22 Ноябрь 2007 г. Romani yazmağim barəDƏ

…General, əcyayib nəyəsə baxan kimi, ona baxırdı… susduqja, gözlərinin dərinliyi elə bil get-gedə qaralırdı… Sonra nə oldusa, gözlərini professorun üzündən yığıb harasa, beyninin kökünə aparan ağrılı nöqtəsinə zillədi və professor, oturduğu yerdəcə, içi ləvazimatlar dolu ağır, nimdaş çantasıyla bir, metal qırığı, maqnitə dartılan tək, necəsə sürüşüb Generalın boz gözlərinə dirəndi... İçi uğultulu, qaramtıl küləkli bomboz uçurumu andıran bu dibsiz, sümürücü boşluğa düşüb bir müddət çəkisiz natarazlıqda asıla-asıla qaldı…
– Bu barədə heç kim bilməsin, heç kim!.. Bura gəldiyini, burda olduğunu, mənim dediklərimi və deyəcəklərimi… Demə… yoxsa… Yoxsa, özünü ölmüş bil…
Pofessor keyimiş dilini ağzının içində zorla hərlətdi:
- Söz ve… ri… rə…
…General bayaqkı kimi, ayağı ayağı üstündə otura-otura, sakit gözlərlə ona baxırdı:
– Bu barədə mən çox fikirləşmişəm, professor. Yəni siz deyəni. Mən bir çox ölkələrdə, böyük şahların, sultanların məqbərələrində olmuşam. Amma bura, tamam ayrı bir yerdi. Bu, hardasa buralıqlarda olan dağətəyi ərazidi. Mən o yerləri qoxusundan tanıyıram. Bir də tutaq ki, lap mən nə vaxtsa həmin o Məqbərədə olmuşam. İndi demək, ömrümün axırınacan onun içində vurnuxa-vurnuxa qalmalıyam?.. Bunun bir səbəbi olmalıdı, ya yox? - General özü-özünü hövsələdən çıxarırdı. – Son bir neçə günü isə… səfeh bir fikir məni rahat buraxmır. Mənə elə gəlir ki, mən… – General bu yerdə susub elə bil ardını deməyə ürək eləmədi. Elə bil bu barədə danışmaqdan əziyyət çəkirdi.
– Siz mənə yuxunuzu danışın. Mən, onların məzmununu bilməliyəm.
General professorun bu sözündən elə bil narahit oldu, ayağa qalxıb ehmal addımlarla o biri otağa keçdi və çox keçmədi ki, ordan, bir əlində, içi qəhvəyi rəngli içki dolu balaca, büllur qrafin, o biri ovcunda bir cüt gümüş qədəh geriyə qayıtdı, kreslosuna əyləşib, gətirdiklərini qarşısındakı alçaq mizin üstünə düzdü, qrafinin qapağını açıb içkini qədəhlərə süzə-süzə:
– Viski necə, içə bilirsiz?.. – dedi və cavab gözləmədən, qədəhin birini professora uzatdı.
Professor qədəhi dodaqlarına yaxınlaşdırıb iylədi, canını dişinə tutub zorla iki qurtum içdi.
– Qəribədi. Yuxularım heç vaxt yadımda qalmazdı. Amma indi qalır. Mən demək olar, hər gecə orda oluram. Gah hansısa adamların arasında, gah tək… Məsələ bunda da deyil, professor. Məni qorxudan, gecə-gündüz gözlərimi acışdıran anlaşılmaz yuxusuz vəziyyətlərimdi. Bu xəstəhal yuxu asılılığı, məni işləməyə qoymur. Mən artıq iclaslarda da yatıram. – bu yerdə Generalın gözlərinin dərinliyində çıxılmazlığı andıran qəribə ifadəsi dolandı. - Bir sözlə, bu yuxular mənim axırıma çıxacaq, bilirəm. Bu, elə belə deyil. Məni o Məqbərəyə elə belə salmırlar, bunu dəqiq bilirəm. – General deyib susdu, sulu gözlərini yenə harasa kənara zillədi.
