22 Ноябрь 2007 г. Romani yazmağim barəDƏ

- Demək heç nə eşitmirsiniz... - deyib ayağa qalxdı.
- Xeyr, zati-aliləri, heç nə eşitmirik. - hamı bir ağızdan mələşdi.
- Bəs onda niyə belə saralmısız?..
...Bu sözdən sonra nə oldusa, hamı, əmr almış kimi, geriyə çəkildi və üzbəüz sütunun arxasından sıçrayan iki nəfər üzü niqablı, əlisilahlı əsgər qara quzğun kimi üstünə şığıdı... Əsgərlərdən biri göz qırpımında, qollarını geriyə qarıb onu dizi üstə çökdürdü, o biri - yastı, enli xəncərini boğazına yeritdi...
...Xəncərin itiliyindən bədəni uçundu... boğazının qanı nəfəs yoluna doldu. Sonra o, hansı möcüzəyləsə, o biri sütunun arxasından, sütundan qopan qəlpə kimi, ayrılıb ləng addımlarla üstünə yeriyən Minbaşnın, nifrət və qələbə dolu cavan üzünü gördü... Minbaşı ona yaxınlaşdıqca, həm də elə bil yuxarı qalxırdı, havayla gəlirdi... Yoxsa, o aşağı çökürdü, qanının isladıb sulandırdığı ipək arxalığının dibinə yatırdı?!..
Minbaşı dizi üstə oturub bir müddət ağır-ağır nəfəs ala-ala onun üzünə yaxından baxdı… sonra ehmal hərəkətlərlə, deyəsən əlini əlinə alıb, dövlət möhürlü üzüyünü şəhadət barmağından sivirdi, ovcunda sıxa-sıxa ona bir az da, bu dəfə mərhəmətlə baxdı...
... Minbaşının da üzü tərli idi...
***

- ...Cənab General!.. Cənab General... - professorun dil-dodağı qurumuşdu...

...Generaln nəbzi itmişdi, rəngi avazımış, dırnaqları göyərmişdi...
...Bu, nə demək idi?!.. - professor, vahimədən başının tükləri qabara-qabara fıkirləşdi. Bu, necə ola bilərdi?.. Əlləri titrəyə-titrəyə, Generalın göz qapaqlarını aralayıb bəbəklərinə baxdı. Generalın bəbəkləri tündləşmişdi, gözlərində həyat əlaməti yox idi... Nəfəsi tutula-tutula, köynəyinin düymələrini açıb qulağını sinəsinə dirədi.
Generalın sinəsi, divar kimi quru və səssiz idi...
...Gözü, küncdəki mizin üstündə qaralan nömrəsiz telefon aparatına sataşdı... özünü cəld ora atıb dəstəyi qaldırdı... Telefonun o başından:
- Bəli, cənab General. – səsi eşidildi.
- Mən Veyisovam... Professor Veyisov... - professor hiss elədi ki, dili söz tutmur - ... cənab General...
...Bir dəqiqə keçmədi ki, dəhlizdən tarappıltı səsləri eşidildi və bir neçə əlisilahlı hərbçi hövlənak içəri daxil oldu… professoru kənara itələyib, divara dirədilər, o birilər cəld hərəkətlərlə nəfəssiz Generalın vəziyyətini yoxladılar, sonra ağırlaşmış bədənini ehtiyatla kreslodan qaldırıb yaxındakı divana keçirdilər. Dəhlizdə kiminsə telefonla:
- … Nəfəsi eşidilmir… - deməyi eşidildi və çox keçmədi ki, otağa, əlləri kardioloji cihazlarla, çantalar və qutularla dolu həkim briqadaları doluşdu... ağarmış bənizlərlə Generalın nəbzini, bəbəklərini yoxlamağa, ürəyi süni hərəkətə gətirən cihazları tələsik hərəkətlərlə quraşdırmağa başladılar.
Generalın şəxsi mühafızəçiləri də burda idi. Onlardan biri, professora yaxınlaşıb üzbəüz dayandı, qəfıldən əl atıb professorun üzünü, kağızı əzən kimi, eynəyiqarışıq əzdi... eynəyin qırıq şüşəsi professorun qaşını kəsdi... Burnunun əzildiyindən idi, ya mühafızəçinin əlindən gələn dərman iyindən idi, nəydisə, professor damağında qəribə, kimyəvi dad hiss elədi...
