Avrupa Yüksek Eğitim Alanında Kalite Güvencesi için Standartlar ve Yönergeler

Avrupa Yüksek Öğretim Alanında Kalite Güvencesi için Standartlar ve İlkeler

Avrupa Yüksek Öğretimde Kalite Güvencesi Birliği

Eğitim ve kültür

DG Eğitim ve Kültür

Bu proje Socrates programı çatısı altında Avrupa Komisyonu desteği ile finanse edilmektedir. Bu yayın yalnızca yazarın görüşlerini yansıtmaktadır ve Komisyon burada içerilen bilgilerin herhangi şekilde kullanımından sorumlu tutulamaz.

© Avrupa Yüksek Öğretimde Kalite Güvencesi Birliği, 2005, Helsinki

Sayfa Düzenlemesi: Pikseri Julkaisupalveut

Helsinki, Finlandiya 2005-06-16

Önsöz
19 Eylül 2003 Berlin Resmi Bildirisinde, Bologna Oluşumu bakanları imza sahibi devletler Avrupa Yüksek öğretim Kalite Güvence Ağı’nı (ENQA) ‘üyeleri aracılığıyla, EUA, EURASHE ve ESIB ile işbirliği içinde’, ‘kalite güvencesi ile ilgili üzerinde anlaşılmış bir standartlar kümesi, prosedürler ve meselenin ilkelerini’ geliştirmek amacıyla ve ‘kalite güvencesi ve/veya ajansları ya da kurulları yetkilendirmek için yeterli bir eş teftiş sisteminin sağlama alınması için yollar keşfetmek ve 2005’te bakanlara Bologna İzleme Grubu yoluyla geri rapor etmek için’ davet etmişlerdir.

Bu rapor bu emre tepkiyi şekillendirmekte ve resmi bildirinin bu kısmında ismi anılmış olan tüm organizasyonların desteği ile gelmektedir. Bu tür bir ortak anlayışın elde edilmesi işin içinde bulunan tüm oyuncular arasındaki tartışmalarla nitelik kazanmış olan işbirliği ruhuna ve karşılıklı saygıya bir övgüdür. Sonuç olarak teşekkürlerimi, bu işleme yapıcı ve en değerli katkılarından dolayı ENQA üye ajansları ile birlikte EUA’ya, EURASHE’ye ve ESIB’e iletmek isterim.

Bu rapor Avrupa Eğitim Bakanları’na yönlendirilmiştir. Ancak biz bu raporun yüksek öğretimde kalite güvencesi konusuna ilgisi olanlar arasında daha geniş bir dolaşımı gerçekleştirmesini bekliyoruz. Bu okuyucular, umuyoruz ki, raporu faydalı ve ilham verici bulacaklardır.

Şu belirtilmelidir ki rapor, Avrupa Yüksek öğretim Alanı (EHEA) çapındaki enstitüler ve ajanslar tarafından kalite ve onun güvencesi ile ilgili geniş anlamda paylaşılan bir alttan desteklenen değerler dizisi, beklentiler ve iyi pratiğin kurulumu için çıkılmış olan uzun ve muhtemelen çok çaba gerektiren bir rotanın ilk adımı niteliğini taşımaktadır. Eğer EHEA için Avrupa ölçeğinde bir kalite güvencesinin tam olarak işlenmesi sağlanmak isteniyorsa, Berlin emri tarafından harekete geçirilen şey daha çok geliştirilmelidir. Eğer bu başarılı olursa Bologna Oluşumu’nun isteklerinden bir çoğu gerçekleşmiş olacaktır. Bu işin içindeki tüm katılımcılar, bu çabanın başarısına katkıda bulunmak için ileri bakmaktadır.
Christian Thune

ENQA Başkanı

Şubat 2005
İçindekiler
İcrai Özet ............................................................................................................................... 5
1 Genel Durum, Amaçlar ve Prensipler ...................................................................... 9
2 Avrupa Standartları ve İlkeler .........................................................................11

Standart ve ilkelerin arka planı ............................................................................ 11

