəlada hallar, onların əhaliyə və obyektlərə təsiri. Nüvə partlayışının zədələyici amilləri, onların insanlara, bina və qurğulara təsiri, dağılma zonaları, binaların, qurğuların, avadanlıqların dağılma dərəcəsi. İşıq şualanması, yaşayış məntəqələrində, obyektlərdə, meşələrdə yanğınların baş verməsi. Nüfuzedici radiasiya, şualanma dərəcəsi, şua xəstəlikləri. Radioaktiv zəhərlənmə zonaları, radioaktiv zəhərlənmənin nəticələri. İonlaşdırıcı şüalanmaların və elektromaqnit impulsunun insan orqanizminə, elektron və elektrik cihazlarına, avadanlığa təsiri. Kimyəvi zədələnmə ocağı, xarakteristikası, kimya təhlükəli obyektlərdə qəzalar və onların nəticələri, kimyəvi və bioloji zədələnmə, zəhərləyici və güclü təsirli zəhərli maddələr, onların insan orqanizminə təsiri. Bioloji zədələnmə ocağı, xarakteristikası, karantin və observasiya rejimləri.
Fövqəlada hallarda mülki müdafiənin rolu və vəzifələri, ümumi məqsədli xidmətləri, qüvvələri, konsepsiyanın əsas məsələləri. Fövqəlada hallarda fəaliyyət göstərən Dövlət sistemi, onun vəzifələri.
məlumatlarına görə həqiqi radiasiya şəraitinin qiymətləndirilməsi. Ehtimal olunan radiasiya. Kimyəvi şəraitinin proqnozlaşdırılması və kəşfiyyatın məlumatlarına görə qiymətləndirilməsi. Radiasiya və kimyəvi şəraitin qiymətləndirilməsinə aid səciyyəvi məsələlərin həlli. Nüvə partlayışından sonra radiasiya səviyyəsinin eyni vaxta gətirilməsi. Radiaktiv maddələrlə zədələnmiş ərazidə fəaliyyət zamanı mümkün şüalanma dozasının təyin edilməsi. Zədələnmiş ərazidə insanların təhlükəsiz qalma müddətinin təyini. Fəhlələrin, qulluqçuların, əhalinin və dəstələrin şəxsi heyətinin təyini. Kimyəvi zədələnmə ocağının sərhəddinin, zədələnmə zonalarının sahələrinin, zəhərləyici maddələrin növünün təyin edilməsi. Yerdə və texnikada zəhərləyici maddələrin dayanıqlığının təyini. Zəhərlənmiş havanın yayılma məsafəsinin təyini. Fəhlə və qulluqçuların mühafizə vasitələrində qalma müddətinin təyini. Obyektin (bina, qurğu, kommunikasiya və s.) elementlərinin dağılma dərəcəsinin təyini. Zədələnmə ocaqlarında yanğınların sərhədlərinin təyini. Radiasiya, kimyəvi kəşfiyyat və dozimetrik nəzarət cihazları, onların təsnifatı və iş prinsipləri. İonlaşdırıcı şüalanmaların aşkar edilməsi və ölçülməsi üsulları. Radiasiya, kimyəvi kəşfiyyat və dozimetrik nəzarət cihazlarının əsas xarakteristikaları və onlardan istifadə edilmə qaydaları. Dozanın gücünü və şualanma dozasını ölçən cihazlar: İMD-21 DP-64, DP-22V, İD-1, DP-5A (B, V), DP-24 və Qoşun kimyəvi kəşfiyat cihazı, xarakteristikaları, istifadə qaydaları, təyinatı və quruluşu.
Fövqəlada halların nəticələrinin aradan qaldırılmasının nəzəri əsasları, bərpa işlərinin növləri. Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə işlərin növbəliliyi, ardıcıllığı və mərhələlərlə aparılması, cəlb edilən qüvvə və vasitələr. Xilasetə və digər təxirəsalınmaz işlərin (X və DTİ) məqsədi, tərkibi və icrasının xüsusiyyətləri, X və DTİ aparılmasının taktiki üsulları, istehsalat qəzaları və fəlakətlərin nəticələrini aradan qaldırmaq üçün qüvvə və vasitələrin qruplaşdırılması. X və DTİ mənəvi və psixoloji hazırlığı. Zərərsizləşdirmənin növləri, zərərsizləşdirici vasitələr və üsullar, tam və qismən sanitariya təmizlənməsi. Ərzaq və sənaye mallarının mühafizəsi və zərərsizləşdirilməsi.
Fövqəladə hadisələrdən mühafizə sahəsində əhalinin hazırlanması mülki müdafiənin (FHN) əsas vəzifələrindən biridir. İdarəetmə orqanlarının və qüvvələrinin fövqəladə hallara hazırlığı. Əhaliyə Mülki müdafiənin öyrədilməsinin (tədrisin) təşkili və planlaşdırılması. İşləyən və işləməyən əhaliyə mülki müdafiə biliklərinin öyrədilməsi. Obyektdə Mülki müdafiə üzrə hazırlıq planlarının tərtibi. Obyektdə mülki müdafiə rəhbərinin əmri, tədris ilində Mülki müdafiə üzrə tədbirlərinin təqvim planlarının tərtibi. Mülki müdafiə dəstələrinin hazırlanmasında əsas məqsəd və vəzifələr. Mülki müdafiənin təlimlərinin prinsipləri, metod və formaları. Seminar. Mövzuların, mühazirə, məşğələ və seminar növləri üzrə tədris saatlarının paylanması.
Qeyd: Qiyabi şöbəsində 30%-ə qədər tədris saatları planlaşdırılır və mühazirə formasında tədris edilir. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində “Mülki müdafiə” fənni mövcud fakultələrin ixtisaslarına uyğun olaraq bütün ixtisasların əyani və qiyabi şöbələrində müstəqil xüsusi fənn kimi tədris olunur. Tələbələr aldıqları nəzəri bilikləri və vərdişləri möhkəmləndirmək üçün “Mülki müdafiə” bölməsi üzrə sərbəst iş yerinə yetirirlər. “Mülki müdafiə” fənninin tədrisi mühazirə, məşğələ və seminar şəklində keçirilir.
2. Ocaqov H.O. Fövqəladə hallarda iqtisadiyyat obyektlərinin dayanıqlığı /dərs vəsaiti. Bakı, 2005. 3. Ocaqov H.O., Danyalov Ş.D. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyinin nəzəri əsasları /dərs vəsaiti. Bakı, 2008. 4. Ocaqov H.O.Fövqəladə hallarda həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi (Mülki müdafiə) /dərs vəsaiti. Bakı, 2010. 5. Maksimov M.T.,Ocaqov H.O. Radioaktiv çirklənmələr və onların ölçülməsi. Bakı, 1989. 6. Ocaqov H.O. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi. Bakı, 2000. 7. Ocaqov H.O. Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması. Bakı, 2009. 8. Ocaqov H.O., Hacımətov Q.N. Fövqəladə halların monitorinqi və proqnozu /dəslik. Bakı, 2005. 9. АтаманюкВ.О., Шичшев А.К., Акимов Н.И. Гражданская оборона Учебник. М.1989 г. 10. Бобов С.А., Юртушкин В.И. Чрезвычайные ситуации: защита населения и территорий / учебное пособие. М. 2000г. 11.Локтионов Н.И., и др. Безопасность в чрезвычайных ситуациях / учебник М. 2000г. 12.Фадеев М.И. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях. Калуга, 2001г. Yüklə 109,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||