Mühafizəçini ondan araladılar...
Sonra otağa, dörd nəfər eyni biçimli, mülkü geyimli adam daxil oldu. Onlar da bir müddət cansız Generalın başı üstündə dayandılar, sonra kənara çəkilib mühafızəçilərlə astadan danışa-danışa professora baxdılar. Bir qədər keçmiş, onlardan biri professora yaxınlaşıb qəribə, süni iztehzayla:
- Buyuracaqsınız, cənab İbn-Sina... – dedi və ona qapını göstərdi.

* * *

Maşın kimsəsiz, qaranlıq küçələrdən ötdükcə, təkərləri yolların çala-çuxuruna düşüb içindəkiləri çalxaladıqca, professorun qaşının qanı daha şiddətlə axıırdı.
- Olsun ki, damara düşüb. - qabaq oturacaqda oturan mülkü geyimlilərdən biri, deyəsən qrupun başçısı maşının qabaq güzgüsündən geriyə baxa-baxa dedi.
Bayaqkı mənzərə... Generalın qəfildən zərbə almış kimi ağrılı iniltiylə inildəyib susması, özünü boğan tək, hər iki əliylə boğazından yapışıb cansız hərəkətlə kreslonun dirsəkliyinə sürüşməsi gözünün qabağına gəldikcə, ürəyi bulanırdı… içində, qaranlıq dumanabənzər nəyinsə vahiməli-vahiməli dolandığını hiss edirdi... Bütün bunlar nə demək idi?.. - professor özünü toplayıb dünən bütün gecəni yeni növ seansın tətbiqinə dair çardaqdan tapıb çıxardığı qədim əlyazmada oxuduqlarını… bu əlyazmanı hardan, nə vaxt əldə etiyini yalına salmağa çalışdı və xatırladı... Bu əlyazmanı ona, uzun müddət Tibetdə işləyib, sonradan Rusiyanın hansısa əyalət şəhərinə köçmüş, bir neçə ay bundan əvvəl isə, dünyasını dəyişmiş köhnə bir həmkarı – bu sahə üzrə yazdığı elmi əsərləri artıq Rusiyanın bir çox şəhərlərində məşhurlaşmış rus alimi bağışlamışdı...
...Əlyazmanın saralmış səhifələri, cadu və dua mətnlərinin oxunuş qaydaları, paralel zaman ölçülərinə keçmə üsulları, əlaqə cədvəlləri, energetik qütblərin bölünmə əmsalları bir anın içində gözünün qarşısından ötüb keçdi...
- Alın, yaranıza qoyun... – qrupun başçısı arxaya xırda tənzif bükülüsü ötürdü.
Eynəksiz idi deyə, ona ötürülənin nə olduğunu seçə bilmədi. Əlini cibinə salıb burun yaylığını çıxartmaq istəyəndə çantasının və əlyazmaların Generalın otağında qaldığını xatırladı...
- Mənim çantam...
Başçı geriyə çönüb həmin quru iztehzayla:
- Nə dediniz, professor?.. - dedi.
- Çantam orda qaldı.
- Narahat olmayın, professor, çantanıza heç nə olmayacaq... - sol böyründə oturan o biri mülkü geyimli dedi və professor, böyründə oturan adamın onu çiynindən qucağladığını yalnız indi hiss etdi.
«Çantanıza heç nə olmayacaq, sizə isə olacaq.» – professor böyründə oturanın demək istədiyini özü, ürəyində dedi.
Əlbəttə ki, onu evə aparmırdılar. Məlum məsələydi ki, evə aparmırdılar. Generalı öldürən adamı hansı məntiqlə evə apara bilərdilər?!.. Onu...
Bu yerdə professorun bədəni, cərəyan vurmuş kimi titrədi...
...Maşın, professorun uzaq gənclik illərindən yaxşı tanıdığı, içində baş verənlərdən uzaqdan-uzağa xəbərdar olduğu, yeddi mərtəbəli, möhtəşəm binanın həyətinə buruldu, həyəti dövrə vurub arxa qapılarından birinin qarşısında dayandı.
