1. Ъяряйанларын гаршылыглы тясири

34. İşığın səpilməsi.

- Bircins mühitdə işıq düz xətt boyunca, iki mühit sərhədində isə sınma qanununa uyğun olaraq yayılır, başqa sözlə desək, işığın səpilməsi baş verir.

Optik bircins   mühitdə işıq bu mühitin molekullarını məcburi rəqs etdirir və elektronlar ikinci koherent dalğa buraxır. Belə mühitdə molekullar bərabər paylandığından işığın səpilməsi baş vermir. Işığın yayılma istiqamətindən başqa bütün istiqamətlərdə bu ikinci dalğalar interferensiya nəticəsində qarşılıqlı olaraq bir-birini söndürür.

Optik qeyri-bircins mühitdə sındırma əmsalı sabit olmayıb, mühitin hər bir nöqtəsində dəyişir. Belə mühitdə elektronların buraxdığı ikinci dalğalar koherent olmur və nəticədə işığın səpilməsi baş verir.

Ikinci dalğalar ona gərə koherent olmurlar ki, bu dalğalar bir biri ilə əlaqəsi olmayan və mühitdə istilik hərəkəti sayəsində xaotik yerləşən bircins olmayan zərrəciklərdən səpilir. Bircins olmayan zərrəciklər tərəfindən buraxılan ikinci dalğalar arasında olan yollar fərqi də xaotik dəyişir.

Aşağdakı səpilmə növlərini nəzərdən keçirək:

1. işıq kiçik zərrəciklərdən ibarət qeyri bircins mühitdən keçdikdə səpilir. Kəskin qeyri bircinsliyi olan mühitə bulanlıq mühit deyirlər (tüstü, duman   , suspenziya mayedə üzən bərk zərrəciklər, emulsiya- həll olunmayan mayenin damcılarının digər mayedə qarışığı, sədəf, opal, südlü şüşə və.s. kimi bərk cisimlər). Bulanlıq mühitdə işığın səpilməsi Tindal effekti adlanır. Işıq dalğarı mühitin qeyri bircinsliklərində difraksiya edərək bütün istiqamətlərdə təxminən eyni intensivlikli difraksiya mənzərəsi yaradır (səpilir).

   
   

2. işıq kimyəvi bircins olan mühitdədə (təmiz qazda) səpilir. Belə səpilmə molekulyar səpilmə adlanır. Belə mühitdə işığın səpilməsi səbəbi, mühitin sıxlığının xaotik hərəkət nəticəsində olan fluktuasiyasıdır (təsadüfi dəyişmə). Səpilən işığın intensivliyi düşən işığın dalğa uzunluğundan asılıdır.   qədər olarsa molekulyar səpilmə   olur. Bu Reley qanunudur:  . Burada  - molekulların konsentrasiyası, - sındırma əmsalıdır. Bu qanuna görə göy işıq qirmızı işığa nisbətən 16 gəfə çox səpilir. Atmosferdə qısa dalğaların daha çox səpilməsi səmanın göy-mavi rəngdə olmasına səbəbdir. Səhər və axşam günəşin şüaları çox qalın hava təbəqəsindən keçir və qısa dalğalar uzun yolda udulur, uzun dalğalar isə (qırmızı, narıncı, sarı) udulmur və Gunəşlə səma sarı-qırmızı rəngdə olur.   olarsa   olur.

   
   

3. İşığın diffuzion səpilməsi.   olarsa   olur. a- səthin nahamarlıqlarının ölçüsüdür. Diffuziya səpilməsində güzgü səpilmədən fərqli olaraq işıq hər tərəfə səpilir. Güzgü səpilmədə