A. A. Yusupxodjayev, M. S. Saidova

(a) (b)
2.33-rasm. (a)-uchinchi jins potensial tezlikning to’g’rlanishi; (b)- turtinchijins maksimali.

Bunday holda, miqdoriy polarografik tahlil deyarli mumkin emas. Akademik Frumkin nazariyasida maksimal hodisani to'la-to'kis tushuntiradi.Ushbu nazariyaga ko'ra, maksimal sababi - sirt zo'riqishidagi farqning ta'siri ostida yuzaga keladigan simobli tomchining sirtining harakati. Potensial va sirt tarangligi o'rtasidagi munosabatlar elektrokapilyarlarni egriligi bilan tavsiflanadi. Kuchlanish kuchayib boradigan elektrokapilyarlar egriligi maksimalgachasirt tarangligi kuchayadi - egri chizig'ining ortib borishi va past tomon harakatlanishi sodir bo`ladi.

Nazorat savollari:
1. Polyarografik usul- qanaqa tok kuchini o’lchashga asoslangan?
2. Elektrodda ionlarni qayta ishlash jarayoni qaysi bosqichlarda bo'ladi?
3. Qattiq elektrodlardan foydalanganda qaysi munosabatlar kuzatiladi?
4. Polarogramlarni buzadigan va polarografiya qilishni qiyinlashtiradigan holatlar nima?
2.8. POLARIMETRIK USUL NAZARIYASI

Nurning elektromagnit nazariyasiga ko'ra, yorug'lik to'lqinlari ko’ndalang to'lqinlardir, ya'ni ularning tebranishlari nur yo'nalishiga perpendikulyar bo'lgan tekislikda sodir bo’ladi. Tebranishlar tabiiy nurda uning yo'nalishiga perpendikulyar bo'lgan barcha tekisliklarda sodir bo'ladi (2.34-rasm, a). Yorug'lik turli kristallar orqali o'tayotganda, ularning ba'zi panjaralari faqat ma'lum bir yo'nalishli tebranishlar nurlaridan o'tadi. Kristalldan chiqib ketgach, nurning tebranishlari faqat bitta tekislikda sodir bo'ladi. Tebranishlarifaqat bir tekislikda sodir bo'lgan nur, polarizatsiyalangan nur deb ataladi.

2.34-rasm. (a) tabiy va (b) polyarizatsiyalangan nurlar
Nurning tebranishlari sodir bo'lgan polarizatsion nurning tebranishlar tekisligi va unga perpendikulyar bo'lgan nurning polarizatsiya tekisligi deb ataladi (2.34-rasm b).
Barcha moddalar va eritmalar polarizatsiyalangan nurga bo'lgan munosabatiga qarab ikki toifaga bo'linishi mumkin. Yorug'lik polarizatsiyasi tekisligini o'zgartira oladigan moddalar optik jihatdan faol moddalardir; yorug'likning polarizatsiya tekisligini o'zgartira olmaydigan moddalar optik jihatdan faol emas. Polarimetrik tahlil usuli optik faol muhitdan o'tgan yorug'lik nurining polarizatsiya tekisligining aylanish burchagini o'lchashga asoslangan. Polarizatsiyalangan nurni anizotropik — optik faol muhit orqali o'tayotganda ikkita ta'sir paydo bo'lishi mumkin:

1. 
   tebranish yo'nalishini o'zgartirish ya’ni polarizatsiya tekisligining aylanishi;
   

2) yassi polarizatsiyalangan nurni turli yo'nalishlarda aylanishga ega bo'lgan ikki qismga ajratish.
Avval birinchi ta’siri (effekti)- polyarizatsiya tekisligni paydo bio’lishini ko’rib chiqamiz. Moddalarning optik faolligi ikki omilga bog'liq:

1. 
   kristall panjaraning xususiyatlari;
   
2. 
   modda molekulasining tuzilishining xususiyatlari.
   

Ushbu omillarga qarab optik faol moddalar ikki turga bo'linadi. Kristallar, masalan, Kvarts SiO₂, natriy xlorat NaClO₃ va boshqalar. Kristalli cho’kmalarning optik faolligi, masalan: TeAuCl₄ va PbCl₂ aniqlash uchun kristalli kimyoviy moddalar ishlatiladi. Eritmada yoki eritishda, ya'ni kristall panjarani yo'q qilganda, bunday kristallar optik faollikni yo'qotadi.
Mikroskopik usulda kristall polarizatsiya tekisligining aylanishi ayniqsa keng qo'llaniladi. Kristallar aylanish yo'nalishi (o'ng yoki chap aylanish), aylanish darajasi va boshqa bir qator ta'sirlar bo'yicha bir - biridan farq qiladi. Ushbu optik ko'rsatkichlar kristallarning muhim xususiyatlari hisoblanadi. Ikkinchi turdagi moddalar faqat erigan yoki gazsimon holatda faoldir. Ularning optik faolligi molekulalarning tuzilishining o'ziga xos xususiyatlariga bog'liq. Ushbu toifadagi moddalar asosan organik moddalarni o'z ichiga oladi; glyukoza, tartarik kislota, morfin va boshqalar. Misol uchun, siklogeksan molekulasi nosimmetrik va optik jihatdan faol emas va metil siklogeksan molekulasi simetrik va optik jihatdan faol emas:

Tartarik kislota to'rtta shaklda mavjud bo'lishi mumkin, ulardan ikkitasi optik jihatdan faol, ikkitasi simmetriya tekisligiga ega va optik jihatdan faol emas.