Səhərlər klinikaya gedərkən, hər gün qarşısından ötüb keçməli olduğu bu nəhəng binanın, işıqlarının yanıb-yanmadığı bilinməyən bozumtul pəncərələrinə baxdıqca, burda, bu cansız binada adam adında bir kəsin olub-olmadığı barədə fikirləşdiyini xatırladı. İndi hər şeyi əyani surətdə, öz gözləriylə görəcəkdi.
...Professoru maşından düşürüb içəri ötürdülər, bozumtul divarlı vestibüllə müşayiət edib, elektrik yanığı iyi verən darısqal liftə mindirdilər. Liftin düymələrinin üstündə, ya yanında mərtəbələrin nömrələrini göstərən rəqəmlər yox idi. Qrupun başçısı liftə hamıdan axırda daxil oldu, professorla üzbəüz dayanıb, nömrəsiz düymələrdən birini basdı və lift, professorun gözlədiyi kimi, yuxarı yox, harasa aşağı getdi... Alt mərtəbələrdən birində, liftin qarşısı ağzında professoru iki nəfər əlisilahlı əsgər gözləyirdi, onu mülkü geyimlilərdən təhvil alıb yarıqaranlıq dəhlizlərlə binanın yarıqaranlıq dərinliklərinə apardılar.
Binanın alt qatı, üst qatından xeyli böyük və əzəmətli idi. Yeddi mərtəbəli üst hissəsi, ayzberq quruluşuyla, onun çoxmərtəbəli və çoxhücrəli alt hissəsinin bir növ başlanğıcı idi... - professor əsgərlərin arasıyla yeriyə - yeriyə fikirləşdi.
Əsgərlər dəhliz boyu sıralanmış alçaq qapılardan birinin qabağında dayandılar, qədim qala qapılarının açarlarını xatırladan iri, qara açarlarla qapını açıb professoru içəri ötürdülər, qapını arxadan kilidləyib yorğun addımlarla elə bil yenə aşağı düşdülər. Ya bəlkə yuxarı qalxdılar?.. Axır ki, bir müddət, hardansa aşağı mərtəbələrdən əsgərlərin, getdikcə uzaqlaşan ayaq səsləri eşidildi və kəsildi...
Bura, alçaq tavanlı, darısqal bir yer idi. Üstünə boz adyal çəkilmiş dəmir çarpayıdan, aşağı küncdə yerə qoyulmuş qazana oxşar köhnə dəmir qabdan savayı heç nə yox idi.
Otağın ortasına yeriyib özünü çarpayıya saldı. Dizləri əsirdi... Olsun ki, aclıqdan idi… həm də gərginlikdən. Özünü dikəldib toparlanmağa çalışdısa da, dizlərinin, qollarının tanış süstlüyündən, dərmansız keçinə bilməyəcəyini anladı. Gərək bayaq, ona tənzif bükülüsü ötürən başçıya deyəydi. - ayağa qalxıb qapıya sarı yeriyə-yeriyə fikirləşdi, orda divara söykənib qapını yumruğuyla zəif-zəif döyəclədi. – Gərək başa salaydı onu ki, dərmansız keçinə bilmir. Xəstədi.
Ürək döyüntüləri getdikcə zəifləyirdi. Nəfəsi arada bir ciyərlərində ləngiyib gözlərini qaraltdı...
...Yenə bayaqkı mənzərə - ovuclarındakı mis bıçağı, iki yerə bölən tək, sıxıb saxlayan Generalın cansızlaşması, başının sinəsinə asılıb son xırıltılarla xırıldaması gözünün qabağına gəldi...
Seansa başlamazdan, yadına gəlir, cib saatında vaxtı dəqiqləşdirmişdi. Ölüm - düz yeddi dəqiqədən sonra baş vermişdi… General, boğulurmuş kimi, əllərini xirtdəyinə atmış, başı kəsilmiş kimi, xırıldamağa başlamışdı...
...Bu nə demək idi axı?.. - yenə hiss elədi ki, bədəni boyu bütün qanı dondu... Bu, olsun ki, fiziki ölüm deyildi. Olsun ki, Generalın şüuraltı yaddaşında nə isə baş vermişdi... Amma nə?.. Onu ordan – yaddaşının hansı döngəsindəsə düşdüyü o ölüm uçurumundan çıxarmaq olardımı?.. Bütün bunları indi o, kimə və necə başa salaydı?.. Bu gecəki seansdan sonra artıq o, casus statusunu qazanmışdı… dediklərinin, casus dindirmələri protokoluna köçürülməkdən savayı, ayrı nəyəsə yaraya biləcəyinə ümid etmək – qaranlıq otaqda qara pişiyi axtarmaq qədər ağlasığmaz bir şey idi.
