A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Bo\ş

er


i !<ıVc;

Kongre.—


1

M i M

Tı 1 nr[ c~

i ' ^ 3' j ¹

> rv\-şw -

Orenburgda toplanan Kazak ve Başkurt kongreleri, görünüşte iki ayrı kongre olmakla beraber hakikatte ve mâna bakımındân birdi. Za- len iki kongrenin aynı günde toplanması, Kazak ve Başkurt önderlerinin müşterek kararı üzerine yapılmıştı. Her iki kongrenin kararları da müşterek oldu. Başkurt kongresinin idare usulü meselesine ait kararı şu oldu: «Başkurtların geleceği, doğu ve cenupdoğu taraflarındaki yalpak j (yani geniş) Türk uruklarına koşulup siyasî ve topraklı muhtariyet al- J malarına bağlıdır» ^1,5G). Kazanlıların, Başkurtları, Tatarlann^ bir kolu telâkki etmeğe alışmış olan zümreleri ise, bunların idare usulü meselesinde kendi fikirlerini kabul etmeyip «Başkurtların doğu ve cenupdoğu taraflarındaki geniş Türk uruklarına koşulma» larmı asla kabul etmek istemediler. Başkurt kongresinde Kazan kongresi adına gelen Burhan Şeref, idare usulüne ait kararnameyi bozdurmağa çalıştıysa da, Başkurt kongresi kararında sabit kaldı ve yalnız bununla kalmayıp, millî asker teşkiline ve eski Rus «üyez»Jerini türkçe «tiibek»Iere ayırıp, idare mü- esseselerini o esasta kurmağa karar verdi. Bu teşkilâta «zemstvo» hukuku vermek ve Başkurt emlâkini geri almak meseleleri hakkında Kerenski hükümetiyle müzakerede bulunmak üzere, üç âzadan mürekkep bir heyet gönderdi (Ahmet Zeki Velidî, lldirkhan Mutin ye Osman Ku- vatov).

Eylülde İkinci Başkurt Kongresi ve bir hafta sonra Taşkentte İkinci Uirkistan Kongresi toplandı. Umumî Rusya «Müessisler Meclisi» (Uçrı- diftlroye Söbranye) seçimlerine hazırlık kararları verildi ve seçilecek mebuslar tesbit edildi.

Çjzaman siyasî fırkalar meselesi meydana çıktı. Türkistan ve Kazan münevverleri arasında siyasî fırka meselesi, ogüne kadar yalnız rus siyasî fırkalarından birine katılıp bir müslüman fraksiyonu teşkil etmek şeklinde düşünülürdü. Kazaklardan Alikhan, daha «kadet» fırkasında bulunuyordu. Fakat seçim zamanları gelince, Alikhan, rus fırkasından çıktı; «Alaş Orda» adıyla millî ibir fırka kurdu. Ben sahsen, toprak meselesinde sosyalizasyon fikrinde olduğumdan, «Es-Er» fırkasıyla işbir-l ligi yapmağa mütemayil bulunuyordum. Yıllardanberi Taşkentte yaşı-i yan ve millî meselelerde bizim gayelerimize uygun fikirler taşıyan yakın ^{1 285}

dostum müsteşrik L.A. Zimiriin delâletile bu fıkraya girmek f.krt e bun- larm Tasken tteki toplantılarına iştirak bile etmiştim; daha azalık alda- | tını vermemiş ve azalık kâğıdı almamıştım, vekayi. Es-Erlerın rus şove- j nizmini göste’rdi; ben de, o fırkaya girmekten vazgeçtim ve baz^rka^