1-mavzu: Talabalarni malakaviy amaliyot vazifalari bo’yicha seminar tashkil etib

Microsoft Excel: ma'lumotlarni saralash va filtrlash

Jadvallarda katta miqdordagi ma'lumotlar bilan ishlash qulayligi uchun ular har doim ma'lum bir mezon bo'yicha buyurtma qilinishi kerak. Bunga qo'shimcha ravishda, aniq maqsadlarni bajarish uchun ba'zan butun ma'lumotlar qatori kerak emas, faqat alohida qatorlar kerak bo'ladi. Shuning uchun, juda ko'p miqdordagi ma'lumotni chalkashtirmaslik uchun, oqilona echim bu ma'lumotlarni tartibga solish va uni boshqa natijalardan tozalashdir. Microsoft Excel-da ma'lumotlar qanday tartiblangan va filtrlanganligini bilib olaylik.

Ma'lumotni oson tartiblash

Saralash Microsoft Excel-da ishlashda eng qulay vositalardan biridir. Undan foydalanib, jadval satrlarini ustunlardagi ma'lumotlar bo'yicha alifbo tartibida tartiblashingiz mumkin.
Microsoft Excel-da ma'lumotlarni saralash "Tahrirlash" asboblar panelidagi lentadagi "Uy" yorlig'ida joylashgan "Saralash va filtrlash" tugmasi yordamida amalga oshirilishi mumkin. Birinchidan, biz saralashni istagan ustunning har qanday katagiga bosishimiz kerak.
Masalan, quyidagi jadvalda siz xodimlarni alifbo bo'yicha tartiblashingiz kerak. "Ism" ustunining istalgan katagiga kirib, "Saralash va filtr" tugmachasini bosing. Ismlarni alifbo tartibida tartiblash uchun, paydo bo'lgan ro'yxatdan "A dan Z gacha tartiblash" -ni tanlang.Ko'rinib turibdiki, jadvaldagi barcha ma'lumotlar nomlarning alifbo tartibiga ko'ra joylashtirilgan.Teskari tartibda tartiblash uchun bir xil menyuda Z dan A gacha tartiblash tugmachasini tanlang. "Ro'yxat teskari tartibda o'zgartiriladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, bunday tartiblash faqat matn ma'lumotlari formatida ko'rsatilgan. Masalan, raqamli formatda "Minimaldan maksimalgacha" (va aksincha) tartiblash ko'rsatiladi, va sana formati uchun "eskidan yangisiga" (va aksincha).
12-mavzu:Elektron jadval muharririda buxgalteriya hisobotlarini tayyorlash
Formulalar. Exceldagi katakchalar o`zida matn, sonlar, formulalrni saqlashi yoki ularning barchasidan xoli bo`lishi mumkin. Formulalar yordamida Excel boshqa katakchalarda joylashgan ma`lumotlar asosida hisob-kitob ishlarini bajarish bo`yicha ko`rsatmalarni oladi. Masalan A ustunida joylashgan dastlabki 10 ta sonni qo`shish formulasini tuzish mumkin (=СУММA1:A10). Formulalarni tuzishda +(qo`shuv), -(ayiruv), *(ko`paytiruv) va /(bo`luv) standart arifmetik amallari ishlatiladi. Bundan tashqari maxsus funksiyalarni ishlatish ham mumkin. Bular kerakli natijaga osonlik bilan erishish imkonini beradi. Masalan Excel funksiyalari yordamida sonning kvadrat ildizini hisoblash, turli sonlarning faktoriallarini topish va hatto joriy vaqtni hisoblab topish ham mumkin. Excel funksiyalari bilan ishlash keyingi boblarda ko`rib chiqiladi. Aktiv katakcha va diapazonlar. Excelda katakchalardan biri aktiv katakcha deb ataladi va uning chegaralari boshqalarinikidan ko`ra qalinroq bo`ladi. Boshqa dasturlar bilan muvofiqlikni ta`minlash maqsadida biz bu holatni Excel kursori deb ataymiz va aktiv katakchada kursor mavjud deb hisoblaymiz. Kursor turgan katakchaning ichidagi ma`lumot Formulalar satrida ko`rinib turadi. Kerakli katakchani yoki bir necha katakchani aktivlashtirish uchun shu kerakli katakcha ustida sichqoncha chap tugmasini bosish yoki bir necha katakchani ko`rsatish uchun ulardan birinchisi ustida sichqoncha chap tugmasini bosib turgan holda kerakli katakchagacha chap tugmani qo`yib yubormasdan sichqoncha ko`rsatkichini olib borib, so`ng qo`yib yuboriladi. Bunda belgilangan katakchalar ustida keyinchalik kerakli amallarni bir vaqtning o`zida bajarish mumkin bo`ladi. Belgilangan katakchalar diapazon