Ayətullah Fazil Lənkərani

Sual: Dəstəmaz, qüsul və təyəmmüm haqqında nazil olan "və lakin yuridu liyutəhhirəkum" ayəsində iradənin təşrii olmasını deyirsinizsə, onda "Təthir" ayəsində təkvini iradəni sübut edən dəlil eynilə burada da gözə çarpır. Çünki, "Təthir" ayəsində də çirkinliyi aradan aparıb paklaşdırmaq Allah-Taalanın işi idi, burada da paklaşdırmaq Allahın işidir "və liyutəhhirəkum" felinin faili Allah-Taaladır.

Cavab: Dəstəmaz, qüsül və təyəmmüm ayəsində Allah-Taala üç hissədən ibarət olan paklıq hökmünü namazın səhih olması üçün qanuniləşdirir. Bu cür qanunlar göstərir ki, "təthir"dən (paklaşdırmaqdan) məqsəd cismi təmizlik və bunun ardınca da mənəvi paklığa çatmaq Allahın işi deyil, insanın işidir.

Beləliklə, ayənin əvvəlindəki qərinəni nəzərə almaqla məlum olur ki, Allah-Taala insanların özlərini çir-kinlikdən, aludəlikdən təmizləmələri üçün paklıq qanununu yaradıb. Buradan da Allah-Taalanın iradəsi-nin paklıq qanununu icad etməkdən başqa bir şey ol-maması məlum olur. Deməli, həmin ayədə təşrii iradə nəzərə alınmalıdır.

3. Peyğəmbərin zövcələri haqqında nazil olan ayələ-rin içində digər iki dəfə də iradə kəlməsi işlən-mişdir:

اِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيوَةَ الدُّنْياَ ¨ وَ اِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللهَ وَ رَسُولَهُ

Bu iki iradə (birinci və ikinci hissədəki turidnə) kəlməsindən məlum olur ki, məqsəd təkvini iradədir, elə bunun özü də, "Təthir" ayəsindəki iradənin təkvini olmasına canlı şahiddir. Bu təkvini iradədə iradə sahibi Peyğəmbərin zövcələridir, "Təthir" ayəsində isə təkvini iradə Allah-Taalaya mənsubdur. Çünki, bəhs etdiyimiz ayələrin hamısında yalnız təkvini iradədən söz açılır.

4. Əgər "Təthir" ayəsindəki iradənin təşrii olma-sını desək, onda təşrii iradə haqqında elmi axtarış aparmalı, bəhs etdiyimiz ayələrdəki qanunların hansı əsasda qurulduğunu araşdırmalıyıq. Məgər bu ayələr Peyğəmbərə (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) itaət etməkdən, çirkin əməllərdən uzaq olmaqdan, axirətə ürək bağlayıb dünyadan uzaqlaş-maqdan, yaxşı işlər görməkdən və yad, naməhrəmlərlə qaynayıb-qarışmamaqdan başqa bir işi tələb edirmi?

Bu kimi işlərin icrası üçün təyin olunmuş təşrii iradə bütün insanlara aiddir: Peyğəmbərə (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) itaət etmək, nalayiq və rüsvayçı iş görməmək, naməhrəmlə qaynayıb-qarışmamaq hamıya aiddir. Bu təşrii iradə yalnız Əhli-beytdən deyil, hamıdan tələb olunur. Lakin bundan əlavə, bütün təfsirçilərin nəzərinə görə "Təthir" ayəsində Əhli-beyt(əleyhimussalam) üçün bir növ üstünlük, məziyyət vardır. Bu üstünlük və fəzilət də ancaq Əhli-beytə məxsus olub qanunun fövqündə dayanır.

Bir sözlə, əgər iradə təşrii olarsa, Əhli-beyt(əleyhimussalam) üçün heç bir üstünlük, məziyyət sübut olunmur. Amma əgər təkvini olarsa, Əhli-beyt(əleyhimussalam) üçün üstünlük və fəzilət isbat edilə bilər.

"Təthir" ayəsinin də Əhli-beyt(əleyhimussalam) üçün üstünlük və fəzilət sübut etməsində heç bir şəkk-şübhə yoxdur. Buna görə də bu ayədəki iradənin təşrii olmadığını etiraf etməliyik.

5. Keçmiş mətləblərin bir qisminə diqqət yetirdikdə məqsədin təkvini iradə olduğunu görərik. Çünki, nazil olunmuş bu ayələr Peyğəmbərin qohum-əqrəbasını iki dəstəyə bölür: Birinci dəstə Peyğəmbərin zövcələridir. Allah-Taala onlar üçün tənzim olunmuş bir proqram göndərir ki, bu proqrama dəqiq əməl etsələr, böyük iftixara çatacaq, əks halda isə ayələrin buyurduğu kimi olacaqlar. İkinci dəstə Əhli-beytdir. Onlar müsəlman-lara rəhbərlik etməyə hazırlaşmalıdırlar və Allah onları məhz bu iş üçün hazırlayır, Öz iradəsi ilə hər növ aludəliyi, çirkinliyi onlardan uzaqlaşdırır.

Buna görə də keçmiş bəhslərdə qeyd etdiyimiz kimi, "Təthir" ayəsi ayələrin içində mötərizə cümləsidir. Bu ayədə real gerçəklik və mənəvi bir hadisə"aludəliyin xüsusi bir dəstə olan Əhli-beytdən uzaq olması üçün olunmuş iradə gözə çarpır!

Deməli, "Təthir" ayəsində başqa ayələrdə nəzərdə tutulmuş hökmlərin heç birinə diqqət yetirilmir. Başqa ayələr də "Təthir" ayəsindəki iradənin təşrii olmasına dəlil ola bilməz. Həmin iradənin əsl və nəzərə gələn ilkin mənası (zühuru) təkvini iradə olduğundan, bu zühur mənası öz qüvvəsində qalır.

Yalnız belə bir sual qarşıya çıxa bilər: Əhli-beytin xüsusi bir dəstə olması harada deyilir və nə üçün müsəlmanların rəhbərliyini yalnız beş nəfər öz öhdəsinə almalıdır? Bu sualın cavabını geniş surətdə bəyan edəcəyik.