1 Bilgisayarda Yazılım Kavramı

1.3. Bilgisayarda Yazılım Kavramı

1.3.1. Yazılım, Program, Veri, Programlama Dili Kavramları

Veri: Bilgisayara girilen işlenmemiş durumdaki bilgilerdir. Yani veri belirli konumlardaki gerçeklerin sembolik ifadesidir.

Program: Belirli bir amaca yönelik olarak yazılmış, bilgisayarda yerine getirilmesi istenen sıralı işlemler için komut ve işlem adımlarının tümüne denmektedir. Programda tanımlanan ilk işlem adımından başlayarak her bir adım sırasıyla yerine getirilir.

Programlama Dili: Bilgisayar programları yazımında takip edilen kurallar dizisine denmektedir. Bilgisayar şirketlerinin programlama yöntemlerini bulmalarıyla programlama dilleri çeşitlenmiştir. Basic, Pascal, Fortran, C, Visual Basic, Delphi, C++, C++ Builder gibi programlama dilleri örnek olarak verilebilir. Günümüzde görsel programlama dillerine olan ilgi daha fazladır.

Yazılım: Bir programlama dili kullanılarak, bilgisayarın çeşitli işlevler kazanabilmesi için üretilen programlardır. Yazılımı oluşturan bilgiler ve komutlar kafanızdaki fikirlere ve düşüncelere benzer. Kafanız dokunabileceğiniz fiziksel bir nesnedir ancak düşünceleriniz soyuttur. Onlara dokunamazsınız. Yazılım iki unsurdan oluşur: Program ve veri (data).

1.3.2. Yazılım Çeşitleri

Bilgisayar yazılımı

1) Sistem Yazılımları

2) Uygulama Yazılımları olarak iki başlık altında incelenir.

Yardımcı (utility) yazılımlar üçüncü bir başlık olarak belirtilebilir. Yardımcı yazılımlar (utility), bilgisayarın daha verimli kullanımı için sistem yazılımlarını tamamlayan, ek fonksiyonlar sunan program ve araçlardan oluşur.

1)Sistem Yazılımları

Sistem yazılımları bilgisayar donanımını ve uygulama yazılımlarını kontrol eder.

İşletim Sistemi

Sistem yazılımlarının en önemlisi olup bilgisayardaki her işlevi denetler. İşletim sistemi olmaksızın bir bilgisayarın çalışabilmesi mümkün değildir. Bilgisayarın donanımını ve uygulama yazılımlarını kontrol eden ve düzenleyen bir grup program olarak da tanımlanabilir. Bunları yapabilmek için mikro işlemci, bellekler ve giriş-çıkış birimleri gibi kaynakların kullanımını denetler. Çeşitli işletim sistemleri bulunmaktadır.

Donanım bilgi işleme gücü sağlarken, işletim sistemi bu güce uygulama programları ve kullanıcının erişimini sağlar. Bunu sağlamak için işletim sitemi aşağıdaki işlevleri yerine getirir:

1. 
   Donanımın kullanıcılar arasında paylaşımını sağlar.
   
2. 
   Kullanıcılara programları ve verileri paylaşma olanağı verir.
   
3. 
   Kullanıcılara verileri koruma olanağı verir.
   
4. 
   Giriş / Çıkış işlemleri ve ikincil belleğe erişim olanağı sağlar.
   
5. 
   Kaynakların kullanımını düzenler.
   

İşletim sisteminin yapısını incelediğimizde, genel olarak kontrol programları ve işlem programları diye nitelendirebileceğimiz iki gruptan oluşmuştur:

Kontrol Programları: Bilgisayar sistemlerinin işlemlerini kontrol ederler, kaynakların atanması, işlemlerin sıraya konması, giriş/çıkış işlemelerinin kontrol edilmesi gibi görevleri yerine getirirler.

İşlem Programları : Kullanıcıların sisteme erişmesini, sistemin olanaklarını kullanmasını sağlamaya yöneliktir.

İşletim sistemi ikiye ayrılmaktadır;

1.Tek Kullanıcılı İşletim Sistemi

2. Çok Kullanıcılı İşletim Sistemi'dir. Bunlar;

Tek Kullanıcılı İşletim Sistemi: Kişisel bilgisayarlara da kullanılan işletim sistemi tek bilgisayarın kullanacağı şekilde programlanmış ise buna tek kullanıcılı işletim sistemi denir. Örneğin Windows95,Windows 98, Windows Me v.b.

Çok Kullanıcılı İşletim Sistemi: Bilgisayar ana belleğinin birden fazla bilgisayar tarafından kullanıldığı durumlara göre programlanmış işletim sistemleridir. Burada bilgisayarlar (ki veya daha fazla) aynı sisteme bağlıdır ve aynı programı kullanırlar. Örneğin Windows Nt, Linux, Unix, Novell

Derleyiciler ve Programlama Dilleri

Derleyiciler : Üst düzey dillerde yazılan programların makinenin anlayabileceği yani uygulayabileceği yapıya tercüme edilmesi gerekliliği vardır. Bu üst düzey dilin makinece anlaşılmasını sağlayan özel programa denmektedir.

Örneğin; Delphi, C, C++ gibi

Programlama Dilleri : Bir işi bilgisayara yaptırmak ancak belirli kodların belirli bir sıra doğrultusunda kullanılması ile olanaklıdır. Kullanılan bu kodlara denmektedir.

Örneğin; Pascal, Visual Basic gibi

2) Uygulama Yazılımları

Uygulama Yazılımları belli bir amacı gerçekleştirmek üzere üretilmiş yazılımlardır. Uygulama yazılımları belirli uygulamaları çalıştırırlar. Bilgisayarın çok amaçlı olarak kullanılmasına olanak tanırlar. 

