Araştırma Önerisi

Örnekleme

Önerilen çalışma, nitelikselliği esas alarak üç aşamalı bir araştırma yönteminden yararlanacaktır. Araştırmanın birinci aşaması Avrupa Birliği ve Türkiye ile ilgili toplumsal cinsiyet ve istihdam konusuna ilişkin ulusal ve uluslararası literatür, sosyal politika ve yasal dokümanlar, proje değerlendirmeleri ve raporların inceleneceği masa başı çalışmasından oluşacaktır. Buradaki amaç, Türk İş Kanunu’ndaki eşit davranma prensibi kapsamında eklenen maddelerin içeriğinde ve uygulanmasındaki gelişmeler ve mevcut sorunların tespit edilmesi olacaktır. Bu aşamanın sonunda, proje yürütücüsü Türkiye ve Avrupa Birliği’ndeki cinsiyet politikaları hakkında esaslı bilgilere sahip olacak ve bu bilgileri araştırmanın ikinci ve üçüncü aşamalarında iki ayrı görüşme tekniği (interview schedule) düzenlerken kullanacaktır.

Araştırmanın ikinci aşamasındaki amaç ise sosyal politika özneleri olan çalışan kadınların kendi ev ve iş yaşamları bağlamında hamilelik, doğum/süt izni ve çocuk bakımı ile alakalı politikalar ile ilgili görüşlerini, deneyimlerini ve istihdam davranışlarını yansıtmaktır. Böyle bir amaca hizmet etmesi açısından 20 mavi yakalı ve 20 beyaz yakalı çalışan kadın ile yüz-yüze yapılacak derinlemesine görüşmeler bu araştırmanın geçerliliği bakımından büyük önem arz etmektedir. Bunun nedeni bu tür derinlemesine görüşmelerin, görüşmecilerin kendi öykülerini ve mensubu oldukları sosyal gruplar içerisindeki kimliklerini açığa çıkarmada işe yarar olduğudur (McCall, 2005: 1781). Bu görüşmeler her ne kadar çalışan kadınların yürürlükteki bazı sosyal politikalar hakkındaki deneyimlerini tartışmaya yönelik olsa da, cinsiyet kimliğinin bir bireyin deneyimlerini açıklayabilmede yeterli olamayacağının, sınıf, yaş, etnik köken ve fiziksel görünüş gibi kategorilerin de ele alınması gerektiğinin altı çizilmelidir (Bensimon and Marshall, 1997: 10; Marshall and Rossman, 2011: 27). Bundan ötürü, önerilen proje çalışan kadınları homojen bir kategori olarak değerlendirmek yerine, farklı sosyo-ekonomik durumları olan ve farklı iş kollarında çalışan kadınların Türkiye’deki hamilelik, doğum/süt izni ve çocuk bakımını ile ilgili politikalardan nasıl etkilendiklerinin karsılaştırmalı analizini yapmak için tasarlanmıştır. Nitekim, ‘kadın emeğinin heterojen yapısı gözetilmeden … anlamlı, sonuç alıcı politikalar üretilemeyecektir’ (Şener, 2011: 13). Böylelikle, kadın çalışanların deneyimleri sınıf, yaş, etnik köken ve fiziksel görünüş gibi kesişen sosyal ve kültürel kategorileri de (Knudsen, 2006: 62) içine alarak değerlendirilerek çoklu ayrımcılık kavramından (McCall, 2005: 1771) yararlanılacaktır. Önerilen araştırma, mavi ve beyaz yakalı çalışan kadınları araştırmaya dahil ederek, şu anda Avrupa Birliği İş Hukuku’nun da gündeminde olan çoklu ayrımcılık ve eşit davranma ilkesi arasındaki ilişki tartışmasına büyük katkıda bulunacaktır.