...Hiss elədi ki, ürəyi dayanmaq istəyir. Qapıdan aralanıb dərindən nəfəs ala-ala, asta addımlarla otaq boyu gəzişdi.
Ya bəlkə bu, adi təsadüf idi?.. Generalın ölüm məqamı həmin bu seansın vaxtına təsadüf eləmişdi?..
…Dəhlizdə elə bil bir qapı da açıldı… Ya bağlandı?.. Və professorun yadına, yenə yuxuları… akademikin qətli düşdü. Bu qədər təsadüf olardımı?..
...Əlini jiletinin cibinə saldı. Saatı yoxa çıxmışdı...
Saatını harda qoya biləcəyini yadına salmağa çalışdı və yadına düşdü ki, saatını heç yerdə qoya bilməzdi, çünki saatı, zəncirqarışıq şalvarının toqqa yerinə bərkidilmişdi.
...Əlini toqqasına atdı. Zəncir həmişəki yerində, toqqanın ilgəyindən asılı vəziyyətinda qalmışdı. Saat isə yoxa çıxmışdı. Ola bilsin, qırılıb harasa düşmüşdü. - fıkirləşdi və yenə çarpayının kənarına əyləşdi. Bundan sonra saat nəyinə lazım idi?.. İndi onu burdan, bu havasız, dar kameradan azadlığa buraxsalar belə, onsuz da yaşamağa qoymayacaqdılar. Sonra hardansa yadına, "Lenin 1918-ci ildə" filmi, əks-inqilabçı Kaplanın, Lenini qəfıl güllə ilə öldürməsi, camaatın əlinə keçən cani qadının, xalqın təpiyi altında vəhşicəsinə döyülməsi səhnəsi düşdü...
İndi o da təxminən həmin vəziyyətdəydi. - gözləri yuxusuzluqdan acışa-acışa fikirləşdi və çarpayınım üstünü açmadan, oturduğu yerdə böyrü üstə uzandı.
Hər şey hansısa sirli qunauyğunluqlarla, səliqəli ardıcıllıqla bir səmtə doğru gedirdi. Onu hər tərəfdən sıxa-sıxa, darısqal yollarla edama aparırdılar...
…Çarpayının dirəndiyi əhəngli divar xırda-xırda döyüldü... Ya bu, professora elə gəldi?!.. Dikəlib sakitliyə diqqət kəsildi.
Üstü, hansısa iti alətlə cürbəcür rəqəmlər və sözlərlə cızılan divarı o üzdən kimsə xırda-xırda döyürdü…
Dizi üstə çarpayıya oturub qulağını divara dirədi…
Divarın o üzü sakitlik idi...
Bir müddət beləcə, qulağı, əhəngi getmiş, soyuq divarda, oturub qaldı. Sonra nə fıkirləşdisə, barmağının ucuyla divarı astaca tıqqıldatdı.
- Professor!.. - divarın o üzündən tanış, boğuq səs eşidildi... - Bu sizsiz?!..
Qulağında yandırıcı güllə kimi partlayan səsin vahiməsindən professorun gözləri qaraldı...
…Bu, bir neçə gün bundan əvvəl mum rəngli solğun bəniziylə Elmlər Akademiyasının işıqlı salonunda - gül səbətləri və qara, atlas lentlərlə bəzədilmiş səhnədə, qırmızı məxmər örtüklü tabutun içində yatan akademikin səsiydi...
Nə isə demək istədi, səsi çıxmadı...
- Professor, bu mənəm... akademik Siracov... Yadınıza düşdü?..
Professor özünü toplayıb astaca "hə" dedi. Lakin divar bir də, bu dəfə həyəcanla döyüldü...
- Professor?!.. Siz məni eşidirsiz?..
- Eşidirəm, eşidirəm... – özünü toplayıb bu dəfə ucadan dedi.
- İndi inandız mənə?.. - akademik həmin boğuq səslə, həmişəki tələsikliklə danışırdı. - Heç olmasa, indi başa düşdüz, mən ruhi xəstə deyiləm?.. Axı sizə deyirdim... Deyirdim ki...
