A kital ne demektiR

T.C

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI

TRABZON-AKÇAABAT-DARICA

EĞİTİM MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ

KITAL AYETLERİ VE DİN HÜRRİYETİ

III. Dönem

BİTİRME TEZİ


Hazırlayan

Şükür KÜÇÜK

TRABZON–2006

T.C

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI

AKÇAABAT-DARICA

İHTİSAS EĞİTİM MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ

KITAL AYETLERİ VE DİN HÜRRİYETİ

III. Dönem

BİTİRME TEZİ


Hazırlayan

Şükür KÜÇÜK
Danışman

Kadir DİNÇ

TRABZON–2006
İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR III

ÖNSÖZ IV

GİRİŞ 1

KONUYLA İLGİLİ KAVRAMLAR 1

BİRİNCİ BÖLÜM 2

KITAL AYETLERİNİN MUHATABI OLARAK MÜŞRİKLER 2

A-BAKARA SURESİ 190-193. AYETLER 3

1-Ayetlerde Tartışılan Hususlar: 4

2-Ayetlerde Dikkat Çeken Noktalar 8

B-TEVBE SURESİ BEŞİNCİ AYET 11

1-Ayet Üzerinde Yapılan Tartışmalar 12

2-Tevbe Suresi 5. Ayetin Değerlendirilmesi 19

İKİNCİ BÖLÜM 25

DİN HÜRRİYETİ VE KUR’AN 25

A. Din Kavramı 26

1-Lügat Anlamı 26

2-Istılah Anlamı 26

B. Hürriyet Kavramı ve İslâm 27

1. Din Seçme Hürriyeti 29

2. İbadet Hürriyeti 31

SONUÇ 34

BİBLİYOGRAFYA 36

KISALTMALAR

a.g.e. :Adı Geçen Eser

a.g.m. :Adı Geçen Makale

a.g.md. :Adı Geçen Madde

A.Ü.İ.F.D. :Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

a.y. :Aynı Yer

b. :İbn (oğul)

bak. :Bakınız

C: :Cild

D.İ.A. :Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi

Hz. :Hazreti

md. :Maddesi

s. :Sayfa

(s.a.v.) :Sallallahu Aleyhi Vesellem

T.D.V. :Türkiye Diyanet Vakfı

T.y. :Tarih yok

trc. :Tercüme Eden

ÖNSÖZ

İnsanlığı dalaletten hidayete ve zulmetten nura çıkarmak üzere gönderilen Kur’an-ı Kerim, bu fonksiyonunu icra ederken ayırım gözetmeksizin tüm insanları muhatap almıştır. Bu derece büyük bir insanlık ailesi içerisinde farklı düşünce ve inanca sahip olan fertlerin olması tabiidir. Kur’an’ın bu farklı düşünce sahiplerine yaklaşımı prensip olarak pozitif olduğu için, onları kendi düşünce ve inançlarında serbest bırakmıştır. Bununla birlikte, amaç onları hidayete ulaştırmak olduğundan dolayı, yaklaşım tarzı olarak kaba ve sertlik yerine yumuşaklığı tercih etmiştir.

Farklı inanç ve düşüncedeki insanlara karşı bu hoşgörülü yaklaşımın yanında, özellikle müşriklerle ilgili sert ifadelerin bulunduğu “kıtal ayetleri”nin yeri neresi olacaktır? Bir başka ifadeyle, barış ve hoşgörü dini olan İslâm’la kıtal ayetleri nasıl bir araya gelecektir?

İslâm’a saldıranlar için vazgeçilmez bir malzeme, Müslümanlar için ise cevabı merak edilen bu konuya azıcık ta olsa bir ışık tutulması gerektiğine inandığım için böyle bir konuyu araştırmaya karar verdim.

Konu daha çok Kur’an bağlamında incelendiği için, kaynak olarak ta genellikle tefsir kitapları kullanılmıştır.

İki bölüm halinde incelediğim konunun, birinci bölümünde müşriklerle ilgili kıtal ayetleri, ikinci bölümünde ise Kur’an’ın din hürriyetine bakışını ortaya koymaya çalıştım.

