1-лаборатория иши

Sinov savollari

1. 
   Issiqlik o’tkazuvchanlik hodisasini molekulyar-kinetik nazariya asosida tushuntiring.
   
2. 
   Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsientining fizik ma’nosini tushuntiring.
   
3. 
   Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti qanday birliklarda o’lchanadi?
   
4. 
   Temperatura gradiyentini tushuntiring.
   
5. 
   Issiqlik o’tkazuvchanlik hodisasi bilan ichki ishqalanish hodisalari o’rtasida qanday umumiylik bor.
   
6. 
   Bu ishda issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti qanday usul bilan aniqlanadi?
   

13–LABORATORIYA ISHI
SUYUQLIКNING HAJM КENGAYISH КOEFFISIENTINI ANIQLASH

Кerakli asboblar: Dyulong va Pti qurilmasi, bug’ hosil qiluvchi asbob.

Ishning maqsadi: Dyulong-Pti qurilmasi yordamida suvning hajm kengayish koeffitsientini aniqlash.

1. 
   Ishning nazariyasi
   

Hajm kengayish koeffitsienti deb, suyuqlik 1 C ga isitilganda, hajmning nisbiy o’zgarishini ko’rsatadigan kattalikka aytiladi.
Hajm kengayish koeffitsientini quyidagi formula bilan aniqlanadi:
1
Bunda: V₀-suyuqlikning 0 C dagi hajmi. V-suyuqlikning t C ga isitilgandan keyingi hajmi.
1 tenglamani V ga nisbatan yechsak, quyidagi ifoda hosil bo’ladi:
V=V₀(1+t) 2
Isitilganda suyuqlik bilan bir qatorda solingan idishning hajmi ham o’zgaradi. Shuning uchun suyuqliklarning haqiqiy hajm kengayish koeffitsientini aniqlash qiyin. Dyulong va Pti suyuqliklarning haqiqiy hajm kengayish koeffitsientini aniqlash uchun tutash idishlardan foydalanishni tavsiya etdilar. Tutash idish tirsaklaridagi bosim bir xil bo’lishi kerak.
Ya’ni: R₁=R₂,
Ma’lumki: R₁=N₁₁g, R₂=N₂₂g 3
Bu yerda R₁ va R₂ – birinchi va ikkinchi tirsaklardagi suyuqlik ustunchalarining bosimlari N₁ va N₂ – mos ravishda tirsaklardagi suyuqlik ustunlarining balandliklari, ₁,₂ – birinchi va ikkinchi tirsaklardagi suyuqliklarning zichliklari, g-erkin tushish tezlanishi. 3 formuladan:
H₁₁=H₂₂ yoki 4
Кelib chiqadi. Demak, tutash idishlardagi suyuqlik balandliklari suyuqlik zichliklariga teskari proporsional bo’lar ekan.
Bu formulani bir xil suyuqlik uchun tutash idishning tirsaklaridagi temperaturalar turlicha bo’lgan hol uchun ham qo’llash mumkin. Suyuqlik isitilganda, uning  zichligi, V hajmiga teskari proporsional ravishda o’zgaradi:
5
bu formulaga V₁=V₀ (1+t₂) larni qo’yamiz, bunda V₁-t₁ temperaturadagi hajm, V₂ esa t₂ temperaturadagi hajm. Natijada quyidagi formula kelib chiqadi:
6
5 formulani 3 bilan tenglashtiramiz:
7
7 tenglamani  ga nisbatan yechib, quyidagini hosil qilamiz:
8
N₁, N₂, t₁ va t₂ larni o’lchab tutash idish tirsaklaridagi suyuqliklarning hajm kengayish koeffitsientini topish mumkin.

2.