1. Statistikanın predmeti, vəzifələri və təşkili

10. İndekslər haqqında anlayış və onların növləri

Statistikada ümumiləşdirici göstərici kimi indekslərdən geniş istifadə edilir. İndekslər dedikdə mürəkkəb statistik məcmuların və onların ayrı-ayrı vahidlərinin nisbi səviyyələrinin müqayisəsi başa düşülür. Mürəkkəb statistik məcmu dedikdə elə məcmular nəzərdə tutulur ki, onların ayrı-ayrı elementlərini bilavasitə toplamaq mümkün olmur. Bu zaman indeks metodundan istifadə edilir. İndeks metodunun əsasını natural əşyəvi göstəricilərdən dəyər göstəricilərinə keçməsi təşkil edir.
Məcmundaki vahidlərinin sayına görə və ya vahidlərin əhatə olunması dərəcəsinə görə indekslər fərdi və ümumi indekslərə ayrılırlar. Fərdi indekslər məcmundakı ayrı-ayrı vahidlərin dəyişilməsinı xarakterizə edir. Ümumi indekslər isə bütöv məcmuda baş verən ümumi dəyişiklikləri əks etdirir.
Fərdi indekslər i hərfi ilə, ümumi indekslər isə J işarə olunur. İndekslərin hesablanmasında 2 dövrün səviyyəsi əsas götürülür.

1. 
   Bazis dövrünün səviyyəsi
   
2. 
   Hesabat dövrünün səviyyəsi
   

Bir çox göstəricilər üzrə fərdi indekslər hesablanır ki, bunlardan da ən əsasları fərdi fiziki həcm indeksləri və fərdi qiymət indekslərdir.
Fərdi fiziki həcm indeksi belə hesablanır:
i_q  q₁; q_o

Burada i_q

• 
  fərdi fiziki həcm indekslərini, q₁ və
  

q₂ isə müvafiq olaraq hesabat

və bazis dövrünün fiziki həcmini əsk etdirir.

Fərdi qiymət indeksi isə belə hesablanır:
i_p  P₁; P_o

Burada i_p - fərdi qiymət indeksini, dövrülərinin qiymətini əks etdirir.
p₁ və p_o və müvafiq olaraq hesabat və bazis

Statistikada ümumi indekslərin bir çox formalardan istifadə edilir ki,
bunlardan biri də ümumi indekslərin aqrerat formasıdır. Ümumi indekslərin aqreqat formasında surət və məxrəcdə məcmunun ayrı-ayrı elementlərinin birləşməsi (aqreqat) əks olunur. Aqreqat formada ümumi fiziki həcm indeksi belə hesablanır:

o

o
_{J } ^{ q}1^Ro ^q _ q P

Aqreqat formada ümumi qiymət indeksi beli hesablanır:
_{J }  ^p1^q1

o

1
^p _ p q
Harmonik formada ümumi qiymət indeksi belə hesablanır:
_{J }  ^p1^q1
^p _ p q

1 1
i_p

Hesabı formada ümumi fiziki həcm indeksi belə hesablanır:

o

0
_{J } ⁱq^q0 ^p0
^p _ q p