A kital ne demektiR

SONUÇ

Kur’an-ı Kerim’in genel prensiplerine göre farklı din ya da düşüncede olma veya tek başına müşrik olma, savaş sebebi değildir. Asıl olan tebliğdir, barış ve hoşgörü içerisinde yaşamaktır. Bununla birlikte savaşın kaçınılmaz olduğu durumlar da vardır. Ancak bu arızidir. Kur’an’a göre bu arızi durum sadece düşmanın, her türlü tecavüz ve saldırılara devam etmesi ve temel haklardan olan inancın yayılması hakkına, yani tebliğ görevine engel olmasıdır.

Müşriklere karşı savaşmayı emreden gerek Bakara, 190-193. ayetler, gerekse Tevbe, 5. ayet ve diğerleri tek tek incelendiğinde, ya karşı taraftan gelen bir saldırı ve zulmün ya da tebliğ görevinin engellenmesi veya Müslümanlarla yapılan antlaşmaların bozulmasının söz konusu olduğu görülecektir. Bu durumlarda ise savaşın kaçınılmaz olacağı tabiidir. Zira İslâm’ın dokunulmaz addettiği ilkeler arasında namusun, şeref ve haysiyetin korunması da yer alır. Böyle bir ortamda Kur’an, müntesiplerine hem savaş taktiği verir, hem de ölüm olması halinde kendilerine, uhrevi alemde en yüksek mertebe olan şehitlik vaad ederek, savaşta canla başla mücadele etmelerini sağlar. Ayrıca yapılan iş savaş ta olsa, onun da bir kural ve nizamı olduğunu ortaya koyarak, âdeta savaş hukukunu gündeme getirerek, haddin aşılmamasını yani savaşla ilgisi olmayan bîçarelerin kesinlikle öldürülmemesini, bir dini vecibe olarak müntesiplerine emreder.

Tevbe suresi 5. ayete gelince, bu ayetin üzerinde en çok spekülasyon yapılan ayetlerden biri olduğunu ifade etmek durumundayım. Bu ayet bazı alimlerce seyf (kılıç) ayeti olarak nitelendirilip, âdeta tüm hoşgörü ve uzlaşmayı emreden ayetleri neshettiği ileri sürülmüştür. Halbuki söz konusu ayet, birlikte nazil olduğu diğer ayet grupları ile bir arada mütalaa edilip, nüzul sebebi ve indiği dönemin şartları göz ardı edilmese, bu tip zorlamalara gidilmeyecekti. Zira ayetlerin sağlıklı bir şekilde anlaşılabilmesi için, ayetin kendi bütünlüğü yanında hem siyak ve sibakın, hem de Kur’an bütünlüğünün asla ihmal edilmemesi gerekir. Savaş ortamında ya da kendileriyle antlaşma yapılan şahısların antlaşmalarını bozdukları bir ortamda inen ayetlerle, normal zamanlarda inen ayetlerin aynı kategoride değerlendirilmesi ve iniş esnasındaki olayların dikkate alınmaması sağlıklı bir yaklaşım olarak değerlendirilemez.

Yine bu konunun uzantısı olarak, namaz kılmayanlara verilecek cezanın bu ayetle ilişkilendirilmesi de aynı doğrultuda mütalaa edilmelidir. Zira ayet, antlaşmalarını bozan müşriklere nasıl muamele edileceğini ortaya koymaktadır, namaz kılmayan Müslümanlara ne yapılacağını değil. Bu ayette namaz ve zekâtın zikredilmiş olmasi, tevbe eden müşriklerin tevbelerinde samimi olup olmadıklarının test edilmesine yarayan bir göstergeden ibaret olduğu ortaya çıkmaktadır.

Tüm bu ayetleri din hürriyeti açısından ele aldığımızda, hem Kur’an’ın genel ilkeleriyle birlikte, gramer yapısı itibariyle hiçbir kayıt ve şarta bağlanmaması gereken, “dinde zolama yoktur” ifadesi, hem de Peygamberimizin diğer uygulamaları, yukarıdaki tezlerin daha isabetli olduğunu ortaya koymaktadır.

İslâm’ın geliş amacı, insanlara baskı yapıp, onları belli bir yöne kanalıze etmek değil, onlardan bütün prangaları söküp, baskı ve zulmü ortadan kaldırmak suretiyle, yapmak istediklerini hür iradeleriyle yapmalarını sağlamaktır. Zira, zor kullanarak yaptırılan bir fiilin, Allah katında hiçbir değeri olmadığı gibi, bu durum insanları iki yüzlülüğe sevk ettiğinden dolayı, İslâm nazarında zemmedilen fiillerden addedilmiştir. Bir insan, ne kadar cennete gitme hürriyetine sahipse, aynı derecede cehenneme gitme hürriyetine da sahip olmalıdır.

