Noshirlik ishida axborot texnologiyalari fanidan mustaqil ish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI

ALISHER NAVOIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT O‘ZBEK TILI VA ADABIYOTI UNIVERSITETI

NOSHIRLIK ISHIDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDAN

MUSTAQIL ISH

Mavzu: Illustratsiya tarixi va ijodiy texnika
Bajardi: Olimova Oqila
Tekshirdi: Majidova Gulhayo

Toshkent 2023

Reja:

1. 
   Illustratsiyaning ma’nosi
   
2. 
   Illustratsiyaning kelib chiqishi
   
3. 
   Fan-texnika taraqqiyoti
   
4. 
   Ijodiy texnikaning vazifasi
   

1.Illusrtatsiyaning ma’nosi

Tarixdagi birinchi illyustratsiya nima bo'lganini hech o'ylab ko'rganmisiz? Bugun biz orqaga nazar tashlamoqchimiz va sizga illyustratsiya haqida bilishingiz kerak bo'lgan hamma narsani aytmoqchimiz, harakat emas, balki tasvir. 
Illyustratsiya (lot. illustratio — yoritish, yorugʻlik, vizual tasvir koʻrgazmali
tasvirlash) — matnni tushuntiruvchi chizma, fotosurat, oʻyma yoki tasviriy sanʼatning adabiy asar (kitob, jurnal, gazeta)larining obrazli talqini bilan bogʻliq sohasi.Matnga qoʻshimcha tarzda uning mazmunini obrazli yoritishga, toʻldirishga xizmat qiladi. Matnni tasvirlaydigan rassomga illyustrator deyiladi."Illustration" so‘zi ingliz tilidan ("ma'rifat; ruhiy yoki intellektual yoritish" ma'nosida) lotin tilida, qadimgi fransuzcha orqali kelib chiqqan.
Illustratsiyaning vazifasi:"Illustratsiya bu misollar yordamida fikrlarni yanada aniqroq qilish va umumlashtirishni yanada aniqroq va batafsilroq qilish mumkin bo‘lgan dastur. Misollar yozuvchilarga shunchaki aytib berishga emas, balki ularning ma'nosini ko‘rsatishga imkon beradi. Illyustratsiyalar - jurnal va tijorat - nafaqat qog‘ozdagi odatiy bo‘yoqlar yoki grafik planshetdagi stilus yordamida yaratiladi. Grafikaning ushbu yo‘nalishida vositalar bilan erkin tajriba qilish va vizual metaforalarni ifodalash uchun har qanday vositalar va usullarning kombinatsiyasidan foydalanish mumkin.

2.Illustratsiyaning kelib chiqishi

Illustratsiya ilk qoʻlyozma kitoblar paydo boʻlgan davrlarda yuzaga kelgan. Dastlab, qoʻlyozmalar miniatyuralar bilan bezatilgan, kitob nashr etish va ksilografiya(ksilo va grafiya, yogʻoch gravyura — yogʻochga ishlangan gravyuraning keng tarqalgan eng qadimgi turi)ning yuzaga kelishi. Illustratsiyani grafshaps yetakchi sohasiga aylantirdi. Xitoyda 6-7-asrlarda dastlabki ksilografiyaga oid illustratsiya 16-asr oxirida rangli gravyura yuzaga kelgan. Yaponiyada kitob grafikasi 17-asr boshlarida paydo boʻlgan, gullab yashnagan davri 18-19-asr boshlariga toʻgʻri keladi. Yevropada Illustratsiya miniatyura sanʼati bilan uzviy bogʻliq boʻlgan, diniy didaktik keyinchalik insonparvar gʻoyalarni tarqatuvchi vositaga aylangan. 16-asr oxirigakelib u mustaqil kompozitsi-yaga aylandi, alohida varaqqa ishlanib, matnga yopishtirilgan. 18-asrda illustratsiya bilan kitobning aloqasi mustahkamlandi, rang-barangligi ortdi, usul va uslublari kengaydi, turkum bezaklar yaratish qoidalari rivojlandi. 18-19-asrlar chegarasida tasviriy vosita - koʻndalang, kesmali gravyura va litografiya yuzaga keldi,19-asr uchun tugallangan. Illustratsiya alohida varaqlardagi kompozitsiyalar. Hamda matndagi yengil chizmalar xos boʻldi. 20-asr ga kelib rassomlar bir adabiy matnga turlicha yondoshib, uni turlicha talqin eta boshladilar.

Tasvirni aniqlash qiyin emas. Darhaqiqat, ko'plab ta'riflar mavjud yoki sizda ham bo'lishi mumkin.

