& Şureddin memmedli Prof. Dr.; Gürcistan uyruklu; Ardahan Üniversitesi öğretim üyesi

Z KARACALAR köyü – Turdo çayının sol kıyısında, ilçe merkezinden 6 km kuzeyde, rakımı 540 m. Önceler ayrıca köyler olmuş Kepenekçi, Karabağlılar éllerini de içerir. Mescidi kadim çağlardan kalmadır. Nüfusu: 1869'da 236 ailede 1372 kişi (ayrıca Kepenekçi köyünde 51 ailede 242 kişi); 2002'de 1926 ailede 8270 kişi (4068 bay, 4202 bayan), 2006'da 8500 kişi. Gürcistan'da dünyevi okul Kızılhacılı'dan sonra 1886'da burada açılmıştı, ortaokulda 35 sınıfta 1200 kişi öğrenci eğitim almakta, 60 öğretmen çalışmaktadır. Ünlü kişileri: aksakallar Kıyas Sofuyev, Molla İdris Ehmedoğlu, İlyaz Sofuyev, Receb Memmedov, eğitimciler seminaryum yetirmesi Ebdülmanaf Sofuyev, toplumsalcılar Cahangir Kurbanov, Musa Aşırov, Resul Muradov, Şirvan Eliyev, Yaşar Yusubov, Dursun Musayev, Eziz Abbasov vb.

œ

v ŞİDA (iç) KARTLİ DİYARINDA – Ülkenin orta hissesindedir. Diyarın arazisinden Kür nehri akar, Tiflis–Batumi otoyolu, demiryolu geçir. Yönetim merkezi Gori şehrindedir. Gori, Duşet, Kaspi, Msxeta, Karel, Xaşuri ilçelerinin arazilerini kapsar. Gori, Kaspi, Msxeta, Karel ilçelerinin bir kaç köyünde soydaşlarımız meskundurlar, bir kaç köyde de Gürcüler ve Azeriler katışık yaşarlar. Diyarda Azeri nüfusunun sayısı: 5768 kişi (% 1,8).

œ

Ø GORİ İLÇESİNDE – Ülkenin merkez kısmında. Yüzölçümü: 2327 km². Nüfusu: 1989'da 156.200 kişi, 2002'de 148.686 kişi, bundan 607 kişi Azeri-Karapapak. İlçenin bir kaç köyünde Gürcülerin yanı sıra, soydaşlarımız da yaşarlar ve onlar ilçenin köy nüfusunun yüzde 0,6'nı teşkil ederler.

Z LEVİTANA (ZEZMAN) köyü – Trialet sıra dağlarının kuzey eteğinde, Tana çayının yukarı akarı boyunda sağ kıyısında, ilçe merkezinden 40 km güney-batıdadır. Burada yaşayan Azeri-Karapapakların ataları 19. yüzyılın sonlarında Borçalı'nın Kızılhacılı köyünden gitmiştiler. Nüfusu: 2002'de 290 kişi.

 TEDOSMİNDA – Liaxvi çayının sağ kıyısında, ilçe merkezinden 3 km kuzeydedir. Hem Gürcüler, hem de Azeriler yaşarlar. Nüfusu: 2002'de 541 kişi, o cümleden 227 kişi. Okul Gürcücedir.

œ

Ø KARELİ İLÇESİNDE – Ülkenin orta kısmındadır. Arazisinden magistral otoyolu geçir. Hudutları: Gori, Xaşuri, Znauri, Borjomi ilçeleri. Yüzölçümü: 1091,9 km². Nüfusu: 2002'de 50.422 kişi. 1 şehir, 1 kasaba, 82 köy var. İlçede Azeri-Karapapakların sayısı: 1979'da 1148 kişi (% 2,2), 1989'da 1426 kişi (% 2,8), 2002'de 1183 kişi (% 2,3). Buradan soydaşlarımızın çok kısmı 1990'lı yıllarda Azerbaycan'a göçmüşler. Şimdi Karel şehrinde ve Ağara kasabasında az sayıda bizimkiler yaşarlar.

 KARELİ ŞEHRİNDE – Kür çayının sağ kıyısında, Tiflis'ten 94 km batıda, otoyolu ve demiryolu kenarındadır, rakımı 620 m. Yaklaşık 150 kişi Azeri-Karapapak yaşar.

 AGARA kasabası – Kür çayının sol kıyısında, ilçe merkezinden 6 km batıda, demiryolunun, otoyolunun kenarındadır. 150 ailede yaklaşık 400 kişi Azeri-Karapapak var. Okul Gürcücedir. Ünlü kişileri: şair-nasir, tercümeci İmir Memmedli, hukuk işçisi Teymur İsmailov vb.