Örneğin; okul yönetim sistemi programları, muhasebe programları, bilgisayar oyunları, programlama dilleri derleyicileri vb. Bunları kısaca açıklayalım;

Kelime İşlemciler: Kişisel bilgisayarlarda en çok kullanılan uygulama yazılımı olan kelime işlemciler, bilgisayarınızda yazılar yazıp bunları yazıcıda bastırmanızı sağlar. Bu yazılar arasında raporlar, mektuplar, okul ödevleri, çeşitli yazışmalar olabilir. Gelişmiş kelime işlemciler, farklı yazı tiplerinden sayfa düzenlerine, yazılar içine yerleştirilecek resimlerden yazı biçim ve renklerine, yazı içinde bir sözcüğü aratmadan, yazının gramer ve imle kontrolüne kadar çeşitli işlevler sunarlar. Belli başlı kelime işlemciler arasında Microsoft Word, Corel Wordperfect ve Lotus Word Pro’yu sayabiliriz.

Hesap Tabloları: Pek çok kullanıcı hesap-kitap yapacağı bir araca ihtiyaç duyar. Bu bir fizibilite olabileceği gibi evin aylık bütçesi de olabilir. Matematiksel işlemlerde yetenekli, esnek yazılımlar olan hesap tabloları burada devreye girer. Hesap tabloları, yan yana ve alt alta dizilmiş hücrelerden oluşur. Her bir hücreye bir matematiksel değer veya bir işlem yazılabilir. Hesap tabloları dört işlemden karmaşık fonksiyon hesaplarına kadar pek çok işi yapabilir. Bu hesaplamalardan yararlanarak grafikler hazırlayabilir. Belli başlı hesap tabloları arasında; Microsoft Excel, Corel Quattro Pro ve Lotus 1-2-3’ü sayabiliriz.

Veritabanı: Her türlü bilginin düzenli bir şekilde, istenildiğinde kolayca erişilerek kullanılabilecek tarzda saklandığı bir veri koleksiyonudur. Adres-telefon defteriniz, bir firmanın bütün müşterilerini içeren kartlar, bir kurumda çalışan elemanların sicil dosyaları birer veritabanıdır. Bu bilgileri kullanıcılar girer, veritabanı ise çok çeşitli kriterlere göre devasa boyuttaki bu bilgiler arasından arama yapar, normalde bizim erişemeyeceğimiz hızda aradığımız bilgileri karşımıza getirir. Herkesin kullanabileceği Microsoft Access, Lotus Approach, gibi veritabanlarının yanı sıra Oracle 8, IBM Dbase-II gibi büyük şirketlerin ihtiyaçlarına göre modüler bir biçimde programlanan, üzerinde farklı çözümler geliştirilebilen veritabanları da vardır.

Sunu Programları: Toplantılarda karşınızdakilere anlatacaklarınızı görsel olarak etkileyici bir biçimde sunmanız için hazırlanan bu programlar, diğer uygulamalardan veri alabilir. Örneğin bir hesap tablosu ile çıkarılmış kar/zarar grafiğini sunu programları ile dinleyicilerinize sunabilirsiniz. Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphic, Corel Presentations belli başlı sunu programlarıdır.

Grafik yazılımları: Fotoğraf ve resimleri görüntülemenize, üzerinde değişikler yapmanıza, resim çizmenize, resimler üzerinde çeşitli efektler uygulamanıza izin veren tüm yazılımlar grafik yazılımlar kategorisine girer. Windows ile gelen ve PC’nizde resimleri görüntülemek ve basit şekiller çizmek gibi işlere yarayan Paint’den çok gelişmiş özelliklere sahip olan Adobe Photoshop’a kadar çok çeşitli görüntü işleme yazılımları bu kategoriye girer.

3D Modelleme/Animasyon: Bu yazılımlarla PC’nizde çizimlere hareket verebilir, iki ve üç boyutlu animasyonlar gerçekleştirebilirsiniz. 3D modelleme programları endüstriyel tasarım kadar, çizgi film, oyun vs. üretiminde de kullanılabilir.

Ticari Uygulamalar: İş dünyası için elzem olan muhasebe, stok kontrol, belge yönetimi, üretim planlama, fizibilite vb. işlevleri, ticari yazılımlar yerine getirir.

İletişim Yazılımları: Internet’e, Web sitelerine, haber gruplarına bağlanmak, e-mail göndermek modemle PC’mizden faks çekmek, başkaları ile dosya alışverişinde bulunmak, görüntülü ve yazılı sohbet etmek için iletişim yazılımlarını kullanırız.

Multimedya Uygulamaları: Metin, resim, film, ses ve animasyonun bir araya geldiği bu yazılımlar arasında genelde hobileri geliştirmeye yönelik yazılımlar ve ansiklopedik bilgi veren başvuru yazılımları yer alır.

3)Yardımcı (Utility) Yazılımlar

İşletim sistemi ile verilen format, sıkıştırma, kurtarma v.b. yazılımlar bu kısımda değerlendirilebilir.

Winrar, Winzip v.b. dosya sıkıştırma programları yardımcı yazılımlara örnektir.

1.3.3. Yazılım Geliştirme Süreci

Her yazılım organizasyonunun temel amacı, yazılım ürününü belirlenen zaman dilimi ve bütçe sınırları içerisinde tüm gereksinimleri sağlayacak şekilde ortaya çıkarmaktır. Bunu gerçekleştirmek için planlı şekilde aşağıdaki süreçler uygulanmalıdır;

• 
  Analiz
  
• 
  Tasarım
  
• 
  Gerçekleştirme
  
• 
  Test
  

Yazılım ürününü kodlamaya başlamadan önce, mutlaka analiz yapıp, ürünün gereksinimlerinin ortaya çıkarılması gereklidir. Daha sonra belirlenen bu gereksinimler göz önünde tutularak tasarım yapılmalı ve sonra kodlamaya geçilmelidir. Sonuçta ortaya çıkan yazılım ürünü mutlaka test edilmelidir.