…Bütün bunlar nə demək idi?.. – akademikin boğuq səsini dinlədikcə, ürəyi vahimədən sıxıla-sıxıla fikirləşdi... - Akademiki bura kim salmışdı?.. Bütün o gördükləri, belə çıxır ki, yuxuda yox, həqiqətən baş vermişdi?.. Akademikin, gözlərinin ağı böyüyə-böyüyə: «Bütün bunlar əslində yuxu deyil, professor…» - deməyini də həmin məqam xatırladı və bundan, bədənindən xoşagəlməz gizilti ötüb keçdi… Əgər eləydisə, onda bəs ölən kim idi?.. – professorun fikirləri yenə bir-birinə qarışdı. Əgər akademik indi, bu dəqiqə burda – çarpayısının dirəndiyi əhəngli divarın o biri üzündəydisə, onda iki gün bundan əvvəl Elmlər Akademiyasının səhnəsindəki cənazədə, qızılı-gümüşü orden-medalların arasında uyuyan o sarı bənizli adam kim idi?.. Yaddaşını tələsik gərib dəfn günü səhnədə gül dağının içində itib-batan akademikin üzünü xatırlamağa çalışdısa da, yadına, tanımadığı, sarımtıl dərili, yad adam sifətindən savayı, ayrı bir şey düşmədi... və dəhşət içində anladı ki, hansı möcüzəyləsə o daha akademikin üzünü xatırlamır... Yaxın dəqiqələrəcən, üzünün, az qala ən xırda əzələsi belə yadından çıxmayan akademikin balaca üzünü, nəyə görəsə onun yaddaşından yerli-dibli silmişdilər...
Akademikin səsi ha yanasa uzaqlaşdı… və professor, vahimədən bədəni uçuna-uçuna, divarın o üzündən qırıq-qırıq sızan pıçıltı səslərinə diqqət kəsildi… Anlaşılmaz pıçıltılarla bir-birinə qarışıb təngiyən insan nəfəsləri bir anda divarın içini doldurdu… ordan qulağına axıb bütün bədəninə daraşdı…
…Cərəyan almış kimi divardan kənara sıçradı, bir müddəd boğazını qəhər tuta-tuta çarpayıda oturub qaldı… Bayaqdan hey aşağı enə-enə gəlib çıxdığı bu qorxunc yer, olsun ki, yuxularında düşdüyü həmin o sürüşkən Astananın özüdü… - qulaqları uğuldaya-uğuldaya fikirləşdi.
Çox keçmədi ki, divar yenə bayaqkı tıqqıltılarla, xırda-xırda döyüldü...
- Professor?! ... Siz hara getdiz?.. - akademikin səsi, niyəsə bayaqkından xeyli aydın eşidildi. Akademik elə bil divarın içində oturub danışırdı. - Siz məni eşidirsiz, professor?..
- Eşidirəm, eşidirəm... - deyib udqundu.
- Mən sizə deyirdim, sizsə inanmırdız. Deyirdim axı, onlar məni aparacaqlar?.. Deyirdim?..
Hiss elədi ki, başının tükləri qabardı:
- Mən... mən elə bilirdim, siz hansısa ayrı qüvvələri deyirsiz...
- Qüvvələri?.. Hansı qüvvələri?..
- Yuxarı qüvvələri... İlahi qüvvələri… - dedi və özü də fikirləşdi ki, niyə sərək-sərək danışır?..
- Hə də, yuxarı qüvvələri. Mən bunları deyirdim, professor. Axı mən onun haqqında yazırdım. – akademik bu yerdə pıçıltıya keçdi. - Onlar da o dəqiqə xəbər tutdular...
- Kimin haqqında?.. - pıçıldadı.
- Onun haqqında.
- Axı kimin, onun?..
Bu an professor, akademikin isti nəfəsini hardasa lap yaxınlıqda – qulağının içində hiss etdi... Elə bil akademikin seyrək, çal bığları qulağının ucuna da dəydi…
Akademik qaynar pıçıltıyla:
- Sizin, beşcə dəqiqə bundan əvvəl öldürdüyünüz adam haqqında...
...Akademikin bu sözündən, bədəninə soyuq elektrik cərəyanı buraxdılar elə bil...
- Mən heç kimi öldürməmişəm... - tələsik deyib divardan aralandı.