Burda axır ki, nə iləsə onun yuxuları arasında qəribə bir uyarlıq yaranırdı… - professor bığlarının ucunu eşə-eşə fikirləşdi – Bu sirli iqamətgaha gəlib çıxmağının səbəbi də aydın oldu. Onunla və akademiklə baş verənlər, Generalın da başına gəlmişdi. O ərazilərdə olsun ki, General rütbəsi heç bir şey həll etmirdi. Ya həll edirdi?.. Akademiklə ondan fərqli olaraq, Generalı tələyə salan ayrı-ayrı ərazilər idi…
Çöldəki fırtına sulu qar dənəciklərini pəncərələrin şüşəsinə çırpırdı.
– Siz mənə çox şeyi danışmalısız, cənab general. - professor dedi və nədənsə yenə gözünün qabağına səhiyyə nazirinin qaramtıl üzü gəldi.
– Nəyi danışmalıyam?.. – General qollarını qoltuğuna vurub geriyə söykənmişdi, ona doğma baxışlarla baxırdı.
– Mən sizə bir halda kömək edə bilərəm. Siz mən deyənlərə əməl etsəniz.
– Mən neyləməliyəm?..
– Mənə hər şeyi danışmalısız.
– Məsələn nəyi?.. Kimin barədə nə fikirləşirəm, nə barədə, hansı qərar qəbul eləmək istəyirəm və niyə, hə?.. Siz bunları bilmək istəyirsiz?..
– Yox. Mənə, sizin şəxsi həyatınız, ən əsası, qəlb həyatınızın incəliklərini bilmək vacibdi.
– Mən bu barədə danışmaq istəmirəm. – General deyib qəfildən bozaran qorxunc gözlərini yenə professorun gözlərinə zillədi.
Generalın bu qəfil baxışından professorun ürəyi sıxıldı. Əlindəki boş qədəhi mizin üstünə qoyub əllərini niyəsə ciblərinə saldı. Elə isə, bircə yol qalır… – professor fikirləşdi – bu anlaşılmaz yöndəmsizlikdən bir təhər sivişib çıxmaq… və Generalın növbəti «hücumundan» qorunmaqdan ötrü, harasa kənara baxa-baxa:
- Əks halda, mən acizəm. – dedi. Sonra kreslosunun hündür söykənəcəyindən onu amiranə sükutla müşahidə edən Generala baxıb – İcazənizlə, mən gedim… - dedi və ayağa qalxdı.
General dinmirdi. Bilmək olmurdu, getməyinə razıdı, ya yox. Bunu professor bir neçə an ayaq üstə dayandığı yöndəmsiz vəziyyətdə götür-qoy elədisə də, dəqiq bir qərara gələ bilmədi. Divanın dirsəkliyində yatan paltosunu əlinə alıb ehmalca geyindi, şlyapasını başına qoyub çantasının qulpundan yapışdı:
– Sağ olun, cənab General. – deyib, cavab gözləmədən, qapıya sarı addımladı, dəhlizə çıxıb bir neçə addım atmışdı ki, arxadan Generalın amiranə səsi eşidildi.
– Professor!..

* * *

…Mətbəxdən yenə telefonun uzun-uzadı zəngləri eşidilirdi...
…Professor yuxudan oyanıb başını qaldırmaq istədisə də, boynunu tərpədə bilmədi. Başının içini ağır qənbərlə doldurmuşdular elə bil…
Yerində uzana-uzana, bir müddət dəhlizdən eşidilən telefon zənglərinə qulaq asdı. Telefon bir müddət də cingildəyib axır ki, susdu.
Bütün gecəni ağzı açıq qaldığından, ya nədənsə quruyan dilini ağzının içiylə gəzdirə-gəzdirə, dünənki iqamətgahın küləkli həyətində vurnuxmağını xatırladı… Sonra adəti üzrə, bu gecə yuxuda gördüklərini yadına salmağa çalışdısa da, yadına, yuxunun əvəzinə, otağın hansı küncündəsə üzünə zillənən bir cüt boz göz düşdü… – Azad olmaq istəyirəm… – General hardansa yaxınlıqdan, astaca deyib incik üzünü kimdənsə inciyən tək, kənara çevirdi...
Həyətdən zibil maşınının səsi gəlirdi... Çox keçmədi ki, üfunətli çürüntü iyi professorun yataq otağına doldu və professor həyətin sulu zibil çürüntüsündən paslanıb cırılmış zibil çənlərinin zibil maşınının yük yerinə boşaldılmasını, necəsə, yerində uzana-uzana gördü. Aşağıda kimsə:
– Dala çək, dala! Dala!.. – deyib çığırdı.