Kısım 1 ve 2’ye giriş: Yüksek öğretim iç ve dış kalite güvencesi için

Avrupa standartları ve ilkeler .............................................................................. 12

Kısım 1: Yüksek öğretim kurumları içinde iç kalite

güvencesi için Avrupa standartları ve ilkeler .......................................... 15

Kısım 2: Yüksek öğretim kurumları içinde dış kalite

güvencesi için Avrupa standartları ve ilkeler ........................................... 19

Kısım 3’e giriş: Dış kalite güvence ajansları için Avrupa

standartları ve ilkeler .......................................................................................... 22

Kısım 3: Dış kalite güvence ajansları için Avrupa

standartları ve ilkeler ............................................................................. 23

3 Kalite Güvence Ajansları için Eş Teftiş Sistemi .................................................... 27

Uluslararası genel durum ........................................................................................... 27

Ajansların periyodik teftişi .......................................................................................... 29

Avrupa’da işleyen dış kalite güvence ajansları kaydı ................................................. 30

Yüksek öğretim Kalite Güvencesi Avrupa Danışma Forumu ...................................... 32
4 Gelecek Görünge ve Çabaları .................................................................................. 34
Ek: Kalite güvence ajansları periyodik teftişi - teorik bir model ........................................... 36

İcrai Özet

Bu rapor taslağı Avrupa Yüksek öğretim Kalite Güvence Birliği (ENQA)¹ tarafından, üyeleri aracılığıyla, EUA, ESIB ve EURASHE ile karşılıklı danışma ve işbirliği ve çeşitli ilgili ağlarla tartışma halinde çıkarılmıştır. Eylül 2003 Berlin Resmi Bildirisinde ‘kalite güvencesi ile ilgili üzerinde anlaşılmış bir standartlar kümesi, prosedürler ve meselenin ilkelerini’ geliştirmek ve ‘kalite güvencesi ve/veya ajansları ya da kurulları yetkilendirmek için yeterli bir eş teftiş sisteminin sağlama alınması için yollar keşfetmek’ için ENQA’ya verilmiş çifte emre tepkiyi şekillendirmektedir.

Bu rapor dört bölümden oluşmaktadır. Genel durum, amaçlar ve prensipler üzerine giriş niteliğinde bir bölümden sonra, kalite güvencesi² için standartların ve ilkelerin; kalite güvence ajansları için bir eş teftiş sisteminin; ve gelecek görünge ve çabalarının yer aldığı bölümler bulunmaktadır.
Raporun ana sonuç ve önerileri şunlardır:

• 
  İç ve dış kalite güvencesi ve dış kalite güvence ajansları için Avrupa standartları olacaktır.
  
• 
  Avrupa kalite güvence ajanslarının kendilerini beş yıl içinde bir periyodik teftişe sunmaları beklenmektedir.
  
• 
  Bayilik üzerine vurgu yapılacak, mümkün olan yerlerde teftişlerin sorumluluğu ulusal olarak alınacaktır.
  
• 
  Kalite güvence ajanslarının bir Avrupa kaydı üretilecektir.
  
• 
  Bir Avrupa Kayıt Komitesi ajansların kayda dahil edilmesi konusunda kontrol mekanizması oluşturacaktır.
  
• 
  Bir Yüksek öğretimde Kalite Güvencesi Avrupa Danışma Forumu kurulacaktır.
  

Öneriler yerine getirildiği zaman:

• 
  Üzerinde anlaşılmış standartlar ve ilkelerin kullanımı yoluyla Avrupa Yüksek öğretim Alanı (EHEA) dahilinde kalite güvencesinin tutarlılığı geliştirilecektir.
  

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

¹ 4 Kasım 2004 tarihli ENQA Genel Toplantısı’nda önceki Avrupa Ağı’nı Avrupa Birliği olarak değiştirmeyi onaylamıştır.

² “kalite güvencesi” terimi bu raporda değerlendirme, yetkilendirme ve hesap denetimi gibi işlemleri içermektedir.