- Öldürmüsüz, öldürmüsüz. - akademik pıçıldadı - Bu məqamı da ömrünüz boyu gözləmisiniz. Özünüzdən xəbərsiz, əlbəttə...
Akademik sonra yenə nə isə dedi, professor, qulaqlan uğuldadığından, başa düşmədi. Sonra, akademikin səsi yenə uzaqlaşıb bayaqkı pıçıltılara qarışdı və professor divarın o üzündə kiminsə pis-pis güldüyünü özqulaqlarıyla eşitdi… vahimədən ağzı quruya-quruya:
- Siz orda tək deyilsiz?.. - deyərək ayağa sıçradı... və nəyə görəsə qızardı.
Professorun bu sözündən sonra divarın o üzünə sakitlik çökdü... Sonra akdemikin, qəribə şadyanalıq dolu səsi eşidildi:
- Professor, sizi günü sabah, gəldiyiniz dəhlizlərdən keçirib bir mərtəbə də aşağı düşürəcəklər. Orada meşin divarlı balaca otağa salıb xırdaca dəlikdən güllələyəcəklər...
- Nəyə görə?.. - professor bir şüşəsi çatlaq eynəyini gözünə sıxdı. Elə bil akademiki eynəksiz eşidə bilmirdi.
- Nəyə görə?.. Guya özünüz bilmirsiz?.. Axı siz qatilsiz, professor. Generalın qatili. - akademik bunu deyib o üzdə pıqqıldadı elə bil.
- Siz... Siz orda gülürsüz?.. - professorun dili dolaşdı.
- Kim, mən?.. – akademikin səsi qəfildən anlaşılmaz qəhərlə dolub boşaldı. - Professor, mənim ağlamaqdan savayı, ayrı əlacım yoxdu. Hansı günümə gülə bilərəm?!.. Sizdən sonra məni də, həmin otaqda güllələyəcəklər. Ya da olsun ki, artıq güllələyiblər?!.. - akademik ağlamsına-ağlamsına dedisə də, çox keçmədi ki, yenə divarın o üzündən xısın-xısın gülüş səsləri eşidildi...
Akademikin son cümləsindən az qala nəfəsi kəsildi… sonra fikirləri bir-birinə qarışdı... Nəhəng cüssəli General yenə geriyə çönüb boz canavar gözlərini nizə itiliyi ilə bütün vücuduna sancdı... Ürək döyüntüləri zəifləyib itə-itə çarpayıya oturdu, başını divara söykədi…
...Divarın o üzü sakitlik idi. Elə bil daha orda heç kəs yox idi.
Divarı tıqqıldadıb:
- Siz ordasız?.. – soruşdu və həmin dəqiqə divarın o üzündən astaca:
- Burdayam. – deyən akademikin səsi eşidildi.
- Mən… qorxuram. - dedi və hiss elədi ki, boğazını qəhər tutur...
- Mən də. - akademik pıçıldadısa da, professor onun səsində, qorxuya aid olan zərrə qədər olsun, nə isə hiss etmədi. Sonra divarın o üzü xışıldadı, deyəsən akademik oturduğu, ya dayandığı vəziyyətini dəyişdi. - Burdan xilas olmağın bircə yolu var, professor. Biz burdan qaçmalıyıq.
- Qaçmalıyıq?.. Burdan qaçmaq... – professor deyib duruxdu…
- Biz hamısını fıkirləşmişik...
- Biz?!..
- Hə, burda mənim iki adamım var. Onlar bizə kömək edəcəklər. Əslində mən dünən getməliydim… sizi gözlədim. Bilirdim, əvvəl-axır gələcəksiz.
- Siz...
- Qulaq asın, indi sizin kameranm qapısını o üzdən açacaqlar. O dəqiqə çıxmayın. Qırxacan sayın, sonra dəhlizə çıxıb sol tərəfə gedin. Orda sizi qarşılayacaqlar...
- Bes heç siz demədiz axı... - dəhlizdən eşidilən ayaq səsləri, professorun sözünü yarımçıq qoydu. Kimsə oğrun-oğrun kameranın qapısına yaxınlaşırdı...
Dizlərini qucaqlayıb divara qısıldı...
Çox keçmədi ki, kameranın qapısına açar saldılar… nəhəng kilidinin içində üç dəfə burub saxladılar. Sonra yenə sakitlik çökdü. Qapının arxasındakı adam niyəsə çıxıb getmədi. Yoxsa, onun çəkisiz yerişini, həyəcandan tutulan qulaqları eşitmədi?!..
Bir müddət çarpayıda otura-otura, akademikin dediyi kimi, qırxacan saydı. Sonra ehmal hərəkətlərlə çarpayıdan sürüşüb ayağa qalxdı. Bir müddət qapını açmadan, kandarda dayanıb dəhlizə diqqət kəsildi. Dəhliz sakit idi…
Qapını ehmalca aralayıb çölə boylandı.
Dəhlizdə heç kim gözə dəymirdi… sağa və sola burulan yarıqaranlıq, dar keçidlərin qurtaracağı görünmürdü.
Dəhlizə çıxıb, akademikin dediyi kimi, sol tərəfə buruldu, ehmal addımlarla yeriyə-yeriyə, akademikdən, bura necə düşdüyünü, arvadının, divar sobasında yandırdığı əsərində General barədə nə yazdığını, onun, məhz bu kameraya salınacağını əvvəlcədən kimdən öyrəndiyini soruşmağı unutduğuna görə özünü qəribə yöndəmsizlikdə hiss etdisə də, addımlarını ləngitmədi.
Dəhlizin qurtaracağında bir yol da sola burulurdu, ordan yarıqaranlıq pillələrlə harasa, aşağı mərtəbələrə aparırdı...
...Pillələri ehmalca endikcə, bayaq kamera divarının o üzündən eşitdiyi sirli pıçıltıları xatırladı… akademikin kamerasını gözünün qabağına gətirdi və bundan bədəni ürpəndi… Hardansa, akademikin arxasında dayanıb xısınlaşa-xısınlaşa pis-pis gülüşən o adamlar kim idi?..
...Hardasa irəlidə iki kölgə dəydi gözünə… Kölgələr onu görüb elə bil əl elədilər. Ya bu, professora elə gəldi?!.. Pencəyinin düymələrini bağlayıb addımlarını yeyinlətdi.
Kölgələr - hərbi geyimli, bulanıq üzlü iki nəfər cavan adam idi, o, yaxınlaşdıqca, əllərindəki açarlarla hansısa kilidləri açmağa başladılar.
Açılan - zindan qapısının kilidi idi. Professor bunu, qaranlıq dəhlizin qurtaracağına qəfildən şığıyan işıqdan anladı...
...Çölə çıxıb ətrafına baxdı... Sarımtıl işıqlı, qəribə, ilıq boşluq idi...
- Bura... - deyib nə isə soruşmaq istədisə də, soruşacağı, həmin an da yadından çıxdı... Onu azadlığa buraxan hərbçilərə təşəkkürünü bildirməkdən ötrü geriyə qanrılanda, hərbçilərdən birinin tanış üzündən, qaranlıqda hərbi uniformanı andıran boz gödəkçəsinin damalarından, az qaldı ürəyi dayana...
...Bozgödəkçəli idi… ona məhəl qoymadan, arxayın hərəkətlərlə qapını o üzdən bağlayırdı… Olsun ki, daha onu haqlamaq fikri yox idi. Zindan qapılarının tozlu pəncərsindən ona həmin donuq təbbəssümlə baxa-baxa, ağzının içində nə isə deyirdi… Ya bu, professora elə gəlirdi?..
Bir müddət bədəni bu ilıq sarımtıllığın içində rahatlana-rahatlana dayanıb durdu. Sonra necəsə qəfildən gözü, Bozgödəkçəlinin çəkib bağladığı qapının üstündəki rəqəmlərə sataşdı...
Qapının yuxarı hissəsində gümüşü rəqəmlərlə 21, bir qədər aşağıdakı ağ lövhəcikdə isə, qara hərflərlə: Veyisov N.A. yazılmışdı...

***

- Cənab General… Zati aliləri…
- Elə yox, mən özüm… - kimsə astadan dedi və üstünə əyilib lap yaxından:
- Cənab General… - pıçıldadı.
Şəxsi həkimi idi… üstündə təcrübə aparan alim sifətiylə, üzünə lap yaxından baxırdı… Ayıldığını görüb mümkün qədər ehtiyatla:
- Özünüzü necə hiss edirsiz, cənab General? – deyib dikəldi.
