1 Güç, şiddet
boy : 1. uruk, uyruk, oymaklar birliği 2. eda, endam boyalmiş
Yüklə 2,3 Mb.
|
boy : 1. uruk, uyruk, oymaklar birliği 2. eda, endam boyalmiş: boy başkanı, bey boyda(ğ) : soyut, mücerred boydak : serbest anlamına gelir. boydaş : aynı boyun mensubu boyla : unvan veren kişi boylan : adına vr soyuna layik boyluğ : 1. soylu 2. yakışıklı boysan : yakışıklı, heybetli boz : toprak ve kül rengi, ak ile karanın karışmasından meydana gelen renk, kin, adavet, düşmanlık, yağılık, bahadır, yiğit anlamlarına gelir. bir kabilenin adıdır. boz :1. sert, şiddetli2. alaca renk, füme rengi3. toprak rengi bozan : bozmak...dan düşmanı yenip dağıtan bozca :1. cesur, gözükara 2. boz rengine kaçan bozcak : cesur bozçin : dürüst, güvenilir bozkir : step, çöl, vaha bozlak : 1. boz ve kül renginde olan 2. otlak, mera bozoklu : bozok boyuna mensup olan böbülük : koca, gül böçke :1. canavar 2. böcek bödge : çağ, zaman bög(bök) : kısmet, nasip bögü :1. filozof, hikmet sahibi kişi 2. büyü, sihir 3. ejderha, canavar 4. zehirli bir böcek bögü, bükü : hakim, bilgili, akıl ve feraset sahibi anlamlarına gelir. bögür : 1. ordunun kanatlarından her biri, cenah 2. kaburga ile kalça arasındaki bölge böğdün : bürokrat, yüksek dereceli memur böğrek : ordugah, merkez ordu, merkez ordunun savaş pozisyonu böken : ahu, ceylan bökevul : aşçı, iyi yemek yapan bökli : yakışıklı, şık, iyi giyimli böklice : şık giyimli böle : pay, nasp, kısmet bölek : hediye, armağan bölen : bölüm, pay bölük : 1. kısım, ekip, bölüm 2. pay, nasip bölün : yönetici, şef bönge : tekme, şut bönger : tekmeleyici, iyi tekme atan börçe : zülüf börçek : zülüf böri. kurt : bu, prens menander’de bo. han olarak geçer. bospor şehri fethedildiğinde uturgurlar’ın başında idi, ki buradan onun ordasının kuban’da olduğu sonucu çıkarılabilir. (gumilev) börk : başlık, tüylü hayvan derilerinden yapılan başlık “ türk şapkası” börklü(ğ) saygıdeğer börklüce: saygıdeğer, saygı gösterilen börte : benek börteçin : bir moğol boyunun adı. (roux) börü : (böri) kurt börü, böri : kurt anlamına gelir. böszörmeny: doğu avrupalı, aslen sir derya bölgesinden, yani moğol çağında söz edilen bözsörmeny ülkesinden (terra biserminorum) olan müslümanların eski macarca adlarından biri. bu ad bizi arapça müslim kelimesinin şekline götürür ve türkçe veya bir iranî dilde busulman, busurman, büsürmen biçimini almıştır. büsürmen versiyonu macarca’ya böszörmeny diye intikal etmiştir. böyrek : (böğrek, beyrek) böyük : 1. olgun, saygıdəğər 2. bilgə 3. büyü, büyücü brutium : aşağı calabria. bubik : gonca anlamına gelir. bubik : konca, gül bucak : (türkmenler) köye bu adı verir. nehir kenarındaki girintilere de bu adı verir. buna bazen kaytan da derler. bucak : 1. gizli bölge 2. uzak yer bucellari : bizans’ta büyük toprak sahiplerinin maaşlı askerleri. bucuga: (buğucu, ceylan avcısı) buda : hun hükümdarı bleda’ya macar efsanelerinde ve macar edebiyatında verilen ad. budak : sert dal parçası güç, sertlik, dayanıklılığı sembolize eder. budan : budun. budanir : < budanmak. buday : buğday budin : budun. budinhan :budunhan. budraç : gözüpek, cesur budulgan: yürekli, cesur budun : bütün, ulu, millet “ siyasi ve dini yapıları ne olursa olsun soy, dil, töre, kültür, tarihsel yapıları bir olup, psikolojik olarak