Bu mütevazi çalışmamda yardımlarını esirgemeyen danışman Hocam Kadir DİNÇ Bey’e ve katkıda bulunan tüm hocalarıma teşekkür etmeyi bir borç bilirim.

TRABZON-2006 Şükür KÜÇÜK

GİRİŞ

KONUYLA İLGİLİ KAVRAMLAR

Kıtal kelimesi arapçada vuruşma, cenk ve savaş anlamlarına gelen k-t-l kökünden mufaale babının mastarıdır.¹ Din ıstılahında ise, kıtal denince iki grup arasında meydana gelen silahlı çatışma, daha çok müslüman olmayanlarla yapılan savaş akla gelmektedir.²

Ancak din terminolojisinde kişinin başkalarıyla ya da kendi nefsiyle yaptığı mücadelenin genel adı C-H-D kökünden türeyen ve "bütün gücünü sarfetmek" anlamına gelen “CİHAD” kelimesidir.³ Bu tanıma göre "kıtal" kelimesi, cihaddan daha özel yani cihadın bir bölümünü teşkil ettiği ortaya çıkmaktadır.

Bu sebepten ötürüdür ki, Kur'an'da cihad kelimesi hem sıcak savaş hem de "İslamın yüceltilmesi için her türlü gayret" anlamında kullanılmaktadır. Buna karşın kıtal kelimesi ise, sadece sıcak savaş için kullanılan bir olmuştur. Kıtal kelimsi Kur’an’da 13 yerde, bu kökten türeyen isim ve fiil olarak 166 yerde geçerken, bu kelimenin türevlerinden olan ve ‘ölü’ anlamına gelen "katil" kelimesinin çoğulu olan "katla"⁴ kelimesi ise sadece 1 yerde geçmektedir⁵

BİRİNCİ BÖLÜM

KITAL AYETLERİNİN MUHATABI OLARAK MÜŞRİKLER

Kur'an-ı Kerimde geçen kıtal ayetlerine baktığımızda bu ayetlerin muhataplarının müşrikler, kafirler, ehli kitap ve mü'minler olduğunu görürüz. Ancak “müşriklerle kıtal” in dışındaki başlıklar konumuzla doğrudan bağlantılı olmadığı için, diğer başlıkların üzerinde durmayacağız. Biz sadece, “kıtal” denince genel olarak akla gelen, ”müşriklerle kıtal”i incelemeye çalışacağız.

Bir önceki konuda K-T-L kökünden Kur'an’da geçen kelimelerin sayısını vermiştik. Ancak bu kelimelerin tamamı konumuzla direkt bağlantılı değildir. Biz Kur'anın savaşa karşı yaklaşımını tespit etmeye çalıştığımız için, Kur'anda geçen bu doğrultudaki ayetleri konu edindik. Dolayısıyla konuya bu çerçeveden bakınca ayet sayısının çok azaldığını görürmekteyiz. Bu bağlamda Kur'anda geçen kıtal ayetlerinin çoğu müşriklerle ilgilidir. Zira Kur'anın indiği dönemde müslümanlarla mücadele edenler genellikle müşriklerdi.

Müşrik kelimesi lügatte şirk (ortak) koşan demektir. İslami ıstılahta ise Allaha inanmakla birlikte kudret ve kuvvette O’na denk başka ilahların da var olduğunu kabul etmektir.⁶

Müşriklerle savaşı emreden Kur'an ayetleri Bakara, Tevbe ve Enfal surelerinde bulunmaktadır. Bununla birlikte Enfal suresi 39. ayetle Bakara suresi 193. ayet mana itibariyle aynı olduğu için, Enfal suresi 39. ayet üzerinde ayrıca durulmayacaktır. Dolayısıyla bu başlık altında Bakara ve Tevbe surelerindeki ilgili ayetler üzerinde durulacaktır. Bu ayetler dikkatle incelendiğinde Kur'anın genel olarak savaşa bakışı da ortaya çıkacaktır.