• 
  EHEA dahilindeki yüksek öğretim kurumları ve kalite güvence ajansları kalite güvencesi için ortak referans noktalarını kullanabileceklerdir.
  
• 
  Kayıt profesyonel ve güvenilir ajansların tanınmasını kolaylaştıracaktır.
  
• 
  Vasıfların tanınması için prosedürler güçlendirilecektir.
  
• 
  Kalite güvence ajanslarının işlerinin güvenilirliği artırılacaktır.
  
• 
  Ajanslar ve (yüksek öğretim kurumları, öğrenciler ve iş piyasası temsilcilerini içeren) diğer katılımcılar arasında bakış açısı ve deneyim değiş tokuşu Yüksek öğretimde Kalite Güvencesi Avrupa Danışma Forumu’nun (çalışmaları) tarafından gerçekleştirilecektir.
  
• 
  Kurumlar ve ajanslar arasındaki karşılıklı güven büyüyecektir.
  
• 
  Karşılıklı onaya doğru yapılacak girişimler desteklenecektir.
  

Kalite güvencesi için Avrupa standartları özet listesi

Kalite güvencesi için Avrupa standartlarına ait bu özet listesi raporun 2. Bölümü’nden alınmış ve buraya referans kolaylığı yaratmak amacıyla konulmuştur. Ona eşlik eden ilkeler kısmı atlanmıştır. Standartlar, yüksek öğretim kurumları iç kalite güvencesi, yüksek öğretim dış kalite güvencesi, ve dış kalite güvence ajansları kalite güvencesini içeren üç kısım halindedir.
Kısım 1: Yüksek öğretim kurumları içinde iç kalite güvencesi için Avrupa standartları ve ilkeler

1. 
   Kalite güvencesi politikası ve prosedürleri: Kurumlar programları ve ödüllerinin kalite ve standartlarının güvencesi için bir politikaya ve birleşik prosedürlere sahip olmalıdırlar. Kendilerini açıkça, yaptıkları işte kalite ve kalite güvencesinin önemini tanıyan bir kültürün gelişmesi konusunda da sorumlu görmelidirler. Bunu gerçekleştirmek için, kurumlar kalitenin devamlı artımı için bir strateji geliştirmeli ve bunu yerine getirmelidirler. Strateji, politika ve prosedürler resmi bir statüye sahip olmalı ve kamu için elde edilebilir olmalıdır. Ayrıca, öğrenci ve diğer katılımcılar için de bir rol içermelidirler.
   
2. 
   Program ve ödüllerin onay, denetim ve periyodik teftişi: Kurumlar programlarının ve ödüllerinin onayı, periyodik teftişi ve denetimi için resmi mekanizmalara sahip olmalıdırlar.
   
3. 
   Öğrencilerin değerlendirilmesi: Öğrenciler tutarlı şekilde kullanılacak olan yayımlanmış kriterler, düzenleme ve prosedürler yoluyla değerlendirilmelidirler.
   
4. 
   Öğretim personelinin kalite güvencesi: Kurumlar, öğrencilere ders vermekle yükümlü olan personelin bunu yapmaya yetkin ve yetkili oldukları konusunda kendilerini ikna edici yollara sahip olmalıdırlar. Bunlar dış teftişlerin sorumluluğunu alanlar için ulaşılabilir olmalı ve raporlarda belirtilmelidir.
   
5. 
   Öğrenme kaynakları ve öğrenci desteği: Kurumlar öğrencinin öğrenmesine destek olan mevcut kaynakların sunulan her bir program için yeterli ve uygun olduğunu garanti etmelidirler.
   
6. 
   Bilgi sistemleri: Kurumlar çalışma programları ve diğer aktivitelerin etkili yönetimi için ilgili bilgiyi topladıklarını, analiz ettiklerini ve kullandıklarını garanti etmelidirler.
   
7. 
   Kamusal bilgi: Kurumlar önerdikleri programlar ve ödüller hakkında düzenli olarak güncel, tarafsız ve nesnel bilgiyi, hem kantitatif hem de kalitatif şekilde yayınlamalıdırlar.
   