 KVENATKOSA köyü – Suramul çayının kıyısında, ilçe merkezinden 13 km batıdadır. Yaklaşık 20 Karapapak ailesi yaşar.

œ

Ø KASPİ İLÇESİNDE – Ülkenin orta kısmında. Hazar / Kaspi taifesinin adını yansıtır. Yüzölçümü: 803,2 km². Nüfusu: 1989'da 50.300 kişi, 2002'de 52.217 kişi. İlçede köy nüfusunun (36984 kişi) % 8,4'i Azeri-Karapapaklardır: 1979'da 2747 kişi (% 5,1), 1989'da 2872 kişi (% 5,2), 2002'de 3962 kişi (% 7,6).

 AXALKELEK köyü – Kür çayının kıyısında, ilçe merkezinden 16 km doğuda. Önceler Kızılkend adlanmıştır. Vali sarayının uçukları durur. Esasen Gürcüler, az sayıda Azeri-Karapapaklar yaşarlar.

 AXALSOPELİ (Tezekend) köyü – Axalkelek vadisindedir. Nüfusu: 2002'de 105 kişi (bundan % 35 – 37 kişi Azeri-Karapapak).

Z ÇENGİLER köyü – Karabağlılar da denir, en büyük nesli Karabağlılar neslidir. Ksan çayının sağ kıyısında, ilçe merkezinden 23 km doğudadır, rakımı 580 m. Nüfusu: 2002'de 300 kişi. Okul Gürcücedir. Ünlü kişileri: şairler Abbaseli, Oruç, âşık Mesim, eğitimci İbrahimxelil Ceferoğlu, toplumsalcı Aslanpaşa Abbasoğlu vb.

Z FERMA köyü – Ksan çayının sağ kıyısında, ilçe merkezinden 22 km doğudadır, rakımı 580 m. Nüfusu: 2002'de 300 ailede 1025 kişi (544 bay, 481 bayan), 2006'da 1050 kişi. Ortaokulda (Gürcücede) 215 öğrenci okur. Ünlü kişileri: Hacı Eyvazxan, hayırsever Baheddin Elixanoğlu, toplumsalcı Abbas Abbasov, Şaheli İsmailoğlu vb.

Z XİDİSKĞURİ köyü – Gürcüce bu toponim köprü kulağı demektir. Ksan çayının sağ kıyısında, ilçe merkezinden 27 km doğuda, Tiflis–Batumi otoyolunun kenarında. Nüfusu: 2002'de 899 kişi, 2006'da 900 kişi. Okul Gürcücedir.

 KALOUBANİ köyü – Aşağı Hendek vadisinde küçük köydür. Nüfusu: 2002'de 140 kişi (bundan % 39 – 55 kişi Azeri-Karapapak).

 KVEMO-XANDAKİ köyü – Aşağı Hendek demektir. Kür ve Kevtür çaylarının kovuştuğu yerde, ilçe merkezinden 8 km aralıda. Gürcülerin yanı sıra, az sayıda Azeri-Karapapaklar da yaşarlar.

 MİKELCĞARO köyü – Çele denir. Kür'ün sol kıyısında, ilçe merkezinden 5 km doğuda, Kaspi çalasındadır, rakımı 530 m. Gürcülerin yanı sıra Azeri-Karapapaklar da (650 kişi) var. Okul Gürcücedir.

Z SAKADAKİANO köyü – Halk arasındaki adı Tatuşağı'dır. Ksan çayının sağ kıyısında, ilçe merkezinden 30 km doğuda, demiryolunun kenarındadır, rakımı 500 m. Nüfusu: 2002'de 1095 kişi (bundan % 62 – 678 kişi Azeri-Karapapak, % 32 – 417 kişi Gürcü). İlk kez 1930'da Azeri okulu açılmıştır, sonra Gürcü dilli okula dönüşmüştür.

œ

œ

v MSXETA-MTİANETİ DİYARINDA – Ülkenin merkez hissesinde. Axalgori, Duşeti, Tianeti, Msxeta, Kazbeki ilçelerini kapsar. Diyarda Azeri-Karapapaklar Msxeta ilçesinin bir kaç köyünde meskundurlar. Diyarda Karapapakların sayısı: 2002'de 2248 kişi, başka deyişle, diyar ahalisinin % 1,7'i.

œ

Ø MSXETA İLÇESİNDE – Ülkenin orta kısmında, Tiflis'ten 24 km batı semtte. Yüzölçümü: 805,5 km². Nüfusu: 2002'de 64.829 kişi. İlçede Karapapakların sayısı: 1979'da 1998 kişi (% 3), 1989'da 2872 kişi (% 5,2), 2002'de 2236 kişi (% 3,4). 5 köyde – Sixisdziri (Cömberli), Msxaldidi (Sxeldi), Muxran, Codoret, Daha köylerinde Karapapaklar da meskundurlar.