Lisanslı Yazılım Kullanımı ve Telif Hakları

Yazılım lisansı, telif hakkı sahibinin (yazılım üreticisinin) haklarını koruyan bir belgedir. Her bir yazılım için lisans almak şarttır; bu üreticinin telif hakkını çiğnemediğinizi, emeğinin karşılığını verdiğinizi gösterir. Telif hakkı sahibinin hakları yasalarla da korunur. Telif hakkı yasaları, insanların izin almaksızın yazılım kopyalayamayacağını açıkça beyan eder.

1.4. Bilgisayarda Veri İletişimi

Veri İletişimi Kavramı

Günümüzde bilgisayarlar birbirine bağlı olarak çalışabilmekte, kaynaklarını paylaşabilmekte ve bilgi alışverişine olanak sağlamaktadırlar.

Internet Nedir ?

Internet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Internet,insanların her geçen gün gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama/paylaşma ve ona kolayca ulaşma" istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir. İnternet’i bu haliyle bir bilgi denizine, ya da büyükçe bir kütüphaneye benzetebiliriz. Internet’e, bakış açımıza bağlı olarak farklı tanımlamalar da getirebiliriz : Internet,

• 
  2002 sonu itibarıyla 100,000,000’u aşkın insanın kendi arasında etkileştiği, bilgi değiş-tokuşu yapabildiği ve kendi yazısız kuralları olan büyük bir topluluktur. Bu, internetin sosyal yönüdür.
  
• 
  Pek çok yararlı bilginin bir tuşa basmak kadar yakın olduğu dev bir kütüphanedir.
  
• 
  2002 sonu itibarıyla, 20,000,000’u aşkın bilgisayarın bağlı olduğu çok büyük bir bilgisayar ve iletişim ağıdır.
  
• 
  Kişilerin değişik konularda fikirlerini serbestçe söyleyebilecekleri ortamlar barındıran bir demokrasi platformudur.
  
• 
  Evden alış-veriş, bankacılık hizmetleri, radyo-televizyon yayınları, günlük gazete servisleri vb gibi uygulamaları ile aslında internet aynı zamanda bir hayat kolaylaştırıcıdır.
  

Tüm bu tanımların ara kesitinde yer alan ise "Bilgiye Ulaşım ve Onu Paylaşım, sonrasında da elde edilen bilgiyi kullanım" dır.

Sonuç olarak, Internet, önümüzdeki yıllarda üretilecek bilgilerin dolaşım sistemidir. Ticari boyutunun da ortaya çıkmasıyla yaşamla daha çok iç içe geçmeye başlamıştır. Internet farklı bir ortam, farklı bir uzay. Kendi, yazılı olmayan, kuralları olan; kendi toplumu olan bambaşka bir uzay. Klasik yaşama biçimlerini, değer yargılarını değiştiren; hayatımıza yeni kavramlar, yeni uğraşlar getiren birşey. Hayatımızı etkiliyor. Hem de çok fazla bir biçimde.

Internet'in etkilerini görmek ve onu hissetmek sanirim çok daha kolay. Hayatımızda normal şartlarda yaptıklarımızı göz önüne getirelim ve Internet'in bunları nasıl değiştirdiğini; bunlara nasıl yeni anlamlar yüklediğini gözlemleyelim. Belki bazılarımız için daha az (ya da hiç), bazılarımız için daha çok (ya da aşırı çok) etkilenmeler olacaktir. Ancak gerçek olan, önümüzdeki yıllarda (2000'e girerken) Internet olgusu her yönüyle bizimle olacak ve hayatımızda onunla ilintili pek çok sey yapıyor olacağız (Ağ üzerinden alışverişler, uçak/tren rezervasyonları, günlük gazetelere erişim, bilimsel dergileri okumak gibi.)

Kısaca Internet : Dünya üzerinde bulunan birbirinden farklı büyüklükteki yerel bilgisayar ağlarını birbirine bağlayan bilgisayar ağıdır. Kısaca ağların ağı olarak tanımlanmaktadır.

Internet’e erişim nasıl olur?

Pek çok Internet kullanıcısı, Internet’e, çalıştıkları kurum yada bulundukları üniversiteler üzerinden erişirler. Evden olan bağlantılar da, Internet bağlantısı olan bir eğitim kurumu, ticari kuruluş ya da, ticari olarak Internet hizmeti veren kuruluşlar üzerinden olur.

Internet adreslerinde görülen kısaltmalar ne anlama gelir?

Internet’e bağlı kuruluşlar değişik gruplara ayrılabilir ve bir kuruluşun domain adresi, o kuruluşun hangi gruba dahilse ilgili kısaltmayı bazı istisnalar dışında mutlaka içerir. Ayrıca, ülkelerin iki harfli tanıtım kodları da (Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada çıkışlı adreslerin çoğu ve geniş bir kitleye servis sunan bazı bilimler dışında) adresin sonuna eklenir. Internet adresi, eğer özel amaçlı bir serviste (ftp, gopher, www gibi) aitse, genellikle, bu durum adresin başında kullanılan bir kısaltmayla verilir. Aşağıdaki liste, adreslerde kullanılan bazı kısaltmaları ve ne anlama geldiklerini göstermektedir:

gov	Hükümet kuruluşları
edu	Eğitim kurumları (üniversiteler gibi)
org	Ticari olmayan, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar
com	Ticari kuruluşlar
mil	Askeri kuruluşlar
net	Servis sunucuları (Internet Servis sağlayıcıları gibi)
ac	Akademik kuruluşlar (bazı ülkelerde edu yerine kullanılmaktadır)
int	Uluslar arsı organizasyonlar, kuruluşlar
ftp	FTP Arşiv sitesi (ön ek)
www	World Wide web Sitesi (bazen web de kullanılır)
biz	Business’in kısaltılmış halidir.Sadece iş odaklı sitelerin kullanımı için verilmiştir.
info	Information’ın kısaltılmış halidir.Bilgi ve fikir içerikli sitelerin kullanımı için verilmiştir.
gen	Jenerik isimli sitelere verilir.
k12	İlköğretim ve lise dengi okullar
nom	Kişisel domainler