Kısım 2: Yüksek öğretim kurumları içinde dış kalite güvencesi için Avrupa standartları

2.1 İç kalite güvence prosedürlerinin kullanımı: Dış kalite güvence prosedürleri Avrupa Standartları ve İlkeler’ in Kısım 1’inde tanımlanmış olan iç kalite güvence prosedürlerinin etkinliğini dikkate almalıdır.

2.2 Dış kalite güvence işlemlerinin geliştirilmesi: Kalite güvencesi işlemlerinin amaç ve hedefleri, işlemlerin kendileri geliştirilmeden önce, (yüksek öğretim kurumlarını da içeren) sorumlu bulunan herkes tarafından kararlaştırılmalı ve kullanılacak prosedürlerin bir tanımı ile birlikte basılmalıdır.

2.3 Kararlar için kriterler: Bir dış kalite güvence aktivitesinin sonucu olarak verilmiş herhangi bir resmi karar, tutarlı şekilde uygulanmakta olan yayımlanmış açık kriterlere dayanmalıdır.

2.4 Amaca uygun işlemler: Tüm dış kalite güvence işlemleri, onlar için belirlenmiş amaç ve hedefleri gerçekleştirmeye uygunluklarını özellikle garanti edecek şekilde tasarlanmalıdırlar.

2.5 Raporlama: Raporlar okuyucu kitlesi için kolayca elde edilebilir bir stilde yazılmış ve yayımlanmış olmalıdır. Bu raporlarda içerilen herhangi bir karar, yorum ya da öneri bir okuyucu için kolayca bulunabilir olmalıdır.

2.6 İzleme prosedürleri: Faaliyet için öneriler içeren ya da sonraki bir faaliyet planı gerektiren kalite güvence işlemleri, tutarlı şekilde yerine getirilen daha önceden kararlaştırılmış izleme prosedürüne sahip olmalıdırlar.

2.7 Periyodik teftişler: Kurumlar ve/veya programların dış kalite güvencesi düzenli bir temelde ele alınmalıdır. Periyodun uzunluğu ve kullanılacak olan teftiş prosedürleri açıkça tanımlanmış olmalı ve önceden yayımlanmalıdır.

2.8 Sistem çapında analizler: Kalite güvence ajansları zaman zaman kendi teftişlerinin, değerlendirmelerinin, yargılarının vb. genel sonuçlarını tanımlayan ve analiz eden özet raporlar üretmelidirler.

Kısım 3: Dış kalite güvence ajansları için Avrupa standartları
3.1 Yüksek öğretim için dış kalite güvence prosedürlerinin kullanımı: Ajansların dış kalite güvenceleri Avrupa Standartları ve İlkeleri’nin 2. Kısmı’nda tanımlanmış olan dış kalite güvence işlemlerinin varlığını ve etkinliğini dikkate almalıdır.

3.2 Resmi Statü: Ajanslar Avrupa Yüksek öğretim Alanı’ndaki yetkili kamu otoriteleri tarafından dış kalite güvence için sorumluluğa sahip ajanslar olarak tanınmalı ve kurulmuş bir resmi temele sahip olmalıdır. İşledikleri alan dahilindeki yasamaya ilişkin yargılama yetkisinin herhangi bir gereğine uymaları gerekmektedir.

3.3 Faaliyetler: Ajanslar dış kalite güvence faaliyetlerini (kurumsal ya da program düzeyinde) üstlerine almalıdırlar.

3.4 Kaynaklar: Ajanslar, süreç ve prosedürlerinin gelişimi için uygun hazırlıkla beraber organize olmalarını ve dış kalite güvence süreçlerini etkili ve verimli şekilde yürütmelerini sağlayabilecek, hem kişi hem de finansal olarak yeterli ve orantılı kaynaklara sahip olmalıdırlar.

3.5 Misyon bildirimi: Ajanslar, çalışmaları için kamu tarafından elde edilebilir bir ifadede yer alan açık ve net amaç ve hedeflere sahip olmalıdırlar.