RAE ma'lumotlariga ko'ra, misol:
"Kitobni bezab turgan yoki hujjatlashtiradigan chop etish, o'yma yoki chizish".
Boshqa ta'rif tasvirlashning harakati yoki ta'siri bo'lishi mumkin.
Aslida, Illyustratsiya - matndan yoki uni yaratgan shaxsning g'oyasidan ko'rinadigan tarzda bezatilgan va bezatilgan tasvir. Muxtasar qilib aytganda, ular bog'langan tasvirlar bilan bog'liq. Ya'ni, siz matnli xabarlar, tovushlar, musiqa yoki hatto odamga ega bo'lgan ilhomning rasmlarini yaratishingiz mumkin.

Tasvirning tarixi qanday

Ta'kidlanishicha, rasm bosmaxona bilan tug'ilgan. Lekin, aslida, bu shunday deb ayta olmaymiz. Garchi bosmaxona yordamida ko'pchilik o'z asarlariga boshqacha tus berish mumkin bo'lsa-da, shuning uchun ular rasmlar va maxsus kompozitsiyalarni o'z ichiga olgan, haqiqat shundaki, ilgari ko'plab illyustratsiyalar mavjud edi.

To'g'ri, bular kitobning bir qismi emas edi (bizda mavjud bo'lgan illyustratsiya ta'rifi kabi). Lekin ular aslida illyustratsiyalar edi. Masalan, g'orlarda chizmalar va rasmlar mavjud bo'lib, ular, shubhasiz, hatto hikoya qilish uchun ham ishlatilishi mumkin.
Ammo kitoblarga e'tibor qaratadigan bo'lsak, ha, 1440 yilda Iogannes Gutenberg tomonidan bosmaxonaning tug'ilishi illyustratsiyalar uchun boshlang'ich signal bo'lgan bo'lishi mumkin.
U erdan boshlab, bosmaxona tug'ilganda, ko'pchilik ularning ishlari yo'qolganini ko'rdi. Qo'lyozmalar va unga bag'ishlangan odamlarning kunlari o'tib ketdi. Shunday qilib ko'pchilik kitoblarni bezashga o'zini bag'ishladi yoki hatto buni o'z ishiga aylantirdiShunday qilib, "inkunabula" kitoblariga erishildi, chunki ular bosma kitoblar edi, lekin ishchilar o'sha kitoblarga hissa qo'shgan.
Bosib chiqarish mashinasi kelishidan oldin bir nechta ksilografik plitalar ma'lum bo'lib, u erda allaqachon o'yilgan vinyetkalar mavjud edi. Ular, masalan, Qo'shiqlar qo'shig'i yoki Speculum humanae salvationis (kambag'allar Injili deb nomlanadi).
Matbuotdan keyin yana ko'plar keldi. Bir nechtasini nomlash uchun sizda:
Saymon Vostre tomonidan "Soatlar kitobi", 1487 yil.
Savonarolaning va'zlari, 1496 yil.
Polifilo orzusi, 1499 yil.
O'liklarning raqsi, 1538 yil.
Gravürlardagi evolyutsiya
Buni XV asr va XVI asrning bir qismida aytishimiz mumkin tasvir yozuvchilari yuqori baholangan va izlanayotgan edi, har doim kitob sotuvchilari bilan ishlash va matn va bitta varaq birlashtirilishi mumkin bo'lgan plitalardan foydalanish.
Ammo, XNUMX-XNUMX-asrlarda matbaa evolyutsiyasida va shu bilan birga illyustratsiyada yana bir sakrash yuz berdi.
Va bu o'sha paytda yog'och naqshlari deyarli butunlay yo'qoldi, va bu tendentsiyani mis o'ymakorligi oldi. Aslida, o'sha paytdan boshlab biz Dekameronni keltirishimiz mumkin; Lafonten, Dafnis va Xloya ertaklari yoki Marmontel ertaklari.
Darhaqiqat, yillar o'tgach, qo'l pressi ixtiro qilindi va u bilan birga quti yog'och o'ymakorligi ixtiro qilindi, bu esa asta-sekin Mesonero Romanos tomonidan "Pornosque Weekly" kabi yangi gravyuralar bilan bu yangi yangilik tomonidan bir chetga surilishiga olib keldi.
Illyustratsiya turlari

Tasvirlarni tasniflash oson bo'lishi mumkin, lekin haqiqat shundaki, ularni tasniflashning ko'plab usullari mavjud. Uning ishlatilishiga asoslanib, biz quyidagilarni topishimiz mumkin:

•