Bazı ülke kısaltmaları:

tr: Türkiye , jp: Japonya, uk: İngiltere, it: İtalya,

ch: İsviçre, ca: Kanada, ru: Rusya, id: Endonezya,

nl: Hollanda, de: Almanya, fr: Fransa, il: İsrail,

no: Norveç, se: İsveç, fi: Finlandiya, gr: Yunanistan,

hr: Hırvatistan, yu: Yugoslavya, br: Brezilya, bg: Bulgaristan ,

Örnek domain adresleri:

www.kou.edu.tr

enformatik.kou.edu.tr

Elektronik Posta ( E-Mail)

Bilgisayardan bilgisayara haberleşmenin adıdır. Bilgisayar ağlarında, e-posta ile mesaj gönderme kullanılmaya başlandığında, mesajlar düz yazı (text) biçiminde idi. Günümüzde, mesajların içeriğinde, yazıdan başka resim, ses, video görüntü de bulunabilmektedir.

E-posta ucuz ve hızlıdır. Bir mesaj, bir kaç dakikada ve şehir içi telefon ücreti kadar bir para karşılığında gitmektedir.E-postanın gönderilmesi için e-posta adresi kullanılır. e-posta adresi @ işaretinin ayırdığı iki bölümden oluşmaktadır. @ işaretinin sol tarafına kullanıcı adı, sağ tarafına servis adıyazılır.

E-posta göndermek için elektronik posta gönderme programına ihtiyaç vardır. Netscape Communicator ve Internet Explorer  programlarının e-posta programları olduğu ile Foxpro, Eudora ve Pine (Telnet) gibi e-posta yazılımları da bulunmaktadır.

E-posta göndermek için Internet bağlantısının sağlanmış olması gerekmektedir. Bu bağlantı sağlandıktan sonra e-posta programını kullanarak; istenirse gelen e-postalar okunur; istenirse mesaj yazılıp gönderilir. e-posta ile bir mesajı birden fazla kişiye göndermek mümkündür.

Bilgisayarda Ağ Kavramı

Birden fazla bilgisayarın birbirine bağlanarak kaynakları paylaşması amacıyla kurulmuş olan bağlantı sistemine network denilir. Bağlanan bilgisayarların birbirine olan uzaklığı ve kullanılan araç ve elemanlar itibariyle ağ sistemleri gruplara ayrılır. Bir ağ sisteminin oluşturulmasının temel amacı kaynakları paylaşmaktır. Bu kaynaklar ; veri tabanları, yazıcılar, klasörler, sürücüler olabilir. Bunun dışında iletişim, haberleşme ve eğlence amacıyla da kurulan bu ağ sistemi kullanılabilir. En küçük ağ sistemi iki bilgisayarın birbirine bağlanmasıyla oluşturulabilirken günümüzün en popüler ağ sistemi olan İnternet en büyük ağ sistemidir.

Bir ağ sisteminin oluşturulması için donanım araçlarının yanı sıra ağ yazılımlarına da ihtiyaç vardır. Bu yazılımlar ağ kaynaklarının paylaşımını, kaynakların yönetimini, giriş ve paylaşım yetkilerini, iletişim protokollerini ve yapısal işlevlerini üstlenirler.

Ağ (Network) Türleri:

a)LAN (Local Area Network) : Yerel ağ sistemidir. Bir kurum veya kuruluşta, bir oda içerisinde, bir veya birkaç bina arasında Ethernet kartları, kablo ve sonlayıcı veya Hubile oluşturulan ağ sistemidir.

b)Peer-To-Peer Network: Bu tamamen yerel ağ sistemi içerisinde yer alan bir ağ biçimidir. Bilgisayarların bir grup içerisinde birbirini görmesi ve kaynakları paylaşması esasına dayanır. Windows 95/98/2000/XP,Nowell,Lansmart gibi işletim sistemi yada doğrudan ağ yönetimi yazılımlarınca iletişimi düzenlenir.

c)MAN (Metropolitan/Middle Area Network): Orta ölçekli ağ sistemidir. Bir kampüs içerisinde veya şehir içerisinde yönlendirme, güçlendirme ve doğrulama işlemleri için yardımcı ağ aygıtlarına gereksinim duyan bünyesinde birden çok LAN sistemi barındıran ve birbirine bağlayan ağ sistemidir. Bunlara en güzel örnek Intranet sistemlerdir.

d) WAN (Wide Area Network): Geniş kapsamlı ağ sistemleridir. Birden fazla MAN sitemini birbirine bağlayan veya doğrudan dışarıdan modemler yardımıyla bağlanılarak ağa katılabilen sistemlerdir. Bu sisteme en güzel örneği Internet teşkil eder.

1.5. Bilgisayar Virüsleri ve Korunma

1-Bilgisayar Virüsü Nedir ?

İşletilebilir kodlardan oluşmuş başka programlara eklenerek veya kayıt ortamları içerisinde özel bölümlere yazılarak saklanan, kod veya imzalarını başka program veya kayıt ortamlarına kullanıcının isteği dışında taşıyarak çoğalan, programlandıkları amaca göre işlev gören ve zarar verici etkileri bulunan programlara virüs denir.

Bilgisayar virüslerinin tümü gerçekte birer programdırlar. Yazılış amaçları tamamen bilgisayar üzerinde çalışan programların çalışmalarını etkilemek, maddi zararların yanı sıra iş gücü kaybına yol açmaktır. Bilgisayar virüsleri donanım üzerindeki hiçbir parçaya hasar veremezler ancak yazılımları veya verileri etkileyerek donanımı işlemez hale getirebilirler. Hal böyle olunca yazılımsız bir donanım hiçbir işe yaramaz hale gelir.