3.6 Bağımsızlık: Ajanslar hem kendi işleri için özerk bir sorumluluğa sahip olacak kadar hem de kendi raporlarında yapılan sonuç ve önerilerin yüksek öğretim kurumları, bakanlıklar ya da diğer katılımcılar gibi üçüncü şahıslar tarafından etkilenmeyeceği kadar bağımsız olmalıdırlar.

3.7 Ajanslar tarafından kullanılan dış kalite güvence kriterleri ve işlemleri: Ajanslar tarafından kullanılan işlem, kriter ve prosedürler önceden belirlenmiş ve kamu tarafından elde edilebilir olmalıdır. Bu işlemlerin normal şekilde şunları içermesi beklenir:

• 
  kalite güvencesi işleminin öznesi tarafından bir kendi kendini değerlendirme ve eşdeğer prosedür;
  
• 
  uygun oldukça (bir) öğrenci üye(ler), ve ajans tarafından karar verilmiş ziyaretleri içeren bir grup uzman tarafından bir dış değerlendirme;
  
• 
  herhangi bir kararı, öneriyi ya da diğer resmi sonucu içeren bir raporun basımı;
  
• 
  bu raporda içerilen herhangi bir önerinin ışığındaki kalite güvencesi işlemi öznesi tarafından girişilmiş faaliyetleri teftiş etmek için bir izleme prosedürü;
  

3.8 Sorumluluk prosedürleri: Ajanslar kendi sorumlulukları için prosedürlere sahip olmalıdırlar.

1 Genel Durum, Amaçlar ve Prensipler

19 Eylül 2003 Berlin Resmi Bildirisinde, Bologna Oluşumu bakanları imza sahibi devletler ENQA’ yı ‘üyeleri aracılığıyla, EUA, EURASHE ve ESIB ile işbirliği içinde’, ‘kalite güvencesi ile ilgili üzerinde anlaşılmış bir standartlar kümesi, prosedürler ve meselenin ilkelerini’ geliştirmek amacıyla ve ‘kalite güvencesi ve/veya ajansları ya da kurulları yetkilendirmek için yeterli bir eş teftiş sisteminin sağlama alınması için yollar keşfetmek ve 2005’te bakanlara Bologna İzleme Grubu yoluyla geri rapor etmek için’ davet etmişlerdir. Bakanlar aynı zamanda ENQA’ dan ‘diğer kalite güvence birlikleri ve ağlarının uzmanlıklarını dikkate almasını istemişlerdir.

ENQA bu şansı, kalite güvencesi ile ilgili Avrupa ölçeğinin gelişimine büyük bir katkıda bulunmak ve dolayısıyla Bologna Süreci’nin amaçlarını ilerletmek için içtenlikle karşıladı.

Bu çalışma çok sayıda farklı organizasyon ve ilgi grubunu içermiştir. İlk olarak, ENQA üyeleri bu işlemde yoğun şekilde görev aldılar. Üyeler çalışma gruplarına katıldılar ve özet raporlar ENQA Genel Toplantıları Haziran ve Kasım 2004 gündeminin önemli unsurları haline geldiler. İkinci olarak, Avrupa Üniversite Birliği (EUA), Avrupa Yüksek öğretim Kurumları Birliği (EURASHE), Avrupa Ulusal Öğrenci Derneği (ESIB) ve Avrupa Komisyonu ‘E4 Grubu’ndaki düzenli toplantılara katıldılar. Üçüncü olarak, Avrupa Yetkilendirme Konsorsiyumu (ECA) ve Orta ve Doğu Avrupa Kalite Güvence Ajansları Ağı (CEE Ağı) gibi diğer ağlarla temaslar ve onlardan gelen katkılar bu taslak işleminde özellikle değerli oldu. Son olarak, ENQA ve partnerleri kendi bireysel uluslararası temas ve deneyimlerini oldukça iyi kullandılar ve bu şekilde işleme giren konu ile ilgili uluslararası perspektifleri garanti ettiler.

