Международный
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Международный научный журнал № 5 (100), часть 1 « Научный импульс » Январь , 202 3 205 uchun birlamchi muhim qadriyat bu – xavfsizlik va tinchlikdir. “Xavf –inson, ijtimoiy guruh, jamiyat davlat va jahon hamjamiyatiga ziyon yetkazishi, moddiy va ma’naviy qadriyatlarning buzilishi yoki inqirozining yuzaga kelishiga, taraqqiyot yo’lining berkilishiga olib kelishi mumkin bo’lgan ehtimoliy (yoki real) voqea, hodisa yoki jarayon. Xavf bu – biror bir zarar etkazish, ya’ni xavfsizlik ob’ektining strukturasi yoki boshqa xususiyatlarini o’zgartirish orqali uning bardoshlilik va raqobatbardoshlilik salohiyatini tushirish ehtimolidir. Yuqoridagi tushunchada xavf ma’lum bir sub’ektlar va tuzilmalarning moddiy va ma’naviy manfaatlariga jiddiy zarar etkazadi, bu sub’ekt va tuzilmalar xavfsizlikning sub’ektiv kategoriyalarini tashkil etadi. Xavfsizlik asosida bu sube’ktlarning hayotiy muhim manfaatlari yotadi. Xavfsizlik atamasi dastavval harbiy fenomen sifatida yuzaga kelgan. “ Xavfsizlikning ananaviy konsepsiyasiga nisbatan tadqiqotchilar orasida “ srategik tadqiqotlar ” ( “strategic studies”) yoki “ xavsizlikning ananaviy tadqiqotlari “ atamasi keng tarqaladi. Ekspertlar jamiyatida ham mazkur tushuncha haqida XX asrning 50 - yillarida ilk bor xavfsizlikning harbiy aspektlarini mujassam etgan tor kategoriyalar sifatida gapirila boshlanadi”. Ikkinchi jahon urushida va “Sovuq urush” ga qadar davlatning siyosiy – iqtisodiy ustunligi ularning harbiy qudrati va qo’l ostidagi hudud jihatidan bo’sundirgan birliklar va koloniyalar bilan belgilanar edi. Davlatlar o’z hududlarini kengaytirish va ta’sir doirasiga kiradigan hududlarni ushlab turishda bevosita harbiy kuchga tayanar edi. Shunday qilib, mintaqaviy xavfsizlik gegemon davlatlarning o’z xoxish irodasiga ko’ra dunyoni geografik jihatdan bo’lib olgan hududlarida harbiy chegaraviy kuchlar yordamida bevosita ta’minlar edi .Ikkinchi jahon urushidan keyin dunyoda asosan ikki kuch hukmronligi boshlandi. Bu kuchlar o’zining kapitalistik va sotsialistik g’oyalari asosida dinyoni ikki qitb sifatida shakllantirdi. Mazkur davr tadqiqotchilar tomonidan xavfsizlik sohasida “ srategik tadqiqotlar “ning “oltin davri” sifatida baholanadi. Uning doirasida harbiy soha havfsizlik muammolarini tadqiq etishning ustivor yo’nalish, maxsus va umumiy harbiy kuch esa – milliy xavfsizlikning yagona samarali vositasi (quroli) sifatida qaralgan . Shu bois , o’z g’oyalariga nisbatan “ dushman timsoli “ va harbiy tahdidning mavjudligi xavfsizlikning boshlang’ich elementi bo’lib xizmat qilgan. Nazariy va amaliy ma’noda xavfsizlik tahdidlarni boshqarish bilan uyg’un holda ko’rilgan. Bu davrda endilikda xavfsizlik sub’ektlari tizimida suverent davlat markaziy o’rin egallay boshladi. Bu o’rinda milliy havfsizlik va davlat xavfsizligi markaziy o’ringa chiqadi. Davlatning yoki mamlakatning xavfsizligi to’g’risida so’z yuritilganda ulamolar fikrlari o’rtasida ko’plab qarama- qarshiliklar mavjud. Shu sabab, davlat xavfsizligiga nisbatan qaysi atamani ko’proq mos kelishi va shunga mos uning faoliyati asosiy prinsiplarini belgilab olishdan iborat. Bunga sabab – davlat yoki har qanday mamlakat manfaatlari mushtarakligi asosida turli xil millat va elatlardan tashkil topgan aholisi ya’ni – fuqarolaridan iboratdir. Bu fikrlarni asoslar ekan P. G. Belov shunday mazmundagi argumentni ilgari suradi : “ mavjud (milliy) xavfsizlik subektlari tizimi – shaxs, jamiyat va davlat – “ mavhum va mujmal , manfaatlar esa keskin ravishda individuallashgan , o’ta subektiv, ajratish murakkab, Международный научный журнал № 5 (100), Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|