Bilgisayar çağı olarak adlandırılan günümüz bilgisayar teknolojisi ile beraber bilgisayar virüsleri ile de anılır oldu. Özellikle İnternet’in yaygınlaşmaya başlaması hedef büyümesine ve yayılımın, çeşitliliğin artmasına neden oldu. Öylesine ki virüsler bilgisayar kullanıcılarının korkulu rüyası haline gelirken anti virüs programları üzerine oldukça etkili bir pazarın doğmasını da beraberinde getirdi.

İlk bilgisayar virüsünün görüldüğü 1986 ile 1990 yılları arasında bilinen virüs yazılımlarının sayısı yaklaşık olarak 90 civarında iken özellikle 1994 yılından itibaren bu sayı korkunç bir hızla arttı. Sadece 1998-1999 yılları arasında bilinen türler arasına yaklaşık olarak 20 bin virüs eklendi. Bugün ortalama olarak her gün bu virüsler en az 5-10 virüs programı veya türevi eklenmektedir.

Virüs programını yazanlar çok değişik amaçlarla güdebilmektedir. En yaygın olan virüs türleri daha çok kendisini kanıtlamak isteyen genç programcıların ürettikleri türler ve bu türlerin türevleridir. En tehlikeli virüs türleri ise daha çok propaganda amacı güden, büyük kuruluşlara zarar verme amaçlı, maddi çıkarlar elde etmeye yönelik virüs yazılımlarıdır.

2- Virüsler nasıl tanınır ve adlandırılır ?

Virüsler genelde programlayan kişinin içine yerleştiği bir imza (signature) veya program içerisinde geçen tanınabilir koddan hareketle isimlendirilir. Yazılış amaçları, etkileri veya davranış şekilleri, yayılma biçimleri ve enfekte oluş biçimlerine göre sınıflandırılırlar. Bu imza, mesaj veya eklenti büyüklüklerine göre isimlendirilirler. Melisa, Chernobil (Cih), IloveYou, İstanbulCC, Yobo.4918 bu isimlere bir örnektir.

3-Virüslerin Türleri

a) Dosya Virüsleri

İşletilebilir program dosyalarına (EXE ve COM) veya işletilebilir program dosyalarının başvuru programlarına, kütüphanelere, sanal aygıt sürücülerine, kısaca işletilebilir programlarla ilişkili her tür dosyaya eklenmek suretiyle çoğalan virüs türüdür. Virüs kodu içeren program çalıştırılmadığı sürece aktif hale geçmezler. Virüslü program çalıştırıldığında ilk olarak virüs kodu devreye girerek kendini ram üzerinde kendisine ayırdığı bölgeye yerleştirerek gizlenir ve diğer programların çalıştırılmasını bekler. Bir diğer program çalıştırıldığında bu programın dosyasına kendi kodlarını yazarak yayılır.yine bu tür virüslerin bazıları enfekte olmak için diğer programların çalışmasını beklemez.

Bir kısım dosya virüsleri ise bulaştıkları dosyanın erişim niteliğini değiştirerek kullanıcının erişmesi veya silmesine engel olmaya çalışırlar. Uğur Mumcu virüsü buna en güzel örnektir. Bu virüs bulaştığı dosyayı salt okur dosya yapar, siz bu özelliği değiştirseniz bile tekrar eski haline gelir.

Virüs Başlangıç Kodu PROGRAM VİRÜS KODU

Bir dosya virüsü Dosyanın ilk kısmına dosyanın sonundaki asıl virüs koduna erişmek için bir sıçrama komutu ekler. Dosya çalıştığında bu koda sıçrama yapılarak kod çalıştırılır. Kod bitiminde ise asıl programın ilk komutunun başlangıcına sıçrama yapılarak asıl program çalıştırılır.

b) Boot Sector Virüsleri

Bir diskin veya harddiskin ön yükleme (Master Boot) bölümüne yazılan virüslerdir. Bu tür virüsler en hızlı yayılan virüslerdir. Çünkü diske erişildiği anda ilk olarak bu bölüm okunduğundan virüs aktif hale geçer (tetiklenir) ve belleğe yerleşerek erişilen diğer sürücüler üzerindeki boot bölümlerine de kendini kopyalar. Disk veya disketin boot bölümünde açılış programlarının bulunup bulunmaması bu virüsün yazılması için gerekli değildir. Genellikle işletim sisteminin yüklenmesini engeller veya açılışı tamamen etkileyecek şekilde hasar verebilirler.

Bazı örnekler ile etki ve davranışları hakkında bilginizi geliştirmeye çalışalım:

ASBV (b) : 13h ve 9h kesmelerini kontrol ederek disket erişimini denetler, diskete erişildiği anda disket üzerindeki sektörleri silerek disketteki kayıtların tümünün silinmesini sağlar,

Brain (Pakistani, Ashar) : Bulaştığı diskin Volüm adını ©Brain yada ©ashar olarak değiştirir.

Bugs.1436(b) : Haziran ayının 2. ve 14. günü bulaştığı sistemin açılışı sırasında ekrana “Un regalito para el JUAN XXII y el CHICHE Viegas” mesajını yazar ve sistemi kilitler.

LaoDoung : Diske her 128. erişimde bir ses çıkartır.

c-) Makro Virüsleri

Günümüzün en yaygın ve en hızlı yayılan virüs türüdür. Özellikle Windows işletim sistemi ile birlikte pek çok visual basic kütüphanesinin kullanılması visual basic scriptlerinden oluşan makroların pek çok sistemde rahatlıkla çalışmasını sağlamıştır. Özellikle Microsoft Word ve Excel uygulamalarına bulaşarak amaçlarına uygun işlevleri gerçekleştiren bu virüsler en sıkça rastlanılanlardır.