Yüksek öğretimde kalite güvencesi hiç bir şekilde yalnızca bir Avrupa meselesi değildir. Tüm dünya üzerinde hem yüksek öğretimin hızlı büyümesini hem de kamu ve özel maliyeti yansıtan kalite ve standartlara artan bir ilgi görülmektedir. Buna göre, eğer Avrupa dünyadaki en dinamik ve bilgi temelli ekonomi olma isteğini (Lizbon Stratejisi) yerine getirecekse, o zaman Avrupa yüksek öğretiminin, program ve ödüllerin kalitesini ciddiye aldığını ve bu kaliteyi sağlayıp gösterme yollarını yaratma konusundaki isteğini sergilemesi gerekmektedir. Yüksek öğretimin uluslararasılaşması karşılığında Avrupa’nın hem içinde hem de dışında ortaya çıkan inisiyatif ve talepler bir yanıt gerektirmekteler. Bu tekliflerin üretiminde içerilen tüm sorumluluk EHEA’ nın yüksek öğretim önerisinin çekiciliğini güçlendirecek olan gerçek bir Avrupa ölçütünün yerine getirilmesi için iyi bir fırsat sunmaktadır.

Bu raporda içerilen teklifler Berlin emrinin iki kısmını kapsayan iki bölümde daha detaylı şekilde tanımlanmış olan bir dizi prensip tarafından desteklenmektedir. Ancak, bazı temel prensipler tüm işe nüfuz etmelidir:

• 
  işçiler ve toplum kadar öğrencilerin de genel olarak daha iyi bir yüksek öğretime ilişkin ilgileri
  
• 
  getirdiği ağır sorumlulukların tanınmasıyla hafifleyen kurumsal özerkliğin merkezi önemi
  
• 
  dış kalite güvencesinin amacına uymasına ve amaçların gerçekleşmesi için kurumlara yalnızca uygun ve gerekli yükün yüklenmesine yönelik ihtiyaç
  

EHEA 40 üye devleti ile beraber, politik sistemlerin, yüksek öğretim sistemlerinin, sosyo – kültürel ve eğitimsel geleneklerin, dillerin, istek ve beklentilerin farklılığı ile niteliğini kazanmıştır. Bu durum yüksek öğretimde kalite, standart ve kalite güvencesi konularına monolitik bir yaklaşımı uygunsuz kılmaktadır. Genel olarak Avrupa’nın en ünlü olduğu konulardan biri olarak kabul edilen bu farklılık ve çeşitliliğin ışığı altında bu rapor, standartlara yönelik dar, emrivari ve yüksek oranda formülize edilmiş bir anlayışa, karşı gelmektedir. Hem standartlar hem de ilkelerde, rapor genel prensip bildirmeyi özel durumların gereklerine tercih etmektedir. Bunu yapmaktadır çünkü bu yaklaşımın ilk anda daha geniş şekilde kabul göreceğine inanmaktadır ve çünkü bu, EHEA çapındaki farklı yüksek öğretim topluluklarının bir araya gelmesi için daha güçlü bir temel sağlayacaktır. Genel standartlar imza sahibi çoğu devletin ulusal ³ düzeyinde genel bir rezonans bulacaktır. Ancak, genel standartların bir sonucu da standart ve ilkelerin neyin yapılması gerektiğine, o şeylerin nasıl yapılması gerektiğinden daha fazla odaklanmasıdır. Sonuç olarak, rapor prosedüre yönelik noktaları içermektedir ancak standart ve ilkelere, özellikle Kısım 2‘de bir öncelik tanınmıştır.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

³ Bu rapor boyunca, “ulusal” terimi, aynı zamanda kalite güvence ajansları, ulusal kontekst ve otoriteler vb. bağlamındaki bölgesel konteksi de içerecektir

2. 
   Avrupa Standartları ve İlkeleri
   

Bakanların ‘kalite güvencesi ile ilgili üzerinde anlaşılmış bir standartlar kümesi, prosedürler ve meselenin ilkelerini’ geliştirmeye yönelik emri bir dizi önemli soruya yol açmıştır. ‘Kalite güvencesi’ yüksek öğretimde bir çok farklı yoruma açık genel bir terimdir: Tüm durumları kapsayacak bir terim kullanmak olası değildir. Benzer şekilde, ‘standartlar’ kelimesi de Avrupa dahilinde, dar şekilde tanımlanmış düzenleme gereklerinin ifade edilişinden daha genel iyi pratik tanımlamalarına kadar bir çok farklı biçimde kullanılır. Bu kelimeler ulusal yüksek öğretim sistemlerinin lokal kontekstlerinde de çok farklı anlamlar taşıyabilirler.

