Annotatsiya: Maqolani mazmuni shundan iboratki, o‘quv faoliyati insonning butun hayo
Yüklə 133,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
| KARIMOVA MUKARRAMXON HALIMOVNA,
Muqimiy nomida Qo‘qon davlat pedagogika instituti Fakultetlararo pedagogika va psixologiya kafedrasi katta o‘qituvchisi E-mail:karimovamukarramxon209@gmail.com ZAMONAVIY O‘QITISH USULLARINING PSIXOLOGIK ASOSLARI https://doi.org/10.47689/STARS.university-pp249-253 Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil. 250 qo‘zg‘atuvchiga shartli reaksiyalar sifatida xulq-atvorning yangi shakllari vujudga kelishini nazarda tutadi. Organizmning shartli reflektor reaksiyalarini tug‘diradigan stimullar qabul qilinishi lozim. Masalan, “limon” so‘zini aytishimiz bilan ko‘z oldimiz- ga sariq rangli, nordon ta’mli meva keladi.[1.s.68] O‘rganishning uchinchi turi operant o‘rganishdir. Bunday o‘rganish turida bilim, ko‘nikma va malakalar sinab ko‘rish va xato qilish metodi orqali o‘rganiladi.Individ duch keladigan vaziyatlar unda turli instinktiv, shartsiz, shartli reaksiyalarni vujudga keltiradi. Organizm ketma-ket amalda masalani yechish uchun har birini sinab ko‘ra- di va bunda avtomatik ravishda erishilgan natijani baholaydi. Eng yaxshi natijaga olib kelgan reaksiya vujudga kelgan vaziyatda organizmning qulay moslashishini ta’minlagani boshqalaridan ajralib chiqadi va tajribada mustahkamlanadi. Mana shu sinab ko‘rish va xato qilish metodi bilan o‘rganishdir. Ikkinchi verbal o‘rganish, ya’ni insonning yangi tajribani til orqali o‘zlashtirishidir. Bunday o‘rganish natijasida inson nutqni egallagan boshqa odamlarga bilim, ko‘nik- ma va malakalarni uzatishi mumkin. O‘rganish va ta’lim orasidagi ikki muhim qo‘shimcha farqlarni ta’kidlab o‘tamiz. Ta’lim o‘rganishdan farqli ravishda rejali va ongli boshqariladigan tashkiliy jaray- ondir. O‘rganish esa stixiyali ravishda ro‘y beradi. O‘qish o‘quv faoliyatining tarkibiy qismi sifatida, o‘quvchilarning ishi bilan bog‘liq holda yuzaga keladigan tashkiliy jarayon sifatida namoyon bo‘ladi. Birinchi holda o‘qish ta’limning bir tomoni hisobla- nadi, ikkinchi holda ijtimoiylashuvning natijasidir. O‘rganish har qanday faoliyatning natijasi bo‘lishi mumkin, ta’lim va o‘qish tushunchalari esa maxsus o‘quv faoliyati bilan bog‘liqdir. Agar faoliyatning asosiy motivi sifatida bilishga qiziqish yoki individning psix- ologik taraqqiyoti nazarda tutilsa, o‘quv faoliyati haqida gapiriladi. Agar motiv in- dividning u yoki bu ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan bo‘lsa, “o‘rganish” tushun- chasidan foydalaniladi. Bunday yo‘l-yo‘lakay o‘rganishga misol sifatida ma’lumotlar- ni ixtiyorsiz ravishda eslab qolish, o‘quv maqsadlarini ko‘zda tutmagan harakatlarni misol keltirishimiz mumkin. Ta’lim va o‘qish – har doim ongli jarayonlardir, o‘rganish esa ongsiz darajada ham ro‘y berishi mumkin. Ta’lim, o‘qish va o‘rganish orasidagi yana bir farq ma’lumotlarni o‘zlashtirishga tayyorlik turli yosh davrlarida namoyon bo‘ladi. O‘rganishning elemantar turlari – imprinting, shartli reflektor va operant tur- lariga – bola tug‘ilishi bilanoq amalda tayyor bo‘ladi. O‘qish bilim, malaka va ko‘nik- malarni o‘zlashtirish uchun ongli, maqsadga yo‘naltirilgan qobiliyat sifatida bolada 4-5 yoshligida namoyon bo‘ladi, mustaqil o‘qishga tayyorlik maktabning birinchi sinflarida 7-8 yosh atrofida vujudga keladi.[2.s.57] Ta’lim jarayoni bevosita muayyan axborotni, harakatlarni, xulq-atvorning shakllari- ni o‘zlashtirishga qaratilgandir. O‘qish va o‘rgatish tushunchalari o‘quv faoliyati bilan bog‘liq bo‘lib, ular bilim, ko‘nikma va malakalarni o‘zlashtirishga, o‘rgatishga xizmat qiladi. O‘quv faoliyatining besh elementi mavjud: Yüklə 133,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|