Makro virüslerin bir diğer türü ise daha çok bilgisayar içerisinde kendini saklayarak diğer bilgisayarlar ile ağ üzeriden iletişim kurma ve görevi olan bilgileri transfer etmektir.Bu tip makro virüslerine Back Door (Arka Kapı) virüsleri de denmektedir.

d-) Truva Atları (Eylem veya Zaman ayarlı virüsler)

Belli bir tarihe veya bir eyleme ayarlanmış virüs türleridir. Genellikle kullanıcılara cazip gelebilecek, tereddüt etmeden kullanabilecekleri programlarla birlikte yayılırlar.Genel amaçların dışında çoğu kez programların kopyasını kullanan kullanıcılara ceza vermek isteyen programcıların marifeti olarak da ortaya çıkabilirler. Bu tip uygulamalara çok nadirde olsa rastlanmaktadır.

Truva atı olarak adlandırılmış olmalarının en büyük nedeni; tarihteki truva atı tuzağında olduğu gibi kullanıcıyı, sistemi tuzağa düşürmesidir. Chernobil (CIH) bu tür virüse en güzel örnektir.

W95.CIH (Çernobil) : 26 Nisan tarihi geldiğinde tetiklenir. İlk yazarı Tayvanlı Chen Ing Hau olduğundan onun adının baş harfleri ile adlandırılmıştır. Kodlarının Hacker sitelerinde dağıtıldığı için pek çok türevi ortaya çıkmıştır. Özellikle 26 Nisan ve 26 Haziran tarihlerinde etkin olan türleri Flash Bios içeriğini sildiği için sistemi çalışmaz hale getirmektedir. Bios değiştirerek yada bütün ana kartı değiştirerek sistem tekrar çalışır hale getirilebildiğinden verdiği zarar oldukça etkili olmuştur.

Truva atları sadece zaman ayarlı değildir. Klavyeden gelecek bir tuş kombinasyonu (Örneğin Ctrl+shift+end gibi veya ctrl+Q gibi).klavyeden yazılacak belli bir string (Örneğin; Target,Virus,W harfi gibi) bu virüsleri aktif hale getirebilir.

e-) Polymorphic Virüsler:

Bu tür yapay zeka sayılabilecek teknikle kendini sürekli yenileyerek tanınma ve tespit edilmesini zorlaştırmayı hedefler. Her enfekte oluş aşamasında içerdiği imza yada etki kodunun bir parçasını rastgele olarak değiştirir.

Adolf(1) : Com dosyalarına bulaşır. Bulaştığı dosyaların tarih bilgisini değiştirir.İmzası “Adolph Hitler” olduğundan bu isim verilmiştir.

Digital.3547 : 3547 bayt eklenti büyüklüğüne sahip EXE ve COM dosyalarına bulaşır. Mayıs ayının 28’inde diskin ilk 20 silindirine ve Master Boot kaydı üzerine yazılır. Ekranda “DIGI POWER” mesajı ile birlikte müzik çalarak kendini belli eder.

f-) Multi Partite Virüsler:

Yayılmak için bir çok virüs türünün kullandığı yöntemleri ve teknikleri birleştirerek kullanan virüs türüdür. Örneğin MBR üzerine hem de dosyalara ekleyerek yayılabilirler.

AntiCad(b) : Doğrudan AutoCad programını hedef alır. AUTOCAD.EXE çalıştırıldığı anda yada Ctrl+Alt+Del tuşlarına basıldığında aktif hale geçerek disket üzerindeki kayıtlara yada doğrudan disk üzerindeki kayıtlara yazılır, veya cmos bilgilerini değiştirir.

g-) Stealth (Gizlenmiş) Virüsler :

Yapı olarak Polimorphics’ler ile karıştırılmamalıdır. Çünkü bunlar kodlarını veya tekniklerini değiştirme yeteneğine sahip değildirler. Sadece anti-virüs programlarından saklanmak için bilinen yöntemlerden farklı biçimler kullanmaya yönelirler. Teknik olarak virüs yazılımcıları ile anti-virüs yazılımcıları arasındaki taktik savaşının ürünü olarak da görülebilirler. Bu virüsler daha çok MSDOS işletim sisteminde etkili idiler.

h-) Trojan virüsler:

Aslında tam anlamıyla virüs tanıma uymazlar. Faka etkileri yönüyle virüs grubuna girerler. Bunlar diğer virüslerin aksine dosya halinde saklanan programcıklardır. Zarasız görünen bu programların bulaşıcı ve yayılmacı özelliği yoktur. Sadece bulundukları ortamda sakin ve uslu oturup vazifelerini yaparlar. Öyle diğerleri gibi her şeye saldırıp, her çorbaya limon olmazlar. Trojonlar başlıca:

• 
  Belirlenmiş dosyaları silebilirler.
  
• 
  Bilgi veya dosyaları ağ veya modem ile başka bir yere transfer edebilirler.
  
• 
  Dosyalarda değişiklik yapabilirler.
  
• 
  Başka virüs programlarını bulundukları sisteme transfer edebilirler.
  
• 
  Port açarak karşı taraftaki asıl program ile bulunduğu sisteme giriş yapılmasını kolaylaştırırlar.
  