Dahası, taslak oluşturma işleminin kendisi, kalite güvence topluluğunun kendisi içinde yüksek öğretim kurumları ve onlara ait dışsal değerlendiriciler arasında tesis edilmesi gereken uygun ilişkiye yönelik birbirinden oldukça farklı temel bakış açıları olduğunu açıkça göstermiştir. Genellikle program ve enstitüleri yetkilendiren ajanslardan bazıları, kalite güvence ajansları ile işlerini değerlendirdikleri yüksek öğretim kurumları arasında belli bir mesafenin var olması gerektiğini düşünerek dış kalite güvencesinin özel olarak bir ‘tüketiciyi koruma’ meselesi olduğu görüşünü savunurken, diğer ajanslar dış kalite güvencesinin temel amacının, çalışma programları ve edinilen niteliklerin standartları ve kalitesi hakkında tavsiye edinme ve kılavuzluk olduğu yönünde görüş bildirmekteler. İkinci durumda değerlendiriciler ve değerlendiren arasında yakın bir ilişki olması bir gereklilik. Aynı zamanda diğerleri güvenirlik ve gelişme dengesinin oturtulabilmesi için, bu ikisi arasında bir durumun yaratılmasını istiyorlar.

Bu gibi konular üzerine farklı bakış açılarına sahip olanlar yalnızca kalite güvence ajansları değiller. Yüksek öğretim kurumlarının ve öğrenci temsilci heyetlerinin ilgileri de her zaman aynı değil; ilki en az düzeyde dış düzenleme ya da değerlendirme ile (tüm kurum dahilinde) en yüksek düzeyde özerklik ararken, ikincisi kurumların program ya da nitelik açısından sık teftişler yoluyla kamu tarafından güvenilir olmasını istiyor.

Son olarak, standartlar ve ilkeler yüksek öğrenimin yalnızca Bologna Deklarasyonu’nda tanımlanmış üç fazıyla ilgilidir ve araştırma ya da genel kurumsal yönetim alanını kapsama niyetinde değildir.

Standart ve ilkelerin arka planı

Raporun bu kısmı EHEA’ da kalite güvencesi için bir dizi standart önerisi ve ilke içermektedir. Standartlar ve ilkeler, yapısı, işlevi, boyutu ve yer aldığı ulusal sistem önem taşımaksızın Avrupa’daki tüm yüksek öğrenim kurumları ve kalite güvence ajanslarına uygun olacak şekilde tasarlanmıştır. Daha önce de bahsedildiği gibi, raporun bu kısmındaki önerilerde, kurumsal ve ajans prosedürleri onların özerkliğinin önemli bir parçası olduğu için detaylı ‘prosedürler’ içermek uygun görülmemiştir. Kurum ve ajansların kendilerinin, bu raporda içerilen standartları kabul etmeye ait yordamsal sonuçlara karar vermek için bireysel genel durumları dahilinde iş birliği yapmaları gerekmektedir.

