1. Statistikanın predmeti, vəzifələri və təşkili

2. Kütləvi müşhaidə metodu

İqtisadiyyatın və sosial həyatın bütün sahələrində aparılan iqtisadi-statistik tədqiqatın ilkin mərhələsini kütləvi müşhaidə metodu təşkil edir. Kütləvi müşhaidə etdikdə öyrənilən hadisə və proses haqqında faktların uçotunun elmi təşkili və bu uçot əsasında məlumatların toplanması başa düşülür. Kütləvi müşhaidə zamanı məlumatlar dəqiq, tam və dölgün əldə olunmalıdır. Çünki, qeyri dəqiq düzgün olmayan məlumatlar və tədqiqatın sonrakı mərhələlərində də nəticələrin qeyri dəqiq və səhv olmasına gətirib çıxarır.
Kütləvi müşhaidənin proqram-metodoloji məsələlərinə bunlar aiddir:

1. 
   Müşhaidənin məqsədinin formalaşması
   
2. 
   Müşhaidə obyektinin və müşhaidə vahidinin müəyyən edilməsi
   
3. 
   Öyrənilməyə məruz qalan əlamətlərin və göstəricilərin müəyyən edilməsi. Müşhaidənin məqsədinin formalaşması ona görə lazımdır ki, qeyri dəqiq dedikdə isə öyrənilməyə məruz qalan statistik zahidlər məcmun nəzərdə tutulur. Məcmu vahidi isə öyrənilən əlamət və göstəriciləri özün də daşıyır və müşhaidə obyektinin tərkib elementini təşkil edir. Öyrənilən əlamət və göstəricilərin siyahısı
   

müşhaidənin proqramını təşkil edir.
Kütləvi müşhaidənin təşkilati məsələlərinə bunlar aiddir:

1. 
   Müşhaidə vahidinin müəyyən edilməsi.
   
2. 
   Müşhaidə vaxtının müəyyən edilməsi.
   
3. 
   Əlamət və göstəricilərin toplanması üsulunun seçilməsi.
   

Müşhaidə vahidi müşhaidə aparılan məkanın müəyyən edilməsi məqsədiylə öyrənilir. Müşhaidə vaxtı dedikdə isə öyrənilən əlam əvə göstəricilərin aid olduğu zaman başa düşülür.
Kütləvi müşhaidə zamanı məlumatların toplanması müxtəlif üsüllarla həyata keçirilir. Bu üsullara birbaşa (bilavasitə) müşhaidə üsulu, sənəd üsulu və sorğu üsulu aiddir. Birbaşa müşhaidə zamanı statistika orqanın nümayəndəsi lazım olan məlumatları və göstəriciləri bilavasitə özü qeydə alır, ölçür, çəkir və s. Məlumatların
sənəd üsulu ilə toplanması zamanı artıq tərtib edilmiş hesabat formalarının, mühasibat uçot və ilkin uçot məlumatlarından istifadə edilir. Məlumatların toplanmasının sorğu üsulunun 3 növü mövcuddur:

1. 
   Sifhai sorğu
   
2. 
   Özü qeydə alma
   
3. 
   Anket sorğusu
   

Sifhai sorğu zamanı məlumatı soruşulan şəxsin cavabını əsasında əldə edilir. Özü qeydəalma üsulu zamanı müşhaidə aparılan təşkilatın nüamyendəsi həmin məlumatları yazılı surətdə təqdim edir. Anket sorğusu zamanı məlumatı müvafiq anket forması üzrə müasir texniki vasitəsilə statistika orqanlarına təqdim edilir.
Vahidlərin əhatə olunma dərəcəsinə görə statistik müshaidə 2 formatda aparılır:

1. 
   Başdan-başa müşhaidə.
   
2. 
   Qeyri başdan – başa müşhaidə.
   

Qeyri başdan – başa müşhaidənin əsas növü seçmə müşhaidəsidir.

3.