Bugün truva atı türünde yayılma eğilimi gösteren Trojanlar yaygınlaşmaya başlamıştır. Trojanlar bu nedenle Trojan Horse adını almaya başlamışlardır.

i-) Worm (Solucan-Kurtçuk) Virüsler

Diğer tüm virüs türlerinden farklı olarak dosyadan dosyaya kodlarını ekleyerek yayılmak yerine daha çok internet, İntranet veya yerel ağ ortamlarında sistemden sisteme geçerek yayılır. Kendisini sistem üzerinde açık bıraktığı bir porttan yada e-maile ekleyerek e-posta yoluyla başka bir sisteme transfer ederek yayılabilirler. Bu virüsün en büyük yardımcısı network protokolleri ve bu protokolleri kullanan işletim sistemlerinin güvenlik açıklarıdır. Worm virüslerin ilk hedefi mümkün olduğunca fazla sisteme enfekte olmaktır. Öncelikle ilk yerleştiği sistemde kendini saklar. Sistemin her açılışında belleğe yüklenecek şekilde kendisini sistem açılış uygulamaları arasına gizlice yerleştirir. Daha sonra bir başka sisteme sıçrayabilmek için ağ (network) kaynaklarını kontrol etmeye başlar. Kendisine ayırabileceği bir port bulduktan sonra iletişim protokolünü kullanarak karşı sistem içerisine kendisini kopyalar.

Worm virüslerinin yayılma yollarından en popüler olanı e-mail eklentisi olarak yayılmadır. Kendisini e-mail’e attach ederek adrese gönderir. Kullanıcı bu eklentiyi açtığı anda sisteme girişi başarmış olur.

26 Mart 1999 tarihinde Melisa virüsü ortay çıktığında bu e-mail eklentili virüslerin etkileri ve güncelliği iyice anlaşılmış oldu. Bu virüsü yine oldukça tahripkar ve zararlı olabilme özellikleriyle VBS.Freelink izledi.

j-) Taşıyıcı (Dropper) Dosyalar:

Kendileri virüs değildir ancak beraberlerinde trojan yada worm türünde virüsleri taşıyarak sisteme yerleşmesini sağlarlar. Genellikle “çok yararlı”, “bedava kolaylıklar” sloganlarına kanarak internetten download ettiğiniz yamalar yada uygulamalar bu türde bir dosya olma olasılığına sahip olabilir.

4-Virüslerden korunmak için neler yapılmalı?

Mümkün olduğunca çok virüsü tanıyabilen, başarıyla temizleyebilen, sık aralıklarla güncelleştirilebilen bir antivirüs programına sahip olmalısınız. Bu program belleğe yerleşerek her an virüs saldırılarına karşı sisteminizi koruyabilmeli ve sizi uyarabilmelidir. Günümüzde antivirüs yazılımları oldukça ucuz sayılabilecek fiyatlarla satın alınabilmektedir. En pahalı program bile (tek kullanıcı lisansı ile) 50*60$ civarındadır. Yazılım firmalarının çoğu 15-20$ gibi fiyatlarla programın yıllık yenileme imkanını sağlamaktadır.Norton Antivirüs, AntiViral Toolkit Pro, F-prot, McAfee Virüscan, Panda Platinium, PC-Cillin 2000, F-Secure popüler antivirüs yazılımlarının başında gelir. Bunlar dışında sadece tek virüs arayıp temizlemeye yarayan küçük yazılımlarda mevcuttur. Bunlar genellikle bedava olarak internet üzerinden temin edilebilmektedir. Yine bu programlara en iyi örneği Norton firmasınca yazılan KILL_CIH oluşturur.

Antivirüs programları devletlerin güvenlik örgütleri gibidir. Her ülkenin polisi en iyi kendi ülkesindeki suçluların eşgalini bilir (tespit edilenleri). Başka ülkeden gelen suçluları tanımamaları doğaldır. Bu da her antivirüs programının her virüsü tanıyamayacağı anlamına gelir. Bu nedenle en fazla tanıyabileni satın almak en doğru seçim olacaktır.Internet üzerinde kısıtlı kullanım haklarıyla birlikte veya shareware olarak bir çok program çekerek virüslerinizden kurtulmanın yolunu bulabilirsiniz.

Kimden ve ne amaçla geldiğini bilmediğiniz e-maillere eklenmiş olan dosyaları iyi bir tarama yapmadan açmayınız, hatta hiç açmayınız.

İyi bir kontrolden geçirmeden bilgisayarınıza başka bilgisayarlarda kullanılmış olan disketleri veya başka bilgisayarlardan alınmış program, veri ve benzeri programlar içeren cd leri takmayınız. Unutmayın bir boot sektör virüsünün bulaşması için sadece sürücüyü aktif hale getirmeniz (erişmeniz) yeterlidir.

Sisteminizi sık aralıklarla antivirüs programları ile taramadan geçiriniz. Bu işlemi değişik programlarla, özellikle “Tüm dosyaların taranması” seçeneği ile yapmanız faydalı olacaktır. Sisteminizde kurulu antivirüs programınızın Görev zamanlayıcı eklentisi varsa bunu kullanınız eğer yoksa kendiniz bir görev tanımlaması yaparak bu tarama işleminin siz unutsanız bile kendiliğinden yapılmasını sağlayınız.

Sistem dosyalarının, belgelerinizin verilerinizin sık aralıklarla yedeklerini alınız. Otomatik kurtarma disketleri oluşturarak önlem alınız. Elinize uygun yazılım mevcutsa partition tablonuzun bir yedeğini çıkartınız.

Her an tetikte olunuz, virüsler konusundaki gelişmeleri yakından takip etmeye çalışınız, bilginizi arttırmanız; önlemini almanızı kolaylaştıracak, en önemli silahınız olacaktır.