Professor balışın altından, gecələr qulaqlarına basdığı pambıq tıxaclarını çıxarıb qulaqlarının dəliklərinə keçirdi, yorğanı başına çəkib gözlərini yumdu və dünənki axşamı, Generalın çıxılmazlıqlar dolu əsəbi üzünü, boz gözlərinin o biri üzünə keçə bilmədiyi uğursuz seansları xatırladı…
Ayağa qalxıb dəhlizdəki divar şkafının yuxarı rəfinə dırmaşmaq, orda bir neçə ay bundan əvvəl yeşiklərə yığıb gizlətdiyi qədim əlyazmaların arasından, şüuraltı yaddaşın oyanışına dair olan bütün materialları tapıb çıxarmaq lazım idi. – professor fikirləşdi. Dünənki seansın alınmamasının səbəbi - Generalın yorğun gözlərinin hansısa sirli mühafizə qatıyla örtülü olmasıydı. Bunu professor, yalnız dünənki seansın axırına yaxın, onun hipnotik üsullarına heç cür tabe olmayan Generalın sayıq əhvalından anlamışdı. Ya bəlkə nə isə ayrı bir səbəb vardı?.. – professor ürəyi sıxıla-sıxıla fikirləşdi. Bəlkə onu bu sirli gözlərin o biri üzünə buraxmayan, hansısa ayrı qüvvə idi?!.. Sonra bir müddət də yerinin içində vurnuxa-vurnuxa, hər şeyi bir də yenidən xatırlamağa, sakit, yeknəsəq həyatının son bir neçə həftəsi ərzində baş verənlərin ağlasığmaz, fantastik sıçrayışlarla getdikcə, harasa daha qəliz anlaşılmazlıqlara yönəlməyinin səbəblərini arayıb araşdırmağa çalışdısa da, beyninin, bu barədə düşünmək qabiliyyətinin darısqal məhdudluğunu anladı və bir vaxtlar Quranda, Allahın Məhəmməd peyğəmbərə müraciətlə dediyi: «Səndən ruh barədə soruşsalar əgər, de ki, bu, Onun ÖZ işlərindəndi…» - kəlamını xatırladı.
Qəribəydi ki, bütün bu qatmaqarışıqlıqda həm də, lənət şeytana, qəribə bir qanunauyğunluq, anlaşılmaz bir uyarlıq var idi. Bu vaxtacan elə bilirdi ki, onu yuxuda izləyirlər. İndi isə belə məlum olurdu ki, sən demə, həyatda da təqib edirmişlər. Dünənki görüşdə Generalın, onun barədə hər şeydən – az qala, qarısıyla evlərinin içində apardıqları söhbətlərdən də agah olduğu bilinəndə, professor özünü, üzərində təcrübə əməliyyatı aparılan dovşan kimi hiss etmişdi. Bir-birinə dəyib toxunmadan, anlaşılmaz paralelliklə gedən bu sirli təqibləri bir-birinə bağlayan nə idi?.. – professor, yenə içinə qum tökülmüş kimi acışan gözlərini ova-ova fikirləşdi. Həm də bütün bu hadisələrin içi ilə nə isə tamam ayrı - ay şüası kimi ələgəlməz və namnazik bir proses də gedirdi elə bil… Bu, proses idi, ya parofessorun, heç cür tuta bilmədiyi səs, ya dalğa idi?.. Ya vaxtın hansısa naməlum tərəfi idi?.. Axır nəydisə, professor son bu neçə günü bunu hardasa lap yaxında, bütün mənzərələrin rəngində, adamların gözlərində, səslərində də hiss edirdi. Bu sehrli dumanabənzər nəydisə, həm də elə bil günbəgün, saatbasaat tədricən, aramla ona yaxınlaşmaqdaydı… və ən qəribəsi də o idi ki, o yaxınlaşdıqca, professor qəribə bir arxayınlıq, bütün vücudunu sakitləşdirən izaholunmaz bir rahatlıq hiss eləyirdi…
…Telefon yenə zəng çalmağa başladı və professorun fikirlərini dağıtdı...