birbirine bağlı insan topluluğu.türkçede kullanılan millet ve ulus sözcükleri tam olarak bu anlamı içermektedir. millet, din ortaklıklarını daha ön planda tutan bir anlam içerirken ulus ise, daha çok boy ve uruk anlamlarını içerir.buna rağmen yakın zamana kadar millet, son zamanlarda ise ulus sözcükleri dilimize yer etmiştir. oysa gerek günlük dilimizde gerek yazı dilimizde bu sözcüğün bir an önce kullanıma girmesi gerekmektedir.” budunçar (budunçu. yir) sözcüğünün tam anlamıyla” ulusçu”, “milletçi” . t...efsanevi alanguva’nın babasız oğlu. efsaneye göre “oğuz töresi”’ni yeniden gündeme getirip, yürürlüğe koyan kişi budunçi: buduncu, ulusçu buga : boğa buga : boğa bugan : 1. boğan 2. alamet, işaret, iz bugateg: boğa gibi güçlü bugay : 1. afacan, ele avuca sığmayan 2. buğu, ceylan bugu : 1. buğu, ceylan 2. böcek, örümcek 3. canavar bugur : sürekli, devamlı, devamlılığı olan buğra : damızlık. deve. (roux) buğra : deve aygırı, çift hörgüçlü damızlık erkek deve anlamına gelir. buğra : 1. genç aygır 2. genç erkek deve buhar : buhara. (moğollar'ın gizli tarihi) buka : köstek, zincir anlamlarına gelir. bukaği : kelepçe, atların ayağına takılan bir çeşit köstek bukan kağan: mokan, kağan. bukan : (mokan, büken) güçlü, yenilmez bukuk : tomurcuk, filiz bulaç : bulucu, keşşaf, mucit bulaçaban : peçenekler’in 6. kabilesinin adıdır. (9. 10.yy.) nemeth gyula’ya göre anlamı “alaca atları olan çaban kabilesi”. (fuad) köprülü ise sözcüğün bir ünvan olacağını ileri sürer. bulagan : 1. olgun, kamil 2. bulan, bulucu bulak : pınar, su kaynağı, göze anlamlarına gelir. bulak : göze, kaynak, pınar bulan-han : bulan kağan, kağan bular : bulur, mucit bulasi : ülkü, bulunması istenen bulat : (bulut) (..bu ad, farsça “polat” da olabilirse de kişisel görüşüm olarak, bulut olabileceğini düşündüm. çünkü, kayıtlarda arapça yazılı olması ve türkçe’nin ağız farklılıkları sonucu böyle bir biçime girebileceği, ayrıca bu ağız farklılıklarının anlam farklılığına yol açmadığı gerçeğinden yola çıktım.) bulçu : bulucu, mucit bulçum : keşif, buluş buldak : 1. bulanık, karışık, karma 2. kıyı, sahil buldan : bolluk, refah buldu : önemli, değerli, az rastlanan buldur : 1. iri su damlası 2. gözyaşı bulgan : 1. olgun, kamil 2. bulucu, mucit bulganç : karma, kırma, karışık bulgar : m.s. 463’de avrupa’ya ulaşan ve karadeniz’in doğu, ayrıca kuzey havalisine yerleşmiş ogur kökenli bir boy grubunun adı. daha sonraları bulgarlar’la beraber yaşayan slav unsurları arasında erimiş olan tuna boyu bulgarları’nın ataları, bu bulgar boyları arasından çıkmıştır. başka bulgar grupları (onogur. bulgarları’nın kollarından biri) volga’nın orta akışının doğu havalisinde, doğu avrupa’nın bu bölümünde, tam olarak tatar istilâsına kadar önemli bir görev üstlenen bir imparatorluk kurmuşlardır. genel olarak kabul gören hipoteze göre bulgarlar, türk dilinin eski, farklı bir versiyonunu konuşuyordu. bütün türk kavimlerinin konuştuğu diller arasında bu versiyonu bugün artık sadece çuvaş dili temsil etmektedir. bulgar : karışık, bulanık, karışmış, içiçe girmiş bulgaş : karışıklık, karmaşa bulgay : bulug-ay bulmaz : 1. olgunlaşmamış 2. sakin, tembel bulmuş : 1. olgun, erdemli, oturaklı 2. keşşaf, mucit bulu : anlayış, idrak, izan buluç : 1. bulucu 2. anlayış, fehim bulug : 1. keşif bölgesi, keşfedilen yer, bölge 2. fidye, haraç buluga : bulug bulugan: bulan, bulucu buluk timur: buluk-timur bulum : irfan bulung : bulunulan yer, yön, taraf bulungu: bulung buluş : 1. ferset, buluculuk 2. manevi destek buluşgan: maharetli, becerikli bumin : 1. merkez ordu, çekirdek ordu 2. puhu kuşu bumun, bumın : tümen anlamına bun : üzüntü, keder, bunalım, kendinden geçiş bunak : bunlu, üzüntülü, kendinden geçmiş bunalmiş: üzgün, mahzun bung : bun, keder bunlualp: bunlu-alp bunluğ : bunlu, kederli bunsuz : mutlu, huzurlu burak : güçlü, yenilmez buran : burmaktan...burucu burca : güzel çiçek kokusu burcu : 1. buruk, burucu 2. güzel ve keskin koku 3. biber burçak : 1. nohutgillerden bir tahıl 2. irmiklik buğday burçigen: böü-tigin moğol ağzındaki söylenişi (türk ağızlarında kuzey’e çıkıldıkça t ”ler ç’ ye dönüşür. çigin, tigin, çengiz tengiz vb.) burçin :. dişi geyik, maral burçugin: özü sözü bir, güvenilir burçuk : 1. tahta veya keçeden yapılmış küçük heykel 2. varlık, servet 3. çiçek, gül burgaç : bazı nehir ve suların dönen yerlerine bu adı verir. burhan : 1. vur-han 2. bur-han burhan. haldun : kentei dağları. (moğollar'ın gizli tarihi) buri : prens, çağatay'ın oğlu. (moğollar'ın gizli tarihi) burka : yüz örtüsü, fular (tozdan ve fırtınadan korunmak için yüze takılan örtü) burkan : 1. totem, heykelcilik 2. hüzün, iç burkuntusu burke : 1. burka 2. berke, kamçı burla(hatun): üzüm, üzüm salkımı burla, borla : üzüm burta : 1. benek, ben 2. altın tozu burtag : burtak çakıllı, taşlı toprak burte cucin: burte-cucin buruk : kırgın, alıngan, mahzun burul : içli, içten, samimi burultay: burul-tay burunçuk: burulmuş, buruşuk burundu : sert ve huysuz atları tımar ederken sıkıca tutmak için burunlarını sıkmaya yarayan kıskaç anlamına gelir. kazak hanlarından birinin adıdır. burundu: atların terbiyesi için burunlarına takılan kıskaç burungu: geçmiş, mazi, hatıra buşku :telaş, heyecan butun : bütün, budun buulca : sahalar’da kurşuna verilen ad. (saha halk edebiyatı) buyan : (bayan, muyan) 1. kut, baht, mutluluk 2. sevap, hayr3. dayanıklılık, mukavemet buyançuk: buyancık buyandi : kutlu, bahtı açık buyra : kıvırcık, kıvrılmış, bürülmüş buyraç : amir, buyuran buyrat : engebe, engel buyruk : 1. emir, buyuruk, buyurma 2. göktürkler döneminde vezir, (bakan) anlamına da kullanılmıştır. buyuruk: buyruk, emir buzaç : bozucu, bozguna uğratan buzan : bozan, düşman birliğini dağıtan buzkan : 1. buzan 2. buz-kan bübülük: gül, konca büdene : bir bıldırcın türü bügü : 1. büyü, sihir 2. felsefe 3. ejderha bügü, büke, bükü : ejderha, büyük yılan anlamlarına gelir. büğdüz : hizmetçi anlamına gelir. bük : kıyı, sahil büke : 1. genç kız, küçük hanım (bike) 2. bükü, ejderha bükeç : güçlü, bükücü bükey : büken, bükücü, güçlü bükin : hanımcık, küçük hanım büklüm : kıvrım, büküntü, saçak bükü : ejderha büküş : bükme eylemi, bükmek bülek : bilek bülte : demet, deste, top büngü : tos atmak, kafa vurmak bür : gonca, gonca gül bürçe : kurt yavrusu bürçe : kurt yavrusu bürçek : 1. kurt yavrusu 2. saç kıvrımı büre : (türkmenler) etrafı ormanlarla çevrilmiş, yüksek ve çıplak yerlere bu adı verir. büre : pire anlamına bürge : keklik, bahşiş, hediye bürge : 1. kellik 2. bahşiş, hediye bürkev : himaye, vesayet bürküt : kartal anlamına bürküt : 1. bahşiş, hediye 2. bir kartal türü bürüncük: ipekten yapılmış, şal, fular büte : 1. fidan 2. bütünlük büvet : baraj, set, su seti büyü : sihir, gizliyi bilme işi, bilgelik büyük iskender : makedon hükümdarı (m.