Axborotlashtirish texnologiyalari

y:=1;
repeat v:=(2*x/y-3*y)/2; y:=y+2*v
until abs(v)
Misol. yig’indini berilgan aniqlikda hisoblash dasturini tuzing.
program summa;
var S,eps:real; i:integer;
begin read(eps); S:=0; i:=1;
repeat S:=S + 1/ (i+1); i:=i+1
until 1/ (i+1) <=eps;
write('S=',S) end.

11- амалий машғулот

Mavzu: Iteratsion va ichma-ich joylashgan sikillarga dastur tuzish.
Reja:

1. 
   Iteratsion va ichma-ich joylashgan sikillarga dastur tuzish.
   
2. 
   Mustaqil topshiriqlar bajarish.
   

Mashg’ulotning maqsadi:

1. 
   Iteratsion va ichma-ich joylashgan sikillarga dastur tuzishni o’rganish.
   
2. 
   Iteratsion va ichma-ich joylashgan sikillarga dastur tuzish ko’nikmalarini shakllantirish.
   

Dars o’tish usuli: Takrorlash, suhbat va savol-javob, mavzu mazmunidan kelib chiqib talabalarga mustaqil topshiriqlar berish va ularni tasavvurini bilish.
Dars o’tish vositalari: Doska,o’uv va uslubiy qo’llanma, topshiriqlar majmuasi.
Dars mazmuni:
Darsning xronologik xaritasi – 80 minut.

1. 
   Tashkiliy qism – 2 minut
   
2. 
   Talabalar bilimi darajasini aniqlash – 10 minut
   
3. 
   Yangi mavzu o’tish (komputerda mustaqil topshiriq) – 50 minut
   
4. 
   Yangi mavzu ni o’zlashtish darajasini aniqlash- 10 minut.
   
5. 
   Sinov savollari – 5 minut.
   
6. 
   Uyga vazifa – 3 minut
   

Iterasion sikllar.Takrorlanishlar soni noma’lum bo’lgan sikllar-da sikl tanasining takrorlanish jarayonida qiymatlar ketma- ketliklarini hosil qiladadigan sikllar asosiy o’rinlardan birini egal-laydi. Bunday ketma-ketliklar a
limitga yaqinlashuvchi bo’ladi : .
Bu ketma-ketligda ning har bir yangi qiymati oldingi ni hisobga
olgan holda aniqlanadi va unga nisbatan izlanayotgan natija a ga yaqinroq aniq qiymat sifatida qaraladi. Yaqinlashishlarni bunday ketma–ketliklarini hosil qiluvchi sikllar iterasion sikllar deb yuritiladi.
Iterasion sikllarda siklning davom etishi (tugash) sharti n ning o’sishida qiymatlarini a limitga cheksiz yaqinlashuvchi xossasiga asoslangan
Iterasional sikl tugaydi ( natija ga nisbatan taxminan olinadi, agar ba’zi bir n qiymatlar uchun shart bajarilsa. Bu yerda juda kichik son bo’lib , hisoblash natijasining xatoliklaridir .
Iterasion sikl jarayonining tipik misoli sifattida cheksiz qatorlar yig’indisini hisoblash masalasini keltirish mumkin. qiymatlarning cheksiz qatori yaqinlashuvchi deyiladi, agar yig’indining (n+1) hadi n ning chekli o’sishida S ga yaqinlashuvchi bo’lsa.
S qator yig’indici deb yuritiladi:
Bunda yaqinlashuvchi qatorning umumiy hadi nolga intiladi ya’ni

Bundan ko’rinib turibdiki , ketma-ketlik izlanayotgan qiymatlar ketma-ketligi bo’lib, u yig’indini tugash shartini quyidagicha aniqlaydi :

Misol. Kosinusni qatorga yoyishdan foydalanib fuksiya qiymatini xatolik bilan hisoblang:

bu yerda
Bu yig’indini hisoblash uchun, birinchidan, hadning keyingi qiymatini aniqlash , ikkinchidan , iterasion formula bo’yicha yig’indini hisoblash. Ushbu misolda faktorialni mavjudligini hisobga olganda , ni aniqlash uchun to’g’ridan – to’g’ri umumiy formula bo’yicha hisoblash emas, balki rekurrent munosabat dan foydalaniladi .
aniqlovchi formulaga n ning o’rniga ni qo’yamiz:

ni aniqlaymiz:

Bizga ma’lumki . Shuning uchun

Paskal tilida dastur.