Saata baxdı. On birin yarısı idi. Olsun ki, baş həkim idi. Dünənki görüşün marağından bağrı deşilə-deşilə onu axtarırdı. Ayağa qalxıb telefonun həyəcanlı zəngləri altında tələsmədən geyindi, dəhlizə çıxıb, bir müddət əlləri cibində, zəngini hələ də inadla çalan telefonun qarşısında dayandı.
Dəstəyi qaldırsaydı, baş həkimin, mənası özünə də aydın olmayan yöndəmsiz suallarını bir-birinin ardınca yağdırmağı bir olacaqdı. İndi o nə baş həkimə, nə də nazirə heç nə deyə bilməzdi. Bunu professor hələ dünən, Generalla görüşü zamanı anlamışdı. Generalın ona açıqladığı həqiqətləri professor, əlli ilə yaxın müddət ərzində ona açıqlanan neçə-neçə sirlərlə bir özüylə qəbir evinə aparacaqdı.
Bu axşam yenə dünənki «casus-maşın» onu saraya, Generalın hüzuruna aparmaq üçün həyətlərinə gələcəkdi, həmin o gözdəniraq, adamsız yerdə dayanıb səbrlə onu gözləyəcəkdi.
…Telefon bir müddətdən sonra yorulub axır ki, susdu və evə qəribə, lal bir sükut çökdü. Professor mətbəxə keçib orda çaydana su doldura-doldura, dünən bütün axşamı Generalın danışdığı acı xatirələrdən, ömrü boyu ətrafından – doğma və yaxınlarından gördüyü xəyanətlərdən danışdıqca, açıq boz gözlərindən keçən nisgilli-ağrılı dalğaları xatırladı... Bütün o möhtəşəmliyin və əzəmətin, yuxular qarşısındakı acizliyi, bu yenilməz insana, professorda, mənası özünə də aydın olmayan qəribə mərhəmət hissi oyadırdı.
…Telefon yenə aramsız zənglərlə cingildəməyə başladı… Professor, telefona məhəl qoymadan, eyvana çıxıb, ordan taxta nərdivanı sürüyə-sürüyə dəhlizə gətirdi, onu divara söykəyib pillələrini ehtiyatla qalxdı, divar şkafının arxa küncündən, köhnə qəzetlərə büküb gizlədiyi bir neçə əlyazmanı üst-üstə yığıb aşağı düşürdü.
Cilidləri pürşüklənmiş qovluqları yazı stolunun üstünə düzüb stolüstü lampanı yandırdı, kresloya əyləşib qovluqların birini açdı və birinci səhifəni oxudu:
«Həyatımız – əbədi ölümümüzdə qısa fasilədir…»

V FƏSİL

... Professor içəri daxil olanda, yenə ürəyinin sol nöqtəsi sanjdı. Elə bil o nöqtə məhz psixiatra reaksiya verirdi, onu görəndə xəstələnib beləjə şıltaq- şıltaq sızıldayırdı.
Professor, çal bığları, girdə gözlüklü eynəyi, tünd göy mahud şlyapasıyla bu gün ona, gənjlik illərində ləzzətlə baxdığı sovet filmlərində təsvir olunan çar dövrünün zadəgan həkimlərini xatırlatdı...
Üzr istəyirəm, deyəsən... – professor deyib çaşqın halda qapının ağzında dayandı. Elə bil içəri girməyə ürək eləmədi.
- Buyurun, əzizim. Sizi görməyimə şadam. – deyib professora, dünən divanda oturduğu həmin yeri göstərdi.
Professorun fikri yenə dağınıq idi... elə bil indilərdə əlindən nəyisə salıb itirmişdi. İçəri keçib paltosunu soyunmadan huşsuz hərəkətlərlə çantasının içində eşələnməyə başladı.
- Gözləmirdim ki, bu tezliklə nəsə eləmək mümkün olajaq. – dedisə də, professor onu eşitmədi, dağınıq hərəkətlərlə dəri çantasının içindən, bir- birinə mane olan müxtəlif ölçülü kağız bağlamaları çıxara- çıxara mizin üstünə düzdü.
- Siz orda neyləyirsiz?..
Professorun zahirində də, çaşqınlıq dolu hərəkətlərində də ona tanış və doğma olan nə isə var idi. Elə bil bu səbrsiz, çalsaç adamla nə vaxtsa, hardasa həyatının hansısa ağrılı anlarını yaşamışdı... Ya bəlkə professora ona, dünənki kimi qoruyub saxladığı ən gizli sirrlərini etibar etdiyindən, belə doğmalaşmışdı?.. Qəribəydi ki, dünən professoru, iqamətgahının az qala göyə sovrulan həyəti ilə evlərinə yola salandan sonra da, ürək qızdırıb olub- keçəni ona danışdığına görə, zərrə qədər olsun, peşmançılıq çəkməmişdi. Bütün gejəni də rahat yatmışdı. Bu səhər isə, dünənki “alınmayan”seanslarıyla əslində onu hipniza saldığını və bütün “lazımi məlumatları” əldə etdiyini anlamışdı. Elə olmasaydı, o, özünə yaraşmayan o miskin sadəlövhlüklə bütün həyatını, olub keçən ən gizli hadisələri və hisslərini, əsgər zabitə hesabat verən tək, bütün axşamı ona danışmazdı.
- Demək, deyirsiz, yuxu – insanın azad ola bildiyi yeganə vəziyyətdi...
- Bəli, bəli, elədi ki, var... – professor indi də dizlərinin üstünə yığdığı kağızları bir- birindən ayıra- ayıra jandərdi dedi.
- Əslinə qalsa, professor dünən də, burda onunla üzbəüz oturub onun kövrək səmimiyyətlə danışdıqlarına qulaq asanda da bu vəziyyətdəydi. Özü burda – onun hüzurunda ola- ola, elə bil həm də hardasa uzaqlarda – şəhərin ən uja yüksəkliyində bitən bu iqamətgahdan görünməyən hansısa ayrı ərazilərdəydi...özüylə gətirib gəldiyi kağızların arasında tələsik hərəkətlərlə eşələnə - eşələnə,elə bil tezjə sivişib buralardan qurtulmaq istəyirdi.
Bir qədərdən sonra deyəsən professor axır ki, istədiyinə çatdı. Kağız bükülüləri müxtəlif həjmlərə bölünmüş hissələrlə mizin üstündə yanaşı dayanmışdılar. Professor da nəhayət ki, paltosunu soyunmaq qərarına gəlmişdi.
- Dünənki söhbətlərimizdən belə başa düşdüm ki, sən demə, özüm haqqında heç nə bilmirəmmiş.
- Əslinə qalanda, heç birimiz özümüz barədə heç nə bilmirik. – professor paltosunu soyuna- soyuna dedi və yenə mizin üstünədəki vərəqlərə qayıtdı. – Dünən özünüz də gördünüz ki, sizi hipnoza salmaq mümkün olmadı. Şüuraltı yaddaşınız möhkəm qorunur. Ora müdaxilə etmək olmur. Yol yoxdur... Ən təsirli hipnoz əməliyyatları belə, o yola qoşulmağa imkan yaratmır. Mümkün deyil... – professor deyib çiyinlərini çəkdi, sonra qəfildən rahat bir təbəssümlə gülümsədi. – Açığını deyim ki, bu, mənim qırx beş illik praktikamda rast gədliyim ilk hadisədi. Mənim özüm üçün də bu çox maraqlıdır.
... Hipnoz alınmışdı... – General, ürəyindən qara qanlar axa- axa fikirləşdi - ...professor yalan deyirdi. Olsun ki, professor onu düz hesablaya bilməmişdi. Onu – yaddaşlarında, qəlblərində, paltar şkafının siyirmələrində eşələnən tək eşələndiyi yüzlərlə xəstələriylə qarışıq salmışdı...
- Danışdıqlarınızda da, sizə deyim ki, elə bir əsaslı səbəbə rast gəlmədim. Məni, əslində ən çox narahat edən, sizin, insanlara olan o anlaşılmaz inamsızlığınızdı. Olsun ki... - professor bu yerdə susub fikrə getdi, sonra niyəsə ayaqlarına söykədiyi çantasının içinə baxdı. - ...insanlara qarşı bu yadlığınızın, nə isə, çox ciddi səbəbləri var. Bu səbəblərin özəyi sizin özünüzə də qaranlıqdı. İlk əvvəl bu aydınlaşmalıdı...