…Danışmaq istədi… dili elə bil böyümüşdü… ağzına zorla yerləşirdi…
- Yaman qorxutdunuz bizi. – həkim rahat təbəssümlə ona baxırdı…
…Tavana baxdı… Bura iqamətgah deyildi…
- Qorxulu bir şey yoxdu. Yüngülvari ürək çatışmazlığıdı. – həkim deyib, arxasında dayanan kiməsə əliylə işarə elədi.
Gicgahı, küt alətdən zərbə almış kimi, gizildəyirdi… Dilini zorla tərpədib:
- Başım ağrıyır… - deyə bildi.
- İynələrin təsiridi. Beyniniz tam dincəlməlidi. Hamısı yorğunluqdu, cənab General. Həmişə deyirdim sizə. Qulaq asmırdız.
Dikəlmək istədisə də, özünü tərpədə bilmədi. Qolları key ağrılarla gizildiyirdi...
- Qollarım… şişib elə bil. – dedi və sol qolunu yorğanın altından çıxarıb o üz-bu üzə çevirdi.
- O sizə elə gəlir. Dərmanların təsiridi. Bir müddət belə olacaq. Zarafat deyil, sizi ölümdən qaytardıq.
"Ölüm" sözündən ürəyi bulandı...
- İki gündü əlləşirik...
- İki gün?..
- İki gün...
- Demək istəyirsən, iki gündü mən yatıram?..
- Yatmısız deyəndə ki, biz sizi yatırtmışıq. Siz elə vəziyyətdəydiniz ki... – həkim dedi və elə bil bəbəkləri qaraldı.
- Nə vəziyyətdəydim axı?
Həkim bir anlıq tərəddüddən sonra hüznlə:
- Ürəyiniz düz səkkiz dəqiqə dayanmışdı... - dedi.
- Səkkiz dəqiqə?..
Həkim başını kədərlə elə yellədi, elə bil dediyi həmin o səkkiz dəqiqədən sonra o, ölmüşdü. Sonra da üzünü yana çevirib elə bil qəhərləndi. Ya bu, ona elə gəldi?!..
- Demək səkkiz dəqiqə... – deyib fikirlərini bir yerə toplamağa çalışdısa da, fikirləri, çəkisiz toz zərrəcikləri kimi haralarasa dağılışıb ələ gəlmədilər. Sonra yaddaşını gərib, həkimin dediyi həmin o vahiməli səkkiz dəqiqənin ərzində onunla nə baş verdiyini yadına salmağa çalışdı və yadına, dumanlı ağrlıqdan savayı heç nə gəlmədi.
- Heç nə yadımda deyil... - dedi.
Sonra həkim deyən, həmin o səkkiz dəqiqəlik «ölümündən» əvvəl harda olduğunu yadına salmağa çalışdı və yaddaşı, gur işıqlı səhnələrlə, bir-birinə bənzər adam üzləriylə doldu...
...Qapı astaca döyüldü və açıldı. Həkim kiminsə işarəsiylə ayağa qalxıb:
- Mən çox üzr istəyirəm. - deyərək qapı arasından sivişib çölə çıxdı.
Həkim gedəndən sonra otağa, əllərində suyla dolu iri ləyən, iki tibb bacısı daxil oldu. Ləyəni çarpayısının yanındakı mizin üstünə qoyub, özləriylə gətirib gəldikləri sabunla onun əllərin yudular, sonra ehmal hərəkətlərlə qurulayıb çıxdılar.
Tibb bacılarından sonra, gümüşü məcməyidə ona yüngül nahar yeməyi və meyvə şirəsi gətirdilər. Məcməyini gətirən ayrı tibb bacısı idi, əlindəkini mizin üstünə qoyub utancaq təbəssümlə:
- Həkim dedi ki, sizi yedirdim. – dedi.
Qızın üzü Generala tanış gəldi. Amma onu harda gördüyünü yadına sala bilmədi.
- Ac deyiləm.
- Sizə damardaxili dərman vurulmalıdı. Acqarına olmaz, həkim dedi… - qız deyib çarpayısının yanındakı stula əyləşdi, içi şorba dolu kasanı əlinə alıb asta-asta qarışdıra-qarışdıra üzünə baxdı. Sonra şorbanı yenidən məcməyiyə qoyub ayğa qalxdı: