2-Cİ NƏŞR Əlavə VƏ DÜZƏLİŞLƏR

Mutaşabbi – o, kimsədir ki, ac olduğu halda özünü tox göstərir.

1147 Buxari 5219, Müslim 2130.

1148 Buxari 2692, Müslim 2605.

1149 Müslim 2605.

1150 Buxari «Ədəbul Mufrad» 736.

1151 Buxari «Ədəbul Mufrad» 732.

1152 Buxari «Ədəbul Mufrad» 733.

1153 Buxari «Ədəbul Mufrad» 734.

1154 Tirmizi 1932.

1155 Müslim 2589.

1156 Əbu Davud 4875, Tirmizi 2504,2505.

1157 Əbu Davud 5878.

1158 Müslim 2564.

1159 Bir sa – 4,2125 litrə bərabərdir.

1160 Buxari 425, Müslim 33, 1/455. Kəb b. Məlik - radıyallahu anhu – haqqında uzun bir hədisin bir hissəsidir.

1161 Buxari 1/425, Müslim.

1162 Buxari 5359, Müslim 1714.

1163 Buxari 13; Müslim 45.

1164 Buxari 6067.

1165 Buxari 4900, Müslim 2772.

1166 Müslim 1480.

1167 Buxari 6054, Müslim 2591.

1168 Buxari «Ədəbul Mufrad» 337.

1169 Maraqlananlar Yusif surəsini oxuya bilərlər.

1170 Əbu Davud 4903, əl-Albani zəif hədis.

1171 Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – zövcələrini gündəlik ziyarət etdikdə Zeynəb b. Cəhşin evində digər zövcələrindən daha çox oturardı. Buna da səbəb onun bal içməsi idi ki, bu da digər zövcələrinin qısqanclığına səbəb olmuşdur.

1172 Məgafir – Akasiya fəslindən olan Urfut ağacının ifraz etdiyi şirəyə deyilir. «Lisanul Arab» 1/574.

1173 Buxari 11/293, Müslim 10/75. Nəsəi 2/242-də gələn rəvayətdə isə: Ənəs b. məlik - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Mariya adlı bir kənizi var idi. Aişə və Həfsə Səidi - radıyallahu anhu – onun bu kənizlə yaşamasına narazı idilər. Odur ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – o kənizlə yaşamağı özünə haram etdikdə Allah bu ayələri nazil etdi. (ət-Təhrim 1-2).

1174 Zahid – dünyaya rəğbət bəsləməyin və bağlı olmağın ziddidir (əksi). İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi - deyir ki, zahidlik axirətdə fayda verməyəcək şeyləri tərk etmək deməkdir. İbn Qeyyim «Mədaricus Salihin» 285 .

1175 İbn Macə 4102, əl-Albani «Səhih əl-Cəmi» 935-ci hədis.

1176 Əbu Davud 4888.

1177 Tirmizi 2508, əl-Albani zəif hədis.

1178 Əbu Davud 4890.

1179 Fətvalar Toplusu 10/124,125.

1180 İbn Məcə 4228, Əhməd 4/23.

1181 Buxari 73, Müslim 815.

1182 Fəthul Bəri 10/472.

1183 Fəthul Bəri 1/317.

1184 Buxari «Ədəbul Mufrad» 323.

1185 Buxari 6502.

1186 Müslim 215.

1187 Fəthul Bəri 11/24, Buxari «Ədəbul Mufrad» 1071.

1188 Əhməd «Musnəd» 2/385, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 6022.

1189 Müslim 3/1699.

1190 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1068.

1191 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1069.

1192 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1070,1091.

1193 Müslim 2617.

1194 Buxari 7072.

1195 Əbu Davud 2588, Tirmizi 2164.

1196 Müslim 2615.

1197 Fəthul Bəri 11/83, H. 6288, Müslim 2185.

1198 İmam Məlik «Muvatta» 2/988.

1199 Buxari 2990, Müslim 1869.

1200 Müslim 1869.

1201 Müslim şərhi 5/441.

1202 Səhih Cəmi 3692.

1203 Buxari 5/214, Müslim şərhi 5/444.

1204 Buxari 3/98.

1205 Səhihul Cəmi 1969, 6947.

1206 Səhih Müslim 2577.

1207 Buxari 893, Müslim 1829.

1208 Buxari 7150, Müslim 142.

1209 Müslim 1828.

1210 Buxari 3455, Müslim 6842.

1211 Müslim 1830.

1212 Muaviyyə b. Əbu Sufyan – radıyallahu anhu – birinci Əməvi xəlifəsi 661-680-cı illər.

1213 Əbu Davud 2948, Tirmizi 1322.

1214 Müslim 107.

1215 Müslim, Əhməd.

1216 Bəzzar və Təbərani, Təğib vət Tərhib 3/174.

1217 Müslim 1851.

1218 Buxari 7142.

1219 Müslim 1836.

1220 Müslim 1845.

1221 Müslim 1848.

1222 Buxari 7137, Müslim 1835.

1223 Buxari 7143, Müslim 1849.

1224 İbnul Cövzi «Ədəbul Həsənul Bəsri» s. 119.

1225 İbnul Cövzi «Ədəbul Həsənul Bəsri» s. 119.

1226 Buluq əl-Məram 1395.

1227 Əl-Mutəkəbbir - «O, özündən başqa heç bir ilah olmayan, gizlini də, aşkarı da bilən Allahdır. Mutəkəbbirdir (təkəbbürlük haqqına tək sahib olandır)». (əl-Həşr 22-24). Allah mütəkəbbirdir. Ucalıq və əzəmətdə ona qarşı çıxan azğın varlıqların bellərini qırıb güclərini yox edəndir. Mütəkəbbirdə olan TA hərfi təklik bildirməkdə və təkəbbürlüyün yalnız Allaha məxsus olduğunu bildirməkdədir. Təkəbbürlük varlıqların həqiqi sifəti deyildir. Çünki varlıqların özəlliyi itaət etmək və boyun əyməkdir. Həqiqi təkəbbürlük Allaha məxsusdur. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Böyüklük (Kibriya) mənim ridam (örtüyümdür), ucalıq isə izarımdır. Kim bu ikisindən biri üzərində mənimlə çəkişərsə onu yox edərəm (Cəhənnəmə ataram)»^. Qatadə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Pislikdən imtina edərək böyüklənəndir». Əbu İshaq – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Qullarına zülm etməkdən uzaq və ucadır». Qazali – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mütəkəbbir özündən başqa hər şeyi kiçik görən, böyüklük, üstünlük və ucalığı yalnız özündə görən, başqasına, padşahların qullara baxdığı kimi baxandır. Əgər bu baxış gərçək və doğru isə həqiqi təkəbbürlük budur. Belə baxan həqiqi təkəbbürlüyü haqq etmişdir. Bu durum Allahdan başqa heç bir varlıq üçün düşünülməz. Bu yalnız Onun haqqıdır». Qurtubi – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mütəkkəbir – Rəbb olması ilə hər bir valıqdan üstün və böyük olandır. Onun bənzəri, şəriki yoxdur. Hər cür pislikdən uzaqdır. Bütün çirkin sifətlərdən münəzzəhdir. Mütəkəbbir sözünün əsli imtina etmək və boyun əyməkdir. Buna görə də Allah bütün pis sifətlərdən imtina edər və heç bir varlığa boyun əyməz. Mütləq uca və böyük olan yalnız Odur».

1228 Müslim 107.

1229 Müslim.

1230 Müslim 2064

1231 Əbu Davud.

1232 Əhməd.

1233 Buxari, Müslim 2088.

1234 Buxari.

1235 Buxari «Ədəbul Mufrad» 548.

1236 Buxari «Ədəbul Mufrad» 549.

1237 Buxari «Ədəbul Mufrad» 550.

1238 Buxari «Ədəbul Mufrad» 557.

1239 Müslim 2246, Əhməd 2/395,491. Dəhr – zəmanə Allahın isimlərindən deyildir.

1240 Buxari 8/441, 13/389, Müslim 2246.

1241 Əhməd «Musnəd» 4/393, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 207.

1242 Buxari «Ədəbul Mufrad» 71.

1243 Buxari.

1244 Müslim 6/149, Təbərani 3/150.

1245 Əhməd H. 6518,6680, Buxari «Ədəbul Mufrad».

1246 İbn Qeyyim «əl-İlam» 3/412.

1247 Əhməd H. 6556,6947.

1248 Nəsəi 2/288, Əhməd 4/195.

1249 Buxari 5232.

1250 Əbu Davud 4129.

1251 Əbu Davud 4132, Tirmizi 1771, Nəsəi 7/176.

1252 Buxari 232.

1253 Əbu Davud 2/199, Əhməd 2/378.

1254 Nəsəi 2/84-285, Təylasi 1/354.

1255 Əhməd 6/315.

1256 «Səhihul Cəmi» 3693.

1257 Müslim 3/1676.

1258 Müslim 3/1679.

1259 Buxari 5932, Müslim 2127.

1260 Buxari 5937, Müslim 2124.

1261 Buxari 5931, Müslim 2125, İbn Kəsir 4/336.

1262 «Fəthul Bəri» 10/332.

1263 Əbu Davud, Həkim, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5905.

1264 Müslim 934.

1265 Buxari «Ədəbul Mufrad» 395.

1266 Müslim 67.

1267 Əbu Davud 4202, Tirmizi 2822.

1268 Tirmizi 1634, Nəsəi 26, Əbu Davud 3966.

1269 Əbu Davud 4/319, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 8153.

1270 Müslim 3/1663.

1271 Həkim «Mustədrək» 4/89.

1272 Əbu Davud 3573.

1273 Əhməd 4/421, İrvalul Ğəlil 2/301.

1274 Buluq əl-Məram 1384.

1275 Buluq əl-Məram 1388.

1276 Müslim 1717.

1277 Fəthul Bəri 6/540.

1278 Fəthul Bəri 12/427, H. 7042.

1279 Buxari 3509.

1280 Fəthul Bəri 1/317.

1281 Əhməd «Musnəd» 2/326, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 1213.

1282 Təbərani «Kəbir» 11/248,249, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 6004.

1283 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1166.

1284 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1167.

1285 Müslim 4/1770.

1286 Əhməd «Musnəd» 4/394, əl-Albani Səhihul Cəmi» 6505.

1287 Müslim 2597.

1288 Müslim 2598.

1289 Əbu Davud 4906, Tirmizi 1977.

1290 Buxari «Ədəbul Mufrad» 318.

1291 Tirmizi 1978.

1292 Buxari «Ədəbul Mufrad» 314.

1293 Tirmizi 1978.

1294 Buxari «Ədəbul Mufrad» 321

1295 Əbu Davud 4905.

1296 Fəthul Bəri 10/465.

1297 Müslim 2595.

1298 Buxari «Ədəbul Mufrad» 157.

1299 Müslim 2612.

1300 Buxari «Əbədul Mufrad» 175, Müslim 3/1673.

1301 Buxari «Əbədul Mufrad» 174.

1302 Buxari «Əbədul Mufrad» 176,177,178.

1303 Buxari «Əbədul Mufrad» 185.

1304 Buxari «Əbədul Mufrad» 398.

1305 «Ey iman gətirənlər! Çox zənnə-gümana qapılmaqdan çəkinin. Şübhəsiz ki, zənnin bəzisi günahdır». (əl-Hucurat 12). Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Zəndən çəkinin. Həqiqətən də zənn sözlərin ən yalanıdır» Buxari 6064, Müslim 2563. Abdullah b. Osman deyir ki: «Malı oğurlanmış insan o, qədər zənn edir ki, nəhayət oğrudan da artıq günahkar olur». Buxari «Ədəbul Mufrad» 1289. Möminlərin anası Huyeyin qızı Səfiyyə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – etiqafda idi. Bir gecə onu ziyarətə gəldim. Onunla bir müddət danışdım. Sonra evimə qayıtmaq üçün durdum. O, daməni ötürmək üçün qalxdı. Bu vaxt ənsardan iki nəfər bizim yanımızdan keçirdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i gördükdə tez-tez yeriməyə başladılar. Peyğəmbər: «Tələsməyin! (səhf başa düşməyin) bu qadın (zövcəm) Səfiyyədir» deyə buyurdu. Onlar: «Subhənəllah! Ya Rəsulullah! (Sənin haqqında necə pis fikirləşə bilərik) dedilər. Peyğəmbər: «Şübhə yoxdur ki, şeytan Adəm övladlarının qan damarlarında sürətlə dövran edir. Şeytanın qəlblərinizə bir şübhə (zənn) salmasından qorxdum» Buxari 2035, Müslim 2175.

1306 Səhih Müslim 2564.

1307 Buxari «Ədəbul Mufrad» 399.

1308 Buxari «Ədəbul Mufrad» 401.

1309 Müslim 2564.

1310 Buxari «Ədəbul Mufrad» 239,238.

1311 Əbu Davud 4912.

1312 Buxari «Ədəbul Mufrad» 402.

1313 Buxari «Ədəbul Mufrad» 403.

1314 Buxari «Ədəbul Mufrad» 404.

1315 Buxari «Ədəbul Mufrad» 405.

1316 Buxari «Ədəbul Mufrad» 411.

1317 Müslim 2812.

1318 Əbu Davud 4914.

1319 Buxari «Ədəbul Mufrad» 412.

1320 Səhih Buxari 13, Səhih Müslim 45.

1321 Müslim 2732,2733.

1322 Müslim.

1323 Müslim.

1324 Buxari.

1325 Buxari 10,11, Müslim 40-42.

1326 Buxari 6011, Müslim 2586.

1327 Buxari 6026,6027, Müslim 2585.

1328 Müslim 2566.

1329 Müslim.

1330 Buxari.

1331 Müslim 2621.

1332 Müslim.

1333 Buxari.

1334 Səhih Sünnən Əbu Davud, əl-Albani səhih.

1335 Peyğəmbər: “...onun halı, sənin onu öldürməmişdən qabaqkı halın kimi olcaq” sözü o deməkdir ki, zahirən müsəlman olduqdan sonra onun qəsdinə durmaq qadağan olacaq, özü də şəriətə uyğun şəkildə mühakimə olunacaq. “Sənin halın onun bu sözü deməmişdən əvvəlki halı kimi olacaq” sözü isə o deməkdir ki, əgər sən onu öldürsən, onun varislərinin səndən qisas və ya qan­bahası almağa haqqı olacaq. “Fəthul Bari” 19/301.

1336 Buxari 4019, 3794, 6472, 6865, Müslim 95/155, 284, Əbu Davud 2644, 2646, İbn Hibban 164.

1337 Buxari 4269, 4021, 6478, 6872, Müslim 96/159, 288, İbn Hibban 4751, Əhməd 21793.

1338 Müslim 96/158, 97/160, 287, 289.

1339 Buxari 1356, İbn Hibban 4884.

1340 Buxari «Ədəbul Mufrad» 421.

1341 Buxari «Ədəbul Mufrad» 592.

1342 Müslim 1844.

1343 Müslim 2623.

1344 Buxari, Müslim.

1345 Buluq əl-Məram 1502.

1346 Müslim 18/118, Səhihul Cəmi 7878.

1347 Məcmuul Fətava 28/137.

1348 İbn Hişam «Şuzuruz Zəhəb», Maverdi «Ədəbud Dunyə» s. 39.

1349 Müslim 1671.

1350 Müslim 1672.

1351 Buxari Tıbb 56, Müslim İman 109, 175, Tirmizi 2044, 2045, Əbu Davud 3872, Həmçinin başqa rəvayətdə: Sabit b. Dahhaq - radıyallahu anhu – (ağac altında Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – beyət edənlərdən biridir) rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər kim İslamdan başqa bir din adına yalandan and içərsə o, kimsə elə dediyi kimidir, kim də özünü bir şeylə öldürüb (intihar edərsə) Qiyamət günü ona o şeylə də əzab verilər, bir kimsəni yerinə yetirə bilməyəcəyi (gücü çatmadığı) bir şeylə nəzir etməsi mötəbər deyildir, mömini lənətləmək onu öldürmək kimi bir şeydir, kim özünü bir şeylə kəsərsə Qiyamət günü o şeylə kəsilir, hər kim bir mömini küfürdə ittiham edərsə onu öldürmüş kimidir, hər kim malı çox olsun deyə yalan bir iddia edərsə Allah ona mal azğınlığından başqa bir şey verməz». Buxari 6047, Müslim 110, Tirmizi 2638, Əbu Davud 3257, Nəsai 5-7.

1352 Müslim 978.

1353 Buxari 3463, Müslim 113.

1354 Müslim 112.

1355 Buxari 1365.

1356 Müslim 2242,2245.

1357 Buxari «Ədəbul Mufrad» 378.

1358 Buxari «Ədəbul Mufrad» 379.

1359 Buxari «Ədəbul Mufrad» 381.

1360 Buxari «Ədəbul Mufrad» 382.

1361 Müslim 1955.

1362 Buxari 5515, Müslim 1958.

1363 Buxari 5513, Müslim 1956.

1364 Əbu Davud 2675. Əbu Hureyrə - radiyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bizləri bir dəstə halında səfərə göndərdikdə iki Qureyşlinin adını verərək buyurdu: «Filan və filankəsi tapsanız o, ikisini də atəşlə yandırın». Sonra biz yola çıxmaq istədikdə: «Mən sizə Filan və filankəsi atəşlə yandırmağınızı əmr etmişdim. Atəşlə ancaq Allah əzab edər. O, ikisini tapdıqda onları öldürün» deyə buyurdu. Buxari 3016.

1365 Əbu Yala «Musnəd» 66/b, Heysəmi «Məcmauz Zəvaid» 3/61.

1366 Təbərani «Kəbir» 3/145,150, Buxari «Tarixus Sağir» 163.

1367 İbn Hibban 343.

1368 AbdurRazzaq 1591.

1369 Müslim 3/62, Əbu Davud 1/71, Nəsai 1/124, Tirmizi 2/154, Beyhəqi 3/435, Əhməd 4/135.

1370 Əbu Həsən Dinəvəri, Emali Əbil Həsən Qazvinin məclislərindən bəzilərinin yer aldığı bir cuzdə səhih bir isnad ilə rəvayət etmişdir. Buxari Muallaq olaraq Fəthul Bəri 1/437, AbdurRazzaq «Musənnəf» 1/404,1581.

1371 Müslim 3/62, Tirmizi 2/155, Əhməd 3/339,399.

1372 Əhməd 3/83-96, Əbu Davud H. 492, Tirmizi H. 317, İbn Məcə H. 745, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 1/536, H. 2767.

1373 Müslim 521.

1374 Müslim 522.

1375 Əbu Davud 3226, Tirmizi 1052, İbn Məcə 1563, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 2/1155, H. 6841-6843.

1376 Müslim H. 969, Əbu Davud H. 32184, Tirmizi H. 1049.

1377 Müslim 968.

1378 Müslim 2/667.

1379 İbn Məcə 1/499, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5038.

1380 İbn Məcə 1/499, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5038.

1381 Səhuh Əbu Davud 3230, əl-Albani «Cənazə Əhkamları» səh. 173.

1382 Buluq əl-Məram 563.

1383 Buxari 3/57, 1189, Müslim 1379, Nəsəi 3/114, Əhməd 6/7 və 397, Məlik 827.

1384 Məlik 1/109, Əhməd 6/7/397, əl-Albani «Səhih Sünnən Nəsəi» 1/309.

1385 Nəsai 4/94-95, Əbu Davud 3236, Tirmizi 32, İbn Məcə 1575, İbn Hibban 2169, Həkim 1/s. 374.

1386 Əhməd 2/337, Tirmizi 1056, İbn Məcə 1576.

1387 Müslim 938.

1388 Buxari «Ədəbul Mufrad» 417.

1389 Buxari 2287, Müslim 1564.

1390 Buxari «Ədəbul Mufrad» 594.

1391 Buxari «Ədəbul Mufrad» 595.

1392 Əbu Davud 1672, Nəsəi 5/82.

1393 Buxari 6044, Müslim 64.

1394 Buxari 6045.

1395 Müslim 2587.

1396 Buxari 1393.

1397 Buxari 6781.

1398 Buxari «Ədəbul Mufrad» 172,173.

1399 Buxari «Ədəbul Mufrad» 324,325.

1400 Buxari «Ədəbul Mufrad» 233.

1401 Buxari «Ədəbul Mufrad» 419.

1402 Buxari «Ədəbul Mufrad» 427.

1403 Əbu Davud 4084, Tirmizi 2722.

1404 Buxari, Müslim 106, Əbu Davud.

1405 İmam Əhməd 2/134, Nəsai 1/357, əl-Albani «Səhihl Cəmius Səğir» 3066, «Əhədisus Səhihə» 674.

1406 Müslim 1658.

1407 Müslim 1659.

1408 Müslim 1657.

1409 Müslim 2613.

1410 Buxari «Ədəbul Mufrad» 158.

1411 Buxari 6858, Müslim 1660.

1412 Buxari «Ədəbul Mufrad» 181.

1413 Buxari «Ədəbul Mufrad» 188,189.

1414 Buxari «Ədəbul Mufrad» 200.

1415 Buxari «Ədəbul Mufrad» 195.

1416 Buxari «Ədəbul Mufrad» 183.

1417 Buxari «Ədəbul Mufrad» 202.

1418 Buxari «Ədəbul Mufrad» 203.

1419 Buxari «Ədəbul Mufrad» 208.

1420 Müslim.

1421 Buxari 6715, Müslim 1509.

1422 Əbu Davud, Tirmizi.

1423 Müslim 69.

1424 Müslim 70.

1425 Buxari «Ədəbul Mufrad» 590.

1426 Buxari, Müslim.

1427 Əbu Davud 3664.

1428 Tirmizi, Əbu Davud.

1429 Tirmizi 2656, İbn Məcə, Beyhəqi, Həkim.

1430