Hələ ötən həftədən stolunun üstünə qoyulan məlumatlara görə, professorun, şəhərin mərkəzindən kənar məhəllələrindən birində, nimdaş avadanlıqlı, təmirsiz evdə, qarısının ölümündən sonra tək yaşadığından xəbərdar idi. Onun, nə işlədiyi klinikada, nə ondan kənarda kiminləsə əlaqə saxlamadığını, heç bir elmi əsər üzərində işləmədiyini, yalnız praktiki müalicə ilə məşğul olduğunu yaxşı bilirdi. Eləydisə, professorun, onun hüzurundan sivişib yetişməyə tələsdiyi yer hara idi?.. – professoru dinləyə-dinləyə fikirləşdi.
- ...O ki, qaldı Məqbərəyə... burda müəyyən qədər nə isə başa düşülür... - professor deyib, ondan bir qarış kənara - elə bil hansısa uzaqlarda qaralan möhtəşəm Məqbərəyə baxdı. - O Məqbərəni, mən belə başa düşdüm ki, siz özünüz tikdirirsiz. Yəni yuxularınızda...
- Belə çıxır. Amma, mənim, heç bir Məqbərə tikdirmək arzum yoxdu və olmayıb. – dedi və həmin dəqiqə də, yuxularında gördüyü Məqbərəyə, nə vaxtsa, necəsə isinişdiyini anladı.
- İndi bunun bir o qədər də əhəmiyyəti yoxdu. Bunu dünən də danışdıq. Bizim şüuraltımızda baş verənlərdən, çox vaxt özümüz xəbərsiz oluruq. - professor eynəyini düzəldib gözlərini qıya-qıya, elə bil fikirlərində sahman yaratmağa çalışdı. - Dünən mən bu barədə çox fikirləşdim. Sizə sirayət eləməyin mümkünsüzlüyü barədə. Dünən bunun səbəbi mənə məlum deyildi...
- Demək, araşdırmalarınız bir şeyi sübut edir ki, mən – xortdanam. - General deyib sınayıcı gözlərlə professorun gözünün içinə baxdı.
Professor əvvəl onun nə dediyini elə bil anlamadı, sonra fikrini toplayıb:
- Siz məni anlamadınız... - dedi.
- Sözün qısası: vəziyyət - əlacsızdı.
- Mən, elə demədim. - professor deyib özünü divanın söykənəcəyinə yıxdı. – Bu dəfə biz ayrı cür işləyəcəyik. – dedi və çantasının içindən, dəstəyi üst-üstə çirkli tənziflə sarınmış, ucuəyri, qaramtıl bıçağı və bir neçə sarımtıl səhifəni çıxarıb dizlərinin üstünə qoydu.
- Bu bıçaq misdəndi. - dedi - Bunu siz hər iki əlinizlə, ovuclarnızda saxlamalısız.
…Bıçağı əlinə alanda, bədənindən, soyuq cərəyanabənzər nə isə ötüb keçdi elə bil... barmağını ağzına toxundurub itiliyini yoxladı. Bıçaq, küt və ilıq idi... işlənməkdən, ya köhnəldiyindən, misi qaralmış, dəstəyi yeyilmişdi...
- Bu, lap casus bıçağına oxşayır. – bıçağı əlinin içində oynada-oynada dedi.
- Gözünüzü yumun və mənə qulaq asın. - professor yenə elə bil harasa tələsirdi. – İlkin şərt – sizin daxilən rahat olmağınızdı.
...Gözlərini yumub dünənki kimi rahatlanmağa çalışdısa da, içini gərən narahatlığı sovuşmadı. Bütün bu seanslardan sonra, bu tədbirli, uzaqgörən qocanın, həyatı boyu doğmalarına belə açmadığı sirlərini öyrənib özüylə harasa kənarlara - dörd bir yanı adamla dolu açıqlıqlara aparacağını bilə-bilə, hansı rahatlıqdan danışmaq olardı?..
- Hər şeyi unudun... – professor, öz səsinə oxşamayan, ayrı səslə dedi. - Heç nəyi xatırlamırsız... Sizi heç nə narahat etmir... tam sakitsiz... ovuclarınız istidi... tam rahatsız...
Professor dünən də eynilə bu sözləri deyirdi... – bıçağı ovuclarının içində bərk-bərk sıxa-sıxa fikirləşdi. - onun da, eynilə dünənki kimi, yuxusu gəlmirdi...