Sivil Toplum Kuruluşları’nda görevli uzmanlarla yapılacak derinlemesine görüşmeler ise, araştırmanın üçüncü aşamasında gerçekleştirilecektir. Buradaki amaç, ikinci aşamada toplanılan veriler hakkında daha stratejik bir düzeyde uzman görüşü almaktır. Bu araştırmada uzman olarak tanımlanan şahıslar, kadın ve istihdam üzerine yoğunlaşmış Sivil Toplum Kuruluşları’nda çalışmakta olan kişilerdir. Türkiye’de toplumsal cinsiyet ve kadın konuları ile ilgilenen Sivil Toplum Kuruluşları 1990’li yılların sonundan itibaren kadınların toplumsal ve ekonomik durumları hakkında çıkartılmış olan ulusal raporlara iştirak etmektedirler. Bu kuruluşların etkileri, 2000 yılında düzenlenen Beijing + 5 adlı toplantıda kendilerine hükümet temsilcileri ile uluslararası toplantılara katılma izninin devlet tarafından verilmesi ile daha da artmıştır (Aldıkaçtı Marshall, 2009: 362). Aynı zamanda, Avrupa Birliği’nin Kopenhag kriterlerinden biri olarak getirilen toplumsal cinsiyet eşitliği mevzusu ile bu tür kuruşların Türkiye’deki kadınların konumlarıyla ilgili kaygı ve taleplerini milletler üstü teşkilatlara daha fazla duyurduğu gözlemlenmektedir (Aldıkaçtı Marshall, 2009: 367). Türkiye’deki bu kuruluşlar, İş Kanunu’ndaki bazı maddelerin çalışan kadınlar lehine geliştirilmesi için de girişimlere başlamışlardır (Aldıkaçtı Marshall, 2009: 375). Dolayısıyla, bu kuruluşlarda görev alan uzmanlar ile derinlemesine görüşmeler yapmak önerilen araştırmanın başarıyla tamamlanması adına önemli bir yer tutmaktadır, çünkü bu uzmanlar kadınların ihtiyaçları doğrultusunda düzenlenmesi gereken sosyal politikalar üzerinde uzun zamandır çalışmaktadırlar. Çeşitli Sivil Toplum Kuruluşları’nda görev alan toplam 10 uzman ile yapılacak görüşmeler, ikinci aşamada çalışan kadınların paylaşacakları üzerinde yapılacak olan veri analizi ile açığa çıkacak noktalar esas alınarak daha gerçekçi ve uygulamada sorun yaşanmayacak bir sosyal politika geliştirme örneklemi teşkil edecektir. Doğal olarak, böyle bir araştırma metodu Türkiye’deki üniversiteler ile Sivil Toplum Kuruluşları arasındaki bağı güçlendirerek sosyal diyaloğa katkıda bulunacaktır.

Önerilen çalışmada, amaçlı örneklem tekniği (purposive sampling) uygulanacaktır: veri toplanılacak yer ve görüşmeciler araştırma sorusuna ilişkin bir takım kıstaslar bağlamında seçilecektir (Patton, 1984). Yer düzeyinde, veriler İstanbul ilinde toplanacaktır, çünkü şehir sosyo-ekonomik açıdan farklı altyapıya sahip ve yoğun göç akışı ile farklı grup ve alt-kültürleri barındıran bir anakent haline gelerek bir bakıma kendi içinde bir Türkiye resmi vermektedir (Gökşen vd, 2008). Görüşmeciler düzeyinde, araştırmanın ikinci aşamasında 20 mavi yakalı ve 20 beyaz yakalı, toplam 40 çalışan kadın ile derinlemesine görüşme yapılacaktır. Araştırma örnekleminin çıkartılmasında proje yürütücüsünün aile arkadaşları ve geniş sosyal ağından yararlanılacaktır. Proje sorumlusunun, çeşitli kuruluşlarda çalışmakta olan bir çok beyaz yakalı kadın tanıdığı bulunmaktadır ve 20 tane beyaz yakalı kadın çalışana ulaşmak bir zorluk teşkil etmeyecektir. Mavi yakalı kadınların örneklemi çıkartılırken ise araştırmacı Türkiye’nin en büyük deri üreticilerinden biri olan bir firmada marka yöneticisi olarak görev alan yakın bir tanıdığı aracılığı ile firmanın deri fabrikasında çalışan kadınlara ulaşmayı hedeflemektedir.

Araştırmanın üçüncü aşamasında ise, kadın ve istihdam konusu üzerine çalışan Sivil Toplum Kuruluşları’nda görev alan 10 uzmanın örneklemesi, proje sorumlusunun şu anda doktora sonrası araştırmacı olarak istihdam edildiği Koç Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi’nin (KOÇ-KAM) benzeri kuruluşlarla olan sıkı temaslarından faydalanılarak oluşturulacaktır.