Başlangıç noktaları olarak, standartlar ve ilkeler Avrupa Üniversite Birliği (EUA)’ nın ‘Avrupa ölçeğindeki kalite güvencesinin amacının karşılıklı güveni ilerletmek ve ulusal kontekstler ve ders alanlarının çeşitliğine saygı duyarak saydamlığı geliştirmek’ olduğunu ifade eden ‘Haziran 2003 Graz Deklarasyonu’ ruhunu onaylamaktadır. Graz deklarasyonu ile uyumlu olarak, bu raporda bahsi geçen standartlar ve ilkeler yüksek öğretimde ulusal sistemlerin birincilliğini, bu ulusal sistemler içinde kurumsal ve ajans özerkliğinin önemini ve farklı akademik alanların özel gereklerini tanımaktadır. Buna ek olarak, standart ve ilkeler ENQA – işbirliği ile üç ayrı disiplinde, Avrupa çok uluslu kalite güvencesi işleminin eylemsel anlamını incelemek için gerçekleştirilmiş olan pilot proje ‘Çok Uluslu Avrupa Değerlendirme Projesi’ (TEEP) sırasında edinilmiş deneyime çok şey borçludur.

Standart ve ilkeler ENQA tarafından Mart 2005’te basılmış olan ve dış kalite güvencesine yönelik farklı ulusal yaklaşımların sebepleri ve bunların birleşiminden kaynaklanan kısıtlamaları inceleyen kalite birleşim çalışmasını da göz önünde bulundurmaktadır. Dahası bu, Berlin resmi bildirisindeki Bakanların ‘kurumsal özerklik prensibi ile uyumlu olarak, yüksek öğretimde kalite güvencesine yönelik ilk sorumluluk her kurumun kendi içinde yatmaktadır ve bu da ulusal kalite bağlamında akademik sistemin gerçek güvenilirliğini tesis eder’ şeklindeki ifadesini yansıtır. Bu standart ve ilkelerde, sonuç olarak, iç kalite kültürlerinin yaratılışı ve gelişmesi arasında uygun bir denge aranmıştır ve dış kalite güvencesi prosedürlerinin rolü işleyebilir.

Ek olarak, standart ve ilkeler, Avrupa Yetkilendirme Konsorsiyumu (ECA) ve ESIB’ in ‘Avrupa düzeyinde bir üzerinde anlaşılmış standartlar, prosedürler ve ilkeler grubu beyannamesi’ (Nisan 2004) ve ‘kalite güvencesi ve yetkilendirme ajansları için eş inceleme beyannamesi’ (Nisan 2004), EUA’ nın ‘Berlin resmi bildirisi kontekstinde QA politika konumu’ (Nisan 2004) ve EURASHE ‘Bologna Oluşumu politika beyannamesi’ (Haziran 2004)’nde içerilen diğer perspektifler tarafından basılmış ‘İyi Uygulama Kodu’ndan da özellikle faydalanılmıştır. Son olarak, uluslararası ağ INQAAHE tarafından gerçekleştirilen “İyi Pratik için İlkeler” ile dış kalite güvence üzerine olan standartlar karşılaştırılarak bir uluslararası perspektif içerilmiştir.

Kısım 1 ve 2’ye giriş

Yüksek öğretim iç ve dış kalite güvencesi için Avrupa standartları ve ilkeler

İç ve dış kalite güvencesi için sıradaki standartlar ve ilkeler, yüksek öğretim kurumlarının kullanımı için ve EHEA’ da çalışan ve kalite ve standartlarına ilişkin ana alanları kapsayan kalite güvencesi ajansları için geliştirilmiştir.

Bu standart ve ilkelerin amacı, hem yüksek öğretim kurumlarının kendilerine ait kalite güvencesi sistemlerini geliştirmeleri için, hem de dış kalite güvencesini üzerine alan ajanslara bir yardım ve kılavuzluk kaynağı sağlamak olduğu kadar kurumlar ve benzer ajanslara genel bir referans iskeleti sağlamaya katkıda bulunmaktır. Bu standart ve ilkelerle uygulama dikte etmek ya da bunların buyurgan veya değiştirilemez şekilde yorumlanmaları amaçlanmamıştır.

EHEA’ nın bazı ülkelerinde, eğitim bakanlığı ya da eşdeğer bir organizasyon standart ve ilkelerle kapsanmış bazı alanların sorumluluğuna sahiptir. Durumun bu olduğu yerlerde, o eğitim bakanlığı uygun kalite güvencesi mekanizmalarının yerinde olduğunu ve bağımsız incelemeye tabi bulunduğunu garanti etmelidir.