- ...Ayaqlarınızın altı yumşalır, dabanlarınız ilıqdır…
Bıçağın tiyəsinin itiliyini, indi də ovuclarında yoxladı. Bıçaq, sən demə, bir o qədər də küt deyildi. Ən azı, onunla çörəyi kəsmək olardı… Sonra elə bil o çörəyi kəsdi də… bıçağın əyri ucunun, yaxşı bişməkdən qupquru qabarcıqlar bağlamış ətirli, qara çörəyin içinə salıb dilim-dilim doğradı… və professorun həzin səslə, qulaqyoran ahənglə dediyi sözlərdən, ya nədənsə qollarının süstləşdiyini hiss etdi... Sonra dabanları isindi, ovuclarının içində, getdikcə ağırlaşan mis bıçağın da, insan temperaturunu xatırladan, qəribə, diri bir istiliklə isinməyə başladığını hiss etdi...
- ...ətraf sakitlikdi... boşluqdu... bizi heç nə narahat etmir... – professorun səsi getdikcə uzaqlaşırdı...
Gözlərini açmaq, professorun ha yana, hansı tərəfə çəkildiyinə baxmaq istədisə də, göz qapaqlarını qalıdra bilmədi… eşitdiyi son sözlərin, hansısa yad dildə, qəribə, qorxunc fışıltılarla dolu, əcayib səslərlə böyüdüyünü hiss elədi… və doğma, darısqal cığırların, nazik şırımlı arxların, kövrək, taxta körpülərin üstündən ötə-ötə, nə vaxtsa çoxdannan görmədiyi tanış mənzərələri - doğulub böyüdüyü kəndlərini... tez-tez cığallıq edib döyüşdüyü kənd uşaqlarını, tənəffüslərdə məktəbin arxa həyətində qoyun qırxan, dazbaş coğrafiya müəllimini gördü... Bir az kənarda, belində dama-dama yun şal, örüşə aparan bostanlıqda çöməlib işləyən cavan anasını gördü… Anası yenə hamilə idi... sonra, elə ordaca yenicə doğulan körpənin səsini eşitdi… körpəni qucağına sıxa-sıxa, ona sarı yeriyən nənəsini gördü... Nənəsi, ona çatıb qucağındakı bələyi göstərə-gəstərə, tənbəkidən qaralan dodaqlarnı, fıştırıq çalan kimi, qabağa uzada-uzada xırıltılı səsiylə:
- Sən bunnardan döyilsən, bala!.. - dedi. - Sən ayrı ulduz altında gəlmisən dünyaya. Ən böyük, ən işıqlı ulduzun altında!.. O ulduz buralardan görünmür, bala!.. Amma onu sən mütləq görməlisən, bala!.. Yoxsa, kim olduğunu bilməyəcəksən… Vallah bilməyəcəksən…

***

...Ayaqlarını altı gizildəyirdi... yandırırdı... Əlini ayağının altına atmaq istədi... Qolu da gizildəyirdi...
- Çıraqları yandırın! Yandırın çıraqları!.. - dedisə də, səsini eşidən olmadı. Səsi, hovuzun çeşməsindən xırda ləpələrlə axıb tökülən suyun səsinə qarışdı...
... Məqbərənin içi boğanaq idi... həm də isti idi...
Arxada dayananların isti nəfəsindən idi, nəydisə, havası çatmırdı... Arxadakılar da elə bil qızdırmışdılar... Arxadan ona sarı isti nəmişlik axırdı elə bil... Yoxsa, bu qəfil boğulma tutması, son həftələrin əsəb gərginliyinin bəhrəsi idi?.. Yenə bədəni, əyləci sıradan çıxmış mühərrik kimi, canının istisini içinə yığmağa başlamışdı...
...Çıraqları axır ki, yandırdılar… Məqbərənin divarları, içərinin istisindən tərləyib damla-damla su axıdırdı... Yoxsa yağış yağırdı?..
- Açın pəncərələri. - dedi, sonra qəfildən bərkdən – Pəncərələri açın!.. – deyib bağırdı.
- Rütubət özüldən gəlir, əla həzrətləri... - kimsə lap böyründə, astadan dedi.