ö. 336. 323). dünya tarihinin seyrini değiştiren doğu seferi orta asya tarihinde de dönüm noktasını ifade etmiş ve aynı zamanda antik coğrafi tasavvurun geniş ölçüde yayılmasına da yol açmıştır. büyük iskender hikâyesi : m.s. 1. yy.dan itibaren tam olarak ortaçağ’a kadar değişik versiyonlar halinde bütün kavimlere ulaşmış, aslında bir mısır halk hikâyesidir. bazı efsânevi formlarına göre büyük iskender, kuzey göçebe kavimleri arasında da bulunmuştu. hikâyenin bu versiyonları step tarihi açısından da çok değerli bilgileri içerir. büyük yüeçiler : yüeçiler’in (toharlar), m.ö. 2. yy.da tienşan bölgesinden geçerek kansu yöresinden amu derya mıntıkasına yani baktria’ya göçen kolu. cabadak: hayret, şaşma cabalak : yabalak, yaygın cağimda: yaratıcı, üretken cağimdi : lütufkar, iltifat eden cağli : namuslu, dürüst cakşi : yakşı, yakışıklı, güzel calair : bir moğol boyunun adı. (roux) calayır : calay: bilgin anlamına gelir. kazaklar’ın “ulu cüz-yüz” birliğini meydana getiren boylardan biridir. calman : yalman caman : 1. yaman, 2. kam, büyücü camanbay: şamanist gelenekte, obanın büyücüsü, doktoru, kötü ruhları kovan kişi camena(lar): romalılar'ın nympheleri olup müzler'le bir tutulmuşlardır. (estin. laporte) campania : bugünkü garigliano, policastro, apenninler ve tiren denizi ile sınırlı bir roma eyaleti. camuga (camuka) kızgın, asabi canik : tüccar, ticaret erbabı canku : meşveret carip : yarkın, dost, çok yakın arkadaş carlik : yarlık, emir, ferman carti : şık, alımlı cartularius : kamuyu ilgilendiren anlaşma, sözleşme vb. gibi belgeleri koruyan kilise görevlisi. sonra, papalık sarayında ve bizans’ta yüksek bir memurluk oldu. caruz : heyecan casus : vulcanus'un oğlu, korkunç dev. herkül tarafından öldürülmüştür. (estin. laporte) cataka : sanskritçe’dir. önceki hayatlarında buda’nın erdemlerini ve yaptığı iyilikleri anlatan yazılara bu ad verilir. (roux. o.asya) catuk : halim, haluk cav : gösteriş, afi, fiyaka cavankul: uygurlar döneminde ordunun sol cenahını ve oradaki askerlerin tümüne verilen ad cavea : antik tiyatrolarda seyircilerin oturduğu kademeli bölüm. (g. bean) cavildak : neşeli, şen şakrak cavli : gösterişli, cafcaflı caymaz : cesur, kararlı caynak : pençe, doğan pençesi cebe : moğolca’dır. zırh, pusat, silah anlamlarına gelir. cebe : 1. silah, ok, cephane 2. zırh ceben : gayretli, çalışkan cebenoyan: cebe-noyan cece'er (undur) : keluren nehri boyunda bir dağ. (moğollar'ın gizli tarihi) celasun : (çalasun) 1. delikanlı 2. cesur, savaşçı 3. becerikli, eli tez. celayir : (çalayır) 1. bilgin, güngörmüş, tecrübeli 2. savaşçı celden : yel, yel parçası cel-geldi (celgeldi, yelgeldi) cella : tapınaklarda kült heykelinin bulunduğu ana salon. (g. bean) celme : uriyang. hatlar'dan cengiz han'ın hizmetçisi ve yoldaşı, binbaşı, "dört köpek"ten biri. (moğollar'ın gizli tarihi) celme : çalım, fiyaka, gösteriş cengel : hafif, ince cengiz : temuçin'in hükümdarlık unvanı. (moğollar'ın gizli tarihi) cengiz : çengiz, tengiz, deniz cennet : 1. uçmak, 2. bahçe anlamlarına gelir. (ferit