Antivirüs programlarıyla ilgili web adresleri:

http://www.avp.com

http://www.mcafee.com

http://www.symantec.com

http://www.datafellows.fi

http://www.antivirus.com

http://www.members.aol.com/rlink: virüs sorunu ile ilgili güncel bilgiler.

http://www.wildlist.org :yeni yayılan virüslerin listesi aylık olarak yayınlanır.

http://www.virusbtn.com :virüslerle ilgili ipuçları

1.6.Bilgisayar Teknolojisinin Temel Kavramları Test Soruları

1) Aşağıdaki bellek türlerinden hangisinin üzerindeki bilgiler bilgisayar kapatıldığında silinir?

a) RAM

b) ROM

c) PROM

d) EPROM

e) Hepsi
2) Aşağıdakilerden hangisi bilgisayarın giriş birimi değildir?

a) Fare

b) Yazıcı

c) Klavye

d) Sabitdisk

e) Hiçbiri
3) Modemin işlevi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Yazı çıktısı almak

b) Ekran renklerini düzenlemek

c) Uzaktaki bilgisayarlarla iletişim kurmak

d) Bilgisayarın ses özelliğini kontrol etmek

e) Hiçbiri
4) Aşağıdakilerden hangisine veriler kaydedilmez?

a) Disket

b) Tarayıcı

c) Hard disk

d) CD-ROM

e) Hepsi
5) Hangisi bilgisayarın özelliklerinden birisi değildir?

a) Bilgileri büyük bir hızla istenilen şekilde işler.

b) Doğru programlandığında asla yanlış yapmaz.

c) Bilgileri yorumlar, geliştirir ve yenilerini üretir.

d) Programlanan hiçbir şeyi unutmaz.

e) Hiçbiri

6) Bilgisayar donanımını oluşturan birimler nelerdir?

a) Klavye + Mouse + Monitör

b) Giriş Birimleri + Merkezi İşlem Birimi + Çıkış Birimleri

c) Disket + Harddisk + Cd-Rom

d) Ram, Rom

e) Hepsi
7) “RAM” nedir?

a) Yalnızca okunabilir belek.

b) Bilgilerin taşınması için gereken bellek.

c) Üzerine herhangi bir bilgi yazılmayan, özel bir aletle bilgi depolanan bellek birimi.

d) Programların çalıştırılması için kullanılan geçici bellek.

e) Hepsi
8) 2KB kaç Byte eder?

a) 1024

b) 2000

c) 2048

d) 512

e) 4096
9) Aşağıdakilerden hangisi Kaydedilebilen ancak silinemeyen CD ler için kullanılan kısaltmadır?

a) CD-RW

b) LCD

c) CD-ROM

d) CD-R

e) Floppy
10) Aşağıdakilerden hangisi giriş birimidir?

a) Tarayıcı

b) Yazıcı

c) Harddisk

d) Monitör

e) Hiçbiri
11) Aşağıdakilerden hangisi 1 MB ‘a eşittir?

a) 1024 KB

b) 8192 byte

c) 1048576 GB

d) 1.44 bit

e) 720000 byte
12) Aşağıdakilerden hangisi çıkış birimi değildir?

a) Fare

b) Yazıcı

c) Harddisk

d) Datashow

e) CD-RW
13) Ekranda oluşturulan her bir noktaya ne denir?

a) KB

b) Bit

c) Piksel

d) MB

e) Byte
14) Aşağıdakilerden hangisi depolama birimidir?

a) Floppy disk

b) Reset

c) Monitör

d) Ana kart

e) Slot
15) Klavyenin sağında bulunan sayısal tuşların kullanılabilmesi için hangi tuşun basılı olması gerekir?

a) Scrool Lock

b) Num Lock

c) Caps Lock

d) Back Space

e) Enter
16) Donanım nedir?

a)Bilgisayarın depolama birimidir.

b)Çıkış birimidir

c)Bilgisayarın tüm fiziksel parçalarına verilen isimdir

d)Giriş birimidir

e)Hepsi
17) I. DOS

II. Windows

III. Frontpage

IV. Excel

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri işletim sistemidir?

a) I-II

b) III-IV

c) I-II-III

d) II-III-IV

e) I-II-III ve IV
18) Hükümet kuruluşları, kar amacı gütmeyen kuruluşlar, ticari kuruluşlar ve askeri kuruluşlar internet adreslerinde sırasıyla nasıl kısaltılmıştır?

a) gov, org, com, mil

b) com, gov, org, mil

c) gov, org, com, k12

d) org, com, gov, mil

e) org, mil, gov, com

19) Aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

• 
  Virüsler, internet, disket ve CD-ROM'lar aracılığıyla bulaşabilirler.
  
• 
  Virüslerden korunmanın en iyi yolu bilgisayara yüklenecek dosyaların güncellenmiş virüs temizleme programı ile tarayarak kullanmaktır.
  
• 
  Virüsler bir başka programa yapışarak yayılmaktadır.
  
• 
  Belli tarihlerde çalışıp ekrana resim, mesaj çıkması, bilgisayar sisteminin yavaşlaması ve kilitlenmesi ile dosyaların ve sistemin hasar görmesi bilgisayara virüs bulaştığının belirtisidir.
  

a) I, II, III, IV

b) II, III

c) I, II, IV

d) I, II, III

e) I, III, IV
20) Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri doğrudur?

• 
  "F1" tuşu yardım tuşudur.
  
• 
  Bilgisayarı daha hızlı çalıştırmak için "Ctrl" tuşu basılı tutulur.
  
• 
  Bir ekranın görüntüsünü belleğe almak için "Print Screen" tuşuna basılır.
  
• 
  "Num Lock" tuşu etkin durumdayken sayı tuş takımında sayı yazımı mümkündür.
  

a) Yalnız I

b) I-II-III

c) II-III-IV

d) I-III-IV

e) II
21) Ana karttaki Merkezi işlem birimine giden veya gelen bilginin kısa süreli depolanması için kullanılan birime ne ad verilir?

a) Cache

b) Video

c) Sabit disk

d) Entegre

e) VCR
22) Aşağıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur?

• 
  1 Bit 0 ve 1 sayılarından oluşur.
  
• 
  1 Byte 1024 bittir.
  
• 
  1024 Kilobyte 1 Megabyte'tır.
  
• 
  1024 Gigabayt 1 Terabyte'tır.
  

a) I-II-III ve IV

b) I ve II

c) I, II ve III

d) Yalnız IV

e) Yalnız I