...Qəsdən bu yeri seçmişdilər… - zəqqutun tamlı acı qəzəb içini oya-oya fikirləşdi - Qəsdən məhz buranı seçmişdilər ki, zəlzələ də sökə bilməsə, nəmişlik söksün. Söküb çökdürsün... yerlə yeksan eləsin... Nəmişlik daşların canına yerimişdi, divarların içini oya-oya, gün şüuları buz sarayı əridən kimi, Məqbərəni əridirdi… əridirdi ki, onunla bir Yer üzündən itirsin...
- Buranı seçəndə başınız hardaydı?.. - Məqbərənin nəm divarları, o danışdıqca, səsini canına çəkib suya çevirirdi, damla-damla sızdırıb sakitcə ha yanasa axıdırdı. Səsi də itirdi burda...
- Sizinləyəm!..
Arxada dayanlar, səmtini dəyişən sürü kimi, yerlərində tərpəşdilər...
- Mən dedim, sözümü eşidən olmadı. - kimsə arxadan dedi.
Divarların nəmişi, hardansa arxa tərəfdən, sütunların o biri üzündən gəlirdi elə bil… mərmər döşəmənin altıyla, torpağın içiylə sürünə-sürünə, divarların canına yeriyirdi… özülü damla-damla, hissə-hissə yuya-yuya, Məqbərəni pillə-pillə çökdürürdü…
Geriyə qanrılıb arxada dayananların üzlərinə baxdı… İçərinin qaranlığından, heç kimin üzü görünmürdü… Burdan baxanda, hamı bir-birinə oxşayırdı…
...Yadına, iki gün əvvəl, nahar vaxtı - taleyin buyruğuyla içirtdiyi çəhrayı şərbətdən, getdiyi yerdəcə, qapının ağzında, əlində içi qab-qacaq dolu məcməyi, bükülüb qarala-qarala keçinən xidmətçinin, zəhərlənmədən qaralıb kül rəngini alan üzü düşdü...
Bütün bunlar elə belə deyildi... - gözünün ucuyla, hovuzun ətrafında hürkmüş üzlərlə, xain gözlərlə, pusquda duran kimi, dayananlara baxa-baxa fıkirləşdi. Bəlkə də bu dəqiqə, bu an - o, burda - Məqbərənin tikilişinin seyrinə çıxdığı məqam, ölümünə gizli hazırlıq işləri gedir, məkr və intiqam dolu sui-qəsd planları hazırlanır. Odu ki, nəfəsləri belə istidi... Odu ki, qızdırmalıdırlar. Odu ki, divarlar tərləyir... Divarları tərlədən – xainlikdən isinən nəfəslər idi nəfəslər!..
Ürəyi sıxıldı. Ötən həftənin sonu gördüyü yuxusunu xatırladı... Yarıqaranlıq, darısqal dəhliz... qaça-qaça ondan uzaqlaşan atından qalan cilov... dəhlizin qurtaracağında iniltisini eşidib köməyinə qaçdığı, çatanda, cansız olduğunu gördüyü ölü uşaq...
...Üzbəüz sütunun arxasında kimsə vardı... Ya ona elə gəlirdi?.. Sonra hardansa uzaqdan, aramla Məqbərəyə yaxınlaşan ilxının səsi eşidilməyə başladı... Ürəyi, qəfil zədə almış kimi, soyuq giziltiylə göynədi...
Bu, ilxı deyildi… Atlı qoşunun səsi idi...
- Bu nə səsdi belə?.. - səsi də zədəli idi...
- Nə səs, əla həzrətləri?..
Nəfəsini saxlayıb, sakitliyə qulaq asdı... Hə, özüdü ki, var… atlı qoşunun səsi idi… Aramla məqbərəyə yaxınlaşırdılar...
Ürəyi əsəbi-əsəbi döyündü:
- Guya eşitmirsiniz?
- Xeyr, heç bir şey eşitmirik... - hamının rəngi saralmışdı. Ya gözünə belə görünürdü?!..
...Sonra o qoşunu, elə bil gördü də... Dayandığı yerdə, Məqbərənin səskeçirməz divarların arasından… elə bil qulaqlarıyla gördü...
...Ucubiz dəbilqələri, gümüşü nizələri, pul-pul döyüş libaslarıyla, nəhəng, dəmir dalğanı andıran atlı qoşun vahiməli toz dumanının içiylə Məqbərəyə yaxınlaşırdı...