BİBLİYOGRAFYA

ABDÜLBAKİ, Muhammet Fuat, el-Mucemu’l- Mufehres Li Elfazı’l-Kur’ani’l-Kerim, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1411/1990

ACAR, H. İbrahim Hürriyet ve Eşitlik Kavramları Ekseninde Demokrasi ve İslâm Konusunda Bazı Mülâhazalar, İslâmî Araştırmalar Dergisi C. XVI., Sayı,1, Türkiye Ekonomik ve Kültürel Dayanışma Vakfı, (TEK-DAV), Ankara, 2003

ALBAYRAK, Halis, Kur’anın Bütünlüğü Üzerine, Şule Yayınları, İstanbul, 1992

ALGÜL, Hüseyin, “Haram Ayları”, D.İ.A, XVI, İstanbul, 1997

ALTUNTAŞ, Halil, İslam’da Din Hürriyetinin Temelleri, D.İ.B. Yayınları, Ankara, 2000

ATEŞ, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1990, (I-XII)

AYDIN, M. Akif, “DİN”, D.İ.A., IX, İstanbul, 1994

Armağan, Servet, İslâm Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, 3.Baskı, D.İ.B. Yayınları, Ankara, 1996

BUHARİ, Muhammed b. İsmail, el-Camiu’s-Sahih, İstanbul, (T. y.)

CÜRCANİ, Seyyid Şerif, Tarifat, Beyrut, (3. baskı) 1408 / 1988;

ÇAĞRICI, Mustafa, Fitne, D.İ.A. XIII, İstanbul, 1996

ÇETİNKAYA, Yalçın, “MÜŞRİK” Şamil İslam Ansiklopedisi, IV, İstanbul, 1991

DERVEZE, Muhammed İzzet, Tefsiru’l-Hadis, Daru İhyai Kütübi’l-Arabiyye, Kahire, 1383 / 1963, (I-XII)

EBU DAVUD, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sünen-i Ebî Dâvûd, 1. baskı, Beyrut, 1409 / 1988

EL-KERMİ, Mer’i b. Yusuf, Kalaidu’l-Mercan Fi Beyani’n-Nasih ve’l-Mensuh fi’l-Kur’an (Trc. Eyüp Aslan), 1. baskı, İstanbul, (Tarihsiz)

ER-RAZZİ, Fahruddin Mefatihu’l-Ğayb, 1. baskı, Beyrut, 1411 /1990

HARMAN, Ömer Faruk, “DİN” D.İ.A. , IX, İstanbul, 1994

İBN MANZUR, Cemalüddin Muhammed, Lisanu’l-Arab, Beyrut, 1410/1990, (I-XV)

İBNİ KESİR, İsmail ed-Dimeşkî, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, 2. Baskı, Daru’l-Kalem Beyrut, (Tarihsiz)

İBNİ MACE, Muhammed b. Yezid, Sünen, Beyrut, 1395 /1975

KURTUBİ, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Cami’ li Ahkami’l-Kur’an, Beyrut, 1407/1987, (I-XXII)

MALİK B. ENES, el-Muvatta, Beyrut, 1411 / 1990

MÜSLİM B. HACCAC, el-Kuşeyri, el-Camiu’s-Sahih, (Trc. M. Sofuoğlu), İstanbul, 1988

NESAİ, Ebu Abdirrahman, Sünen, Beyrut, 1409 /1988

NESEFÎ, Abdullah b. Mahmûd, Medariku’t-Tenzil ve Hakaiku’t-Te’vil, Eda Neşriyat, İstanbul, 1991

ÖNER, Necati, İnsan Hürriyeti, Ankara, 1995

ÖZEL, Ahmet, ‘CİHAD’, DİA, VI, İstanbul, 1992

RIZA, Reşid Muhammed, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Hakim (Tefsiru’l-Menar), Beyrut, 1420 / 1999

SUYUTİ, Celaleddin, Tefsiru’l-Celaleyn, Eser Neşriyat, İstanbul, (T.y.)

ŞEVKANİ, Muhammed b. Ali, Neylu’l-Evtar, Beyrut, 1419 /1998 (I-VIII)

TABERİ, Muhammed b. Cerir,Camiu’l-Beyan, Beyrut, 1419 / 1999

TİRMİZİ, Ebu İsa, sünen, Beyrut, 1408 / 1988

TÜMER, Günay, Çeşitli Yönleriyle Din, A.Ü.İ.F.D. XXVIII, Ankara, 1986

TÜMER, Günay, “DİN” D.İ.A., IX, İstanbul, 1994

VAHİDİ, İmam Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed, Esbab-ı Nüzuli’l-Kur’an (Trc.Y.Doç. Dr. Necati Tetik, Necdet Çağıl), 2. Baskı, İhtar Yayıncılık, İstanbul,1997

YAZIR, M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul, 1979 (I-X)

ZEMAHŞERİ, Muhammed b. Ömer, el-Keşşaf an Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil, Beyrut, 1407 / 1987

1 İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, Beyrut, 1410/1990, XI. 549

2 ÖZEL, Ahmet, ‘CİHAD’, DİA, VI. s. 528

3 a.y.

4 Bakara, 2/178

5 ABDÜLBAKİ, Muhammet Fuat, el-Mucemu’l- Mufehres Li Elfazı’l-Kur’ani’l-Kerim, İstanbul, 1411/1990, s.533-536

6 ÇETİNKAYA, Yalçın, “MÜŞRİK” Şamil İslam Ansiklopedisi, IV. 449

7 Bakara, 2/190

8 Bakara, 2/191

9 Bakara, 2/193

10 Kurtubi, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Cami’ li Ahkami’l-Kur’an, Beyrut, 1407/1987, II.347; ATEŞ, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul, 1990, I.332

11 Maide, 5/13

12 Müzzemmil, 73/10

13 Ğaşiye, 88/22

14 Kurtubi, II.347; Keşşaf, I. 235; İbn Kesir, I. 198;Yazır, M. Hamdi, II.687.

15 Hac, 22/39

16 Tirmizi, Tefsiru’l-Kur’an, 23

17 Kurtubi. a. y.

18^ Kurtubi, a. y.

19 Vahidi, İmam Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed, Esbab-ı Nüzuli’l-Kur’an (Trc.Y.Doç. Dr. Necati Tetik, Necdet Çağıl), s. 46

20 Kurtubi, II. 347, Ateş, I. 332

21 Tevbe, 9/36

22 Zemahşeri, Keşşaf, I. 235;Nesefi, I. 98; Kurtubi, II. 348

23 Tevbe, 9/5

24 Bakara, 2/191

25 Kurtubi, II.348

26 Kurtubi, a. y. ; Yazır, M. Hamdi, II. 694

27 İbn-i Kesir, I. 198

28 Tevbe, 9/5

29 Tevbe, 9/5

30 Kurtubi, II. 251

31 Kurtubi, a. y.

32 İbni Manzur, Lisanu’l-Arab, XIII. 317 (f t n md.)

33 ÇAĞRICI, Mustafa, Fitne, D.İ.A. XIII. 156

34 Suyuti, Celaleddin, Tefsiru’l-Celaleyn, s.28; Zemahşeri, I. 236; Kurtubi, II. 351

35 Bakara, 2/256

36 Tevbe, 9/7

37 Mümtehine, 60/8

38 Zemahşeri, I. 236

39 Ateş, I. 334,335; Altuntaş, s. 62

40 Ateş, I. 335

41 Mümtehine, 60/8

42 ALTUNTAŞ, Halil, İslam’da Din Hürriyetinin Temelleri, D.İ.B. Yayınları, Ankara 2000, s. 60-62

43 Zemahşeri, a.g. e. I. 235; Kurtubi, II. 348,349

44 Tevbe, 9/5

45 İbni Kesir, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, Beyrut, (Tarihsiz) II. 291; Reşid Rıza, Muhammed, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Hakim (Tefsiru’l-Menar), Beyrut, 1420 / 1999 X. 161

46M. Reşit Rıza, a.g.e. X. 161

47 İbn-i Kesir, II.292

48 İbni Kesir, II. 291

49 Derveze, M. İzzet, Tefsiru’l-Hadis, 1383/1963, XII. 76; Ateş, a.g. e. IV. 30

50 Kurtubi, VIII. 73

51 Reşid Rıda, a.g.e. X. 161

52 Mer’i b. Yusuf el-Kermi, Kalaidu’l-Mercan Fi Beyani’n-Nasih ve’l-Mensuh fi’l-Kur’an (Trc. Eyüp Aslan), İstanbul, (Tarihsiz) s. 154

53 Kurtubi, VIII. 73; İbni Kesir, II. 292

54 Kurtubi, a. y.

55 Kurtubi, a.y.

56 Enfal, 8/67

57 Mer’i b. Yusuf, a.g.e, s.154

58 a. g. e. , aynı yer

59 Algül, Hüseyin, “Haram Ayları”, D.İ.A. XVI. 105,106

60 Tevbe, 9/36

61 İbni Kesir, II. 291; Kurtubi, VIII. 72

62 Mir’i b. Yusuf, a.g.e. , s.153

63 a.g.e. , s.154

64 Derveze M. İzzet, Tefsiru’l-Hadis, XII. 68

65 Kurtubi, VIII. 72

66 Yazır, M. Hamdi, a. g. e. , IV.2456

67 Nisa, 4/103

68 Mucem, s. 412-414

69 Buhari, İman, 1; Müslim, İman, 19; Tirmizi, İman, 3; Nesai, İman, 13

70 Kurtubi, VIII. 74

71 Şevkani, Muhammed b. Ali, Neylu’l-Evtar, I.375,376, Beyrut, 1419 /1998 (I-VIII)

72 Şevkani, a.g.e., aynı yer

73 Kurtubi, VIII. 74

74 Fahruddin er-Razzi, Mefatihu’l-Ğayb, XV.180, Beyrut, 1411 /1990 (Birinci baskı)

75 Kurtubi, VIII. 74

76 Kurtubi, a.y.

77 Buhari, Zekat, 1 ; Müslim, İman, 32; Nesâî, Zekât, 3

78 Fahruddîn er-Râzî, a.g.e.XV. 180

79 Râzî, a.y.

80 Altuntaş, a.g.e., s. 94,95

81 Albayrak, Halis, Kur’anın Bütünlüğü Üzerine, İstanbul, 1992, s. 44-55

82 Kurtubi, VIII. 67

83 Razi, XV. 174,175

84 Tirmizi, Tefsir, 10

85 Enfal, 8/58

86 Razî, XV. 174

87 Râzî, a.y.

88 Bakara, 2/190

89 Bakara, 2/256

90 Ateş, a.g.e. , IV.30,31

91 Altuntaş, a.g.e. , s. 90

92 Nahl, 16/104; Mücadele, 58/22

93 Buhari, İlim, 49; Tirmizi, Cehennem, 9, İman, 17; İbni Mace, Züht, 37

94 H. İbrahim Acar, Hürriyet ve Eşitlik Kavramları Ekseninde Demokrasi ve İslâm Konusunda Bazı Mülâhazalar, İslâmî Araştırmalar Dergisi C. XVI., Sayı,1, Ankara, 2003 , s. 88

95 Acar, a.y.

96 Tümer, Günay, “DİN” D.İ.A., IX. 312

97 Lisanu’l-Arab, XIII. 169

98 Tümer, a.g.m., s. 313,314

99 Cürcani, Seyyid Şerif, Tarifat, s. 105, Beyrut, (3. baskı) 1408 / 1988; Tümer, Çeşitli Yönleriyle Din, A.Ü.İ.F.D. XXVIII. 230, Ankara, 1986

100 Buhari, Bed’u’l-Vahy, 1; Müslim, İmare, 155; Ebu Davud, Talak, 11; Tirmizi, Fedailü’l-Cihad, 16; Nesai, Taharet, 59; İbni Mace, Zühd, 26

101.Acar, a.g.m., s. 79

102 Acar, a.g.m., s. 80

103 Öner, Necati, İnsan Hürriyeti, Ankara, 1995, s.74

104 Acar, a.g.m., s.81

105 Acar, a.g.m., s. 87,88

106 Bak. D.İ.A. “DİN” Md. ; Acar, a.g.m.

107 Harman, Ömer Faruk, “DİN” D.İ.A. , IX. 320

108 Bakara, 256

109 Acar, s. 88

110 Altuntaş, a.g.e., s.16

111 Ebu Davud, Sünen, Cihad, 126, Beyrut, 1409 / 1988 (1. baskı); Taberi, Camiu’l-Beyan, III. 21-23, Beyrut, 1419 / 1999

112 Tevbe, 9/29

113 Altuntaş, s. 44-47

114 Malik b. Enes, el-Muvatta, Zekât, 42

115 En’am, 6/107

116 Kehf, 18/29

117 Bakara, 2/272

118 Kasas, 28/56

119 Yunus, 10/99

120 Kâfirun, 109/6

121 Bak: Kehf, 18/29; Bakara, 2/272; Kasas, 28/56; Yunus, 10/99; Kâfirûn, 109/6

122 Hac, 22/40

123 Aydın, M. Akif, “DİN”, D.İ.A., IX. 326; Armağan, Servet, İslâm Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, Ankara, 1996, s. 107

124 M. Akif Aydın, a.y.

125 Armağan, a.g.e., s.108

126 M. Akif Aydın, a.y.