deb ataladi va ular ko`pincha yonma-yon joylashgan katakchalardan iborat bo`ladi. Lekin ba`zida birbiridan uzoqda joylashgan katakchalarni ham birgalikda belgilash mumkin. Buning uchun belgilash amalini bajarish jarayonida CTRL tugmasidan foydalanish mumkib. Excel dasturi oynasi bilan ishlash. Excel dasturi oynasini boshqarish barcha boshqa Windows dasturlari oynalarini boshqarish kabi bo`lib, u kichiklashtirilgan holda bo`lganda uning chegaralarini surish uchun kerakli chegara ustiga sichqoncha ko`rsatkichini keltirilib, u ikki tomonlama ko`rsatkich ko`rinishiga o`tgach, chap tugmani bosib turgan holda chegarani keraklicha surish mumkin. Dastur oynasining o`zini surish uchun shu dastur sarlavha satri ustiga sichqoncha ko`rsatkichini keltirib, chap tugmani bosib turgan holda dastur oynasini siljitish mumkin. Dastur oynasini yopish uchun yuqori o`ng burchakdagi X harfi ko`rinishidagi tugma bosiladi (Alt+F4 kombinatsiyasi ham shu vazifani bajaradi). Bundan tashqari Excel dasturida chiqish uchun dastur yuqori chap tomonida joylashgan Office bosh menyusini tanlab( ), uning eng pastki qismidagi Выход из Excel buyrug`i tanlanadi. Exceldan tezkor chiqish uchun shu tugmada sichqoncha chap tugmasini ikki marta tez bosish ham yetarlidir. Sichqoncha va klaviatura yordamida harakatlanish. Sichqoncha qurilmasi Excel dasturida ishlash uchun asosiy vositalardan biri bo`lib, uning yordamida turli buyruqlarni berish amali qulay tarzda bajariladi. Quyida sichqoncha qurilmasi imkoniyatlarini izohlab chiqaylik: Chertish: Sichqoncha chap tugmasini bir marta bosish. Qo`sh chertish: Sichqoncha chap tugmasini ikki marta tezlik bilan bosish. Ba`zida bu amalni bajarish uchun shug`ullanish kerak bo`ladi. Olib o`tish: Biror ob`yekt ustida sichqoncha chap tugmasini bosib turgan holda sichqoncha ko`rsatkichi kerakli joyga olib boriladi hamda bu amalni tugatish uchun qo`yib yuboriladi. Joylashtirish: Biror-bir ob`yekt ustida sichqonch.
13-mavzu:Elektron jadvalda diagramma va grafiklar tayyorlash
Diagrammani belgilab, bir joydan ikkinchi joyga surish, o`lchamini o`zgartirish yoki
asboblar panelidagi “Вырезить”, “Копировать”, “Вставить” tugmalari yordamida
diagrammalarni boshqa fayl va sahifalarga o`tkazish mumkin.
Eng avvalo yaratgan diagrammamiz nomini qo’yishimiz lozim. Buning uchun “Название
диaграммы” so’zi ustida sichqoncha tugmasi ikki marta bosilsa, so’zni tahrirlash rejimiga
o’tamiz. Kerakli so’z kiritilgach, uning shriftini, o’lchamini va rangini o’zgartirishimiz mumkin.
Shuningdek, diagramma sohasi rangi, chiziqlari va diagramma ob’ektlari rangini ham o’zgartirish mumkin.
Excel diagrammasi ishchi jadval sahifasining ma`lumotlari bilan bevosita bog’liq. Ishchi
jadval sahifasidagi ma`lumotlar o`zgartirilsa, tezda ularga bog’liq bo`lgan diagramma chiziqlari o`zgaradi. Diagrammalarning bir necha xil turlari mavjud:
o chiziqli;
o doiraviy;
o grafikli;
o halqasimon;
o dumaloq;
o va boshqalar.
Excelda diagrammalarning ixtiyoriy turini tuzish mumkin. Ayrim diagrammalar juda
murakkab shakllarni aks ettiradi. Masalan, konusli, silindrli piramidali va h-zo.
Diagrammalar hosil qilingandan keyin u o`zgarmas holatda bo`lmaydi, balki har doim uning
shaklini o`zgartirib turish va maxsus bichimlash atributlarini qo`shish, yangi ma`lumotlar to`plami bilan to`ldirish, mavjud ma`lumotlar to`plamini boshqa soha kataklardan foydalaniladigan qilib ma`lumotlarni o`zgartirish mumkin. Alohida varaqda joylashtirilgan diagrammalar butun varaqni egallaydi. Agar bir necha diagramma tuzmoqchi bo`lsangiz, unda har birini alohida sahifalarga joylashtirish maqsadga muvofiq. Shunda varaqdagi diagrammalarning “ko`rinarlilik darajasi” saqlanadi. Buning uchun diogramma kontekst menyusi chaqiriladi.