75
(
) (
)
(3.22-b)
(
)
=264sin
(
)
(3.22-v)
3.6. Rezistor, induktiv g„altak va kondensator parallel ulangan
zanjirdagi o„rnashgan tok
Aktiv o‗tkazuvchanligi g bo‗lgan re
zistor induktivlik L va konden-
sator C dan tuzilgan zanjir u = U
m
Sinωt sinusoi
dal kuchlanish manbaiga
parallel ulangan (3.9-rasm). Kirxgofning birinchi qonuniga binoan, ay-
rim parallel tarmoqlardagi toklarning yig‗indisi
manbadan kelayotgan
tok
ka, ya‘ni
i
ga teng:
i
g
+i
L
+i
C
=i
bunda: i
g
=gu
–
rezistordagi tok; i
L
=
∫
–
induktivlik L dagi tok (chunki
u = Ldi / dt); i = Cdu / dt
–
sig‗im C dagi tok (chunki u =
∫
).
Zanjir parametrlari chiziqli bo‗lganligi tufayli, yig‗ind
i tok
i
ham
berilgan kuchlanish kabi sin
usoidal bo‗ladi, ammo undan faza bo‗yicha
φ burchakka farq qiladi, ya‘ni
i = I
m
Sin(ωt
-
φ)
(3.23)
3.9-rasm.
u = U
m
Sinωt ni hisobga olgan holda (3.23) ni (3.22) ga qo‗yib,
quyidagini olamiz:
(3.24) ning chap va o‗ng qismlaridagi sinusli va kosinus
li
tashkil
etuvchilarni bir-biriga tenglashtirsak,
76
(
)
}
bo‗ladi. (3.25) tenglamani kvadratga ko‗tarib, so‗ngra qo‗shsak, undagi
φ yo‗qoladi:
[
(
)
]
yoki
√
(
)
(3.26) ning ikkala tomonini
√
ga bo‗lganda
√
(
)
Bu tenglama butun zanjir uchun tok
va kuchlanishning effektiv
qiymatlari orasidagi bog‗lanishni ifodalaydi va sinusoidal tokning
parallel zanjiri uchun Om qonunining ifodasi bo‗ladi:
=
√
(
)
√
Olingan miqdor o‗tkazuvchanlik o‗lchami (1/Om) bilan o‗
lchangan-
ligi uchun g, L va C elementli parallel zanjirning to‗la o‗tkazuvchanligi deb
ataladi. Bunda b=b
L
-b
C
=
-
ωC reaktiv o‗tkazuvchanlik bo‗lib, o‗z nav
-
batida, induktiv b
L
=
va si
g‗im b
c
=ω C o‗tkazuv
chanlik
lariga bo‗linadi.
(3.28) ga binoan, faza siljishi burchagi:
Zanjirning ayrim tarmoqlaridagi oniy toklar:
I
g
=gu=gU
m
sinωt=I
gm
sinωt (3.29)
∫
(
)
(
)
(3.31)
Demak, rezistordagi tok i
g
zanjirga berilgan
kuchlanish bilan faza
bo‗yicha ustma
-
ust tushadi (yo‗nalishi bir xil); induktivlikdagi tok i
I
kuchlanishdan
burchakka orqada qoladi; sig‗imdagi tok i
C
esa undan
⁄
burchakka o‗zib boradi. 3.10
-rasmda zanjir
tarmoqlaridagi toklar-
ning vektor diagrammasi va egri chiziqlari berilgan.
77
3.10-rasm.
Agar umumiy holda g
≠0 bo‗lsa, faza siljish burchagi φ reak
tiv
toklar I
L
= 1/ωLU va I
C
=ωCU ning nisbatlariga bog‗liq, ya‘ni:
1) I
L
>I
C
(yoki b
L
>b
C
) bo‗lganda φ>0 bo‗lib, butun za
njirdagi tok I
berilgan kuchlanish U dan
φ
burchakka orqada qoladi;
2) I
L
C
(yoki b
L
C
) bo‗lganda φ<0 bo‗lib, butun zanjir
dagi tok I
berilgan kuchlanish U dan φ burchakka oldinda boradi;
3) I
L
=I
C
(yoki b
L
=b
C
) bo‗lganda φ>0 bo‗lib, tok kuchlanish U bilan
faza bo‗yicha ustma
-ust tushadi.
Bu hollarda zanjir
tegishlicha aktiv-induktiv, aktiv-
sig‗im va aktiv
tavsifli deb ataladi. Rezonans holati keyinchalik alohida ko‗rib chiqiladi.
Shunday qilib, R, L va C elementlari ketma-ket ulangan zanjirdagi kabi
g, L va C elementlari parallel ulangan zanjirda ham burchak
oralig‗ida o‗zgaradi.
3.10-
a rasmdagi vektor diagrammaga ko‗ra, aktiv g, in
duktiv b
L
va
sig‗im b
C
o‗tkazuvchanliklar parallel ulangan za
njir toklar uchun asosiy
nisbatlar quyidagicha yoziladi:
√
√
}
(3.32)
O‘tkazuvchanliklar uchun esa:
√
√
√
(
)
}
0>
Dostları ilə paylaş: