Adnan menderes üNİversitesi

1. İşgören Devrinin Tanımı

İşgören, “işveren tarafından üretimde kullanılmak üzere kiralanan ve karşılığında ücret ödemesi yapılan üretim aracı”dır (Seyidoğlu, 1999: 180). Devir ise, “bir görevin bir kimseden bir başkasına geçmesi” şeklinde ifade edilmektedir (Türkçe Sözlük, 1983: 296). İşgören devri ise literatürde oldukça farklı şekillerde tanımlanmaktadır. Bir tanıma göre işgören devri, “çalışanların bir kuruluşun kadrosunda istihdam edildikten sonra herhangi bir nedenle kuruluştan ayrılmaları veya uzaklaştırılmaları” şeklinde ifade edilmektedir (Eren, 2001: 275). 1969 yılında, Otel ve Yiyecek – İçecek İktisadi Kalkınma Komitesinin yaptığı tanıma göre işgören devri, “bir firmanın istihdamından içeriye ve dışarıya işgören hareketliliği”dir (Ertan,1997: 7). Walker ise işgören devrini, “belirli bir dönemde ayrılanların aynı dönemdeki bordro üzerindeki çalışanların sayısına oranı” olarak tanımlamaktadır (Walker, 1992: 119). Yine bir başka tanımda işgören devri “işyerinde istifa, terk, işten çıkarılma ve işe alma sonucunda çalışanların sayısında meydana gelen değişiklikler” şeklinde belirtilmiştir (Erdoğan, 1992: 2).

Gerek ulusal gerek uluslararası literatürde, işgören devri tanımlarında ortak olan iki nokta bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, işgören devrinin genellikle işletme düzeyinde ele alınmasıdır. Diğeri ise, işgören devrinin işletmeye giriş ve işletmeden ayrılma olarak iki yönlü gerçekleştiğidir (Yıldırgan, 1996: 87).
İşten ayrılma konusunda işgören, belli adımlara göre hareket eder. Söz konusu adımlar, Şekil 1’de Mobley’in hazırlamış olduğu modelde süreç halinde ve daha kolay anlaşılabilir bir şekilde açıklanmaktadır.

İş tatmini

İşten ayrılma düşüncesi

Yeni iş aramaya niyetlenme

Ayrılma / Kalmaya Niyetlenme

Yaş / iş

Çıkma / Kalma

Uygun alternatif bulma olasılığı

Şekil 1: Mobley, Horner ve Hollingworth’ün iş tatmini ve işgören devri modeli.

Kaynak: Dipboye ve diğerleri., 1994: 165

Bu modele göre, ilk adımda işgören işinden memnun olup olmadığının kararını vermektedir. İkinci adımda, işten ayrılmayı düşünmekte ve işten ayrılmanın mümkün olup olmadığını değerlendirmektedir. Üçüncü adımda, işgören işten ayrılma fikrini kesinleştirmiştir ve alternatif iş olanaklarını aramaya yönelmiştir. Dördüncü adımda işgören o anki işi ile alternatif işler arasında karşılaştırma yapar. Beşinci ve son adımda da işgören karşılaştırma sonucuna bağlı olarak işletmede kalır veya işletmeden ayrılır (Erdoğan, 1992: 3)

2. Otel İşletmelerinde İşgören Devrinin Önemi

Bireyler kendi yetenek ve bilgilerine uygun işlerde çalışmayı tercih etmektedirler. Ancak, bireylerin her zaman için kendilerine uygun işlerde çalışmaları mümkün olmayabilir. Bu nedenle birey, uygun olan işe girinceye kadar gerek işyerini gerekse işini değiştirmeye yönelir. İşletmeler açısından bakıldığında işletme, işlerini yapmaya en uygun işgöreni çalıştırmayı düşünmektedir. Bireylerde olduğu gibi, işletme de kendine en uygun işgöreni buluncaya kadar işgörenini değiştirmeye yönelir. Her iki taraf için ideal olanı uygun işgörenin, uygun işletmede ve uygun işte çalışmasıdır (Şimşek, 2001: 280). İşgören devri bu bakımdan önem taşımaktadır.

Konaklama endüstrisi, yüksek devir oranları ile tanımlanmaktadır. Bunun nedeni olarak işgücünün çoğunlukla part – time olarak çalışması, iş güvenliğinin, teşvik ve kariyer fırsatlarının az olması, ücretlerin ve işe eni alınan işgörenlerin beceri düzeylerindeki düşüklük sayılabilmektedir (Iverson ve Deery: 71).
İşgören devrinin işletme ve işgören açısından önemi olmak üzere iki açıdan ele alınabilir.
2.1. İşgören Devrinin İşletme Açısından Önemi
İşgören devri, işletmeler açısından maliyetli olması nedeniyle arzu edilir bir durum değildir. Ne var ki, işgören devrinin tamamen ortadan kaldırılması da mümkün değildir. Evlilik, ölüm, sakatlık, doğum gibi etkenler işgören devrine neden olabilir (Gürkan, 1989: 11). Kaldı ki, günümüz işletmeleri için düşük oranlarda işgören devri kabul edilebilir bir nitelik taşımaktadır (Şimşek ve diğerleri, 2001: 281). Keza, düşük oranlı bir işgören devri işletme yapısının kemikleşmesini (Gürkan, 1989: 11) önleyebilecek ve işletmeye taze kan sağlayabilecektir.
Hizmet endüstrisinde çalışan işgörenlerin standartlaştırılması oldukça zordur. İşletmede çalışan işgören, işletmeye uyum sağladığından, yeni gelen işgörenin istenilen performansa ulaşması oldukça zaman alacaktır. Ayrıca işletmeye gelen sürekli müşteriler, çalışanlardan kendilerini hatırlamalarını istemektedir. Söz konusu müşteriler, yüksek işgören devrini olumlu bir imaj olarak düşünmemektedirler.
2.2. İşgören Devrinin İşgören Açısından Önemi
İşgören açısından işgören devrinin iki açısı vardır. İşgören işletmeden ya kendi isteği ile ayrılmıştır ya da işletme yönetimi tarafından işten çıkarılmıştır.
Kendi isteği ile işten ayrılan işgören için bu durum bir avantajdır. Çünkü bu sayede işgören kendi yetenek ve becerilerine uygun bir işe girebilir. İşletmeden zorla çıkarılan işgören bakımından ise durum daha kötüdür. (Gürkan, 1989: 11). Keza bu durumdaki işgören iş yerinden belirli bir süreden önce çıkarılmış ise kıdem tazminatından yararlanamayabilir. Ayrıca, işgören yeni girdiği veya gireceği iş yerinde uyum sorunu yaşayabilir. (Şimşek ve diğerleri, 2001: 283)
Otel işletmelerinde çalışan işgörenler açısından ise, işgören devri olumlu bir şekilde algılanmamaktadır. Otel yönetimi tarafından işletmeden çıkarılan bireyler, çıkarıldıkları işletme ile benzer çalışma ortamına sahip işletme bulamayabilirler. Ayrıca, otel işletmesine yeni alınan işgörenin, örgüt kültürünü öğrenmek ve bu kültüre uyum sağlaması zaman almaktadır.