devellioğlu) cennet : arapça’dır. uçmak (isim), bahçe, çok ferah ve havadar yer anlamlarına gelir. ceren : ceylan, ahu anlamına gelir. ceren : ceylan, ahu, gazel cerkin : hısım, yakın cerkuday: yer-kutay cetik : yetkin, uzman, olgun cetiz : yetkin, becerikli ceyhan : aslı çayhan..dır. çay-han ceyhun : (ceyhan, çayhan) ceyran : ceren cha : çince çay anlamına gelir. batı avrupa dillerinin çay anlamındaki tea, tee, thè vb. sözcükleri fuji lehçesinde ti olarak telaffuz edilen sözcükten gelmektedir. türkçe’deki çay sözcüğü ise kuzey çin telaffuzundan gelmektedir. çayın çin’e m.ö. 3. yüzyıldan önce budizm’le beraber, büyük olasılıkla assam rahipleri tarafından getirildiği zannedilmektedir. (ça diye okunur.) chang ch’ien : çin imparatoru’nun m.ö. 138’de, çinliler’le yüeçiler arasında ittifak kurması için hiung. nular’ın önünden kaçan yüeçiler’in peşine gönderdiği çinli bakan. chang ch’ien, batıdaki ülkelere on yıl süren hiung. nu esaretinden sonra ulaşmıştır. çin dinastik tarihi eserlerinde de kullanılan seyahatnâmesi, orta asya tarihinin önemli kaynaklarından biridir. cheng : çince’de şehir anlamına gelir. (çınğ diye okunur.) chieh. chia. ssu : çin dilinde kırgızlar’a verilen ad. (özkan izgi) chin. shu : chin hanedanının (265. 419) tarihinden söz eden ve 7. yüzyılda hazırlanmış çince dinastik tarihi bir eserdir. choalita : bizanslı tarih yazarı menandros’un sözünü ettiği, sir derya’nın orta akışının kuzeyinde, muhtemelen iranî menşeli ve iranî bir dil konuşan kavmin adı. eserinin günümüze ulaşan el yazmalarında ise bu adın okunuşu belirsizdir. choalita veya choliata. başka verilerle yapılan karşılaştırmaya dayanarak doğru okunuş olarak choalita görünüyor. choalitalar 8. yy.da müslüman olmuşlardır. bu andan itibaren toprakları müslüman topraklarının bir kısmını oluşturmuştur. büyük bir ihtimalle m.s. 9. yy.dan itibaren d.avrupa’nın değişik yerlerinde rol oynayan hvalisler (kalizler), müslüman choalitalar’ın ahfadıdır. çince kaynaklarda harezm’in adlarından biri olarak geçen kuali adı da choalitalar’a işaret ediyordu. büyük iskender’in doğu seferleri tarihinde harezm havalisinde bulunan bir ülkenin adı olarak anılan ve kolch şeklinde kayda geçirilen ad da aynı adın çok eski bir versiyonu olabilir. chü ch’ü : “on altı devlet” çağında, m.s. 397 ve 439 arasında sarı nehrin büyük dirseği yakınında, bugünkü kansu’nun doğu kısmında hüküm sürmüş hiung. nu menşeli pei liang hanedanının yönetici ailesinin adıdır. cibelik : sonsuz, sonsuzluk cici : (cicik, cicek) 1. çiçek, gül 2. konuk 3. sevim, sevimlilik cicin : cici cida : mızrak, kısa saplı mızrak cidagu : yetkin, yetenekli, becerikli cide : iri, uzun bir ağaç türü ciga : taç, gelin başı cigabegüm: ciga-begüm cigabige: ciga-bike cigi: şamanist gelenekte , iyi ruh. boy ve oymakları kötülüklerden koruduğuna inanılan ruh ciğil : hafif, yeğni, kolay cihan : sogdca soylu anlamına gelir. soylu sınıfı, krallardan büyük toprak ağalarına ve önemli tüccarlara kadar uzanır ve çok geniş kapsamlıdır. cılasın, cılasun, cilasın : yiğit, kahraman, eli çabuk ve becerikli anlamlarına gelir. cilduz : yıldız cilimga : kağan ve han’ların mektuplarını yazmakla görevli kişi cilmaya : türk mitolojisindeki efsanevi kanatlı at Yüklə 2,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|