Ayətullah Seyid Əli Xamenei
On Altıncı fəsil: İmam Cavad (ə)
Yüklə 1,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
| On Altıncı fəsil: İmam Cavad (ə),
İmam Hadi (ə) və İmam Əsgəri (ə) Uzunmüddətli məqsədlərə malik olan geniş təşkilati fəaliyyət Digәr mәsum imamlar kimi İmam Cavad (ә) da bizә örnәk vә nümunәdir. Allahın bu saleh bәndәsinin qısa hәyatı küfr vә azğınlığa qarşı cihadda keçdi. Yeniyetmә çağında İslam ümmәtinin rәhbәri tәyin olundu, qısa ömründә Allah düşmәnlәri ilә cihad etdi vә hәlә 25 yaşlı gәnc ikәn ona dözә bilmәyib zәhәrlә şәhid etdilәr. Bizim digәr imamlarımızın hәr birinin öz mübarizәlәri ilә şәrәfli İslam tarixinә bir sәhifә әlavә etdiklәri kimi, bu böyük imam da İslamın hәrtәrәfli mübarizәsinin mühüm bir hissәsini әmәlindә göstәrdi vә bizә böyük dәrs verdi. O böyük dәrs budur ki, münafiq vә riyakar qüvvәlәrlә mübarizә aparmaq üçün xalqın sayıqlığını tәmin etmәliyik. Düşmәn açıq düşmәnlik etsә vә riyakarlıq etmәsә, ona qarşı mübarizә aparmaq asan olar. Lakin Mәmun Abbasi kimi müqәddәslik vә islamçılıq donu geyinsә, xalqın onu tanıması çәtinlәşәr. Bizim çağımızda vә tarixin bütün çağlarında hakim qüvvәlәr xalqla üz-üzә mübarizәdә aciz qaldıqda hәmişә riyakarlıqdan istifadә etmәyә çalışmışlar. İmam Əli ibn Musa Riza (ә) vә İmam Cavad (ә) bu hiylә vә riyakarlıq maskasını Mәmunun üzündәn kәnara çәkmәyә çalışdılar vә bunu bacardılar. İmam Cavad (ә) müqavimәtin timsalıdır. Bütün qısa hәyatında Abbasi xәlifәsi Mәmunun hiylәgәr vә riyakar hakimiyyәtinә qarşı mübarizә apardı, heç zaman bir addım geri çәkilmәdi, bütün çәtin şәrtlәrә dözdü vә bütün mümkün metodlarla fәaliyyәt göstәrdi. O, açıq vә azad diskussiyanın әsasını qoyan şәxsdir. Mәmun Abbasinin yanında alimlәrlә vә böyük şәxsiyyәtlәrlә әn dәqiq mәsәlәlәrdәn danışdı, mübahisә etdi, öz üstünlüyünü vә sözünün haqlılığını isbatladı. Azad diskussiya bizim İslam irsimizdir. Bu, hidayәtçi imamların 256 dövründә mövcud olmuş, İmam Cavadın (ә) vasitәsi ilә dә gözәl formada hәyata keçmişdir. İmam Hadi (ә) ilә dövrünün xәlifәlәri arasında gedәn döyüşdә zahirdә vә elә әslindә dә qalib gәlәn imam oldu. O hәzrәtin imamlığı dövründә altı xәlifә bir-bir hakimiyyәtә gәlib cәhәnnәmә vasil oldular. Onların sonuncusu olan Mötәz imamı şәhid etdi, özü dә qısa müddәtdәn sonra öldü. Bu xәlifәlәr әksәrәn rәzalәtlә öldülәr; biri oğlunun әli ilә öldürüldü, biri qardaşı oğlunun әli ilә. Belәliklә Şiәdәn fәrqli olaraq Bәni-Abbas tar-mar oldu. Hәzrәt Hadinin (ә) vә Hәzrәt Əsgәrinin (ә) dövründә dә ciddi rejimә baxmayaraq, şiәlik günü-gündәn genişlәndi vә güclәndi. Hәzrәt Hadi (ә) 42 illik ömrünün 20 ilini Samirәdә keçirdi; orada tarlası vardı, işlәyir vә yaşayırdı. Samirә şәhәri әslindә bir qarnizon idi. Mötәsim Türküstandan, Sәmәrqәnddәn, Monqolustan vә Şәrqi Asiya bölgәsindәn gәtirdiyi özünә yaxın türk qullarını – onları öz türklәrimizlә, Azәrbaycan vә digәr bölgәlәrin türklәri ilә qarışdırmayın – saxlamaq üçün bu şәhәri salmışdı. Onlar tәzә müsәlman olduqlarına görә imamları vә möminlәri tanımır, İslamdan baş açmır, xalqı incidir, Bağdad әhalisi ilә dalaşırdılar. İmam Hadinin (ә) dövründә mühüm sayda Şiә böyüklәri Samirә şәhәrinә toplaşdılar. İmam onlara rәhbәrlik edir, onların vasitәsi ilә imamәt mesajını bütün İslam dünyasına çatdırır, mәktublar yazırdı. Hәmin qrup Qumda, Xorasanda, Reydә, Mәdinәdә, Yәmәndә, ucqar bölgәlәrdә vә dünyanın hәr bir yerindә fәaliyyәt göstәrәn Şiә şәbәkәsini genişlәndirdi, bu mәktәbә inananların sayını günbәgün artırdı. İmam Hadi (ә) bütün bu işlәri hәmin altı xәlifәnin iti vә qanlı xәncәrinin kölgәsi altında gördü. Hәzrәt Hadinin (ә) vәfatına dair mәşhur hәdisdәn anlaşılır ki, Samirәdә çoxlu şiәlәr toplaşmışdılar vә hakimiyyәt onları tanımırdı; tanısaydı, hamısını mәhv edәrdi. Onlar güclü şәbәkә qurduqlarına görә xilafәt onları tapa bilmirdi. 257 İmamların mübarizәsinin bir günü illәr qәdәr tәsir bağışlayırdı. Onların mübarәk hәyatlarının bir günü cәmiyyәtdә illәrlә çalışan bir qrupun tәsirini buraxırdı. Onlar dini belә qorudular. Başında Mütәvәkkilin, Mötәsimin vә Mәmunun durduğu, alimlәri Yәhya ibn Əksәm kimi әn fasiq, әn günahkar saray alimlәrindәn ibarәt olan bir din әsla qalmaz, hәmin günlәrdә mәhv olar, bitәrdi. İmamların bu mübarizә vә fәaliyyәti yalnız Şiәni yox, hәtta Quranı, İslamı vә din tәlimlәrini qorudu. Allah övliyalarının, xalis vә müxlis bәndәlәrin xüsusiyyәti budur. Əgәr İslamın fәdakar insanları olmasaydı, 1200-1300 ildәn sonra belә tәravәtli qala vә İslam oyanışı yarana bilmәzdi, yavaş-yavaş mәhv olardı. Peyğәmbәrdәn (s) sonra İslamın bu möhtәşәm tәlimlәrini bәşәriyyәtin vә tarixin beyninә hopduran insanlar olmasaydı, mәhv olar, tükәnәr vә heç bir şeyi qalmazdı. Adı qalsaydı da, tәlimlәrindәn bir şey qalmazdı; indi әsas tәlimlәrindәn tәxminәn heç bir şeyin qalmadığı mәsihilik vә yәhudilik kimi olardı. Quranın vә Peyğәmbәr (s) hәdislәrinin sağlam qalması, bütün bu hökm vә tәlimlәrin yaşayıb min ildәn sonra bәşәri tәlimlәrin zirvәsindә durması tәbii deyil, çoxlu zәhmәtlә başa gәlәn qeyri-tәbii bir haldır. Bunun yolunda döyülmәk, hәbs olunmaq vә öldürülmәk dә olub. Bunlar o böyük insanlar üçün mühüm deyildi. Hәzrәt Hadinin (ә) uşaqlığı haqda bir hәdis var. Hәzrәt Cavadın (ә) şәhadәtindәn iki il öncә, hicrәtin 218-ci ilindә Mötәsim imamı Mәdinәdәn Bağdada gәtirәndә Hәzrәt Hadinin (ә) altı yaşı vardı. O, ailәsi ilә birgә Mәdinәdә qaldı. Hәzrәt Cavad (ә) Bağdada gәtirilәndә Mötәsim onun ailәsi haqda sorğu-sual etdi. Onun böyük oğlu Əli ibn Mәhәmmәdin altı yaşı olduğunu eşidәndә dedi ki, bu tәhlükәlidir, biz bu haqda bir şey fikirlәşmәliyik. Mötәsim yaxın adamlarından birini Bağdaddan Mәdinәyә göndәrdi, ona tapşırdı ki, Əhli- beyt düşmәni olan bir nәfәri tapıb bu uşağı ona tapşırsın vә o, müәllim kimi bunu öz ailәsinә düşmәn vә xilafәtә dost kimi yetişdirsin. Hәmin adam Bağdaddan Mәdinәyә gәldi. Mәdinә 258 alimlәri arasında Əhli-beytә әn müxalif vә әn düşmәn insanlardan olan әl-Cüneydi adlı birisini tapdı; o zaman Mәdinәdә belә alimlәr vardı. Ona dedi ki, mәnә sәni bu uşağın tәrbiyәçisi etmәk әmr olunub. Heç kәsin onunla get-gәl etmәsinә qoyma, onu bizim istәdiyimiz kimi tәrbiyә et. Qeyd etdiyim kimi, o zaman hәzrәt Hadinin (ә) altı yaşı vardı, әmr dә hakimiyyәtin әmri idi; kim ona qarşı çıxa bilәrdi?! Bir müddәtdәn sonra xilafәtә bağlı adamlardan biri әl- Cüneydini görüb uşaq haqda soruşdu. Əl-Cüneydi dedi ki, nә üşaq, mәn ona әdәb-әrkandan bir söz deyәndә o mәnә bu barәdә bilmәdiyim incәliklәrdәn danışır. Bunlar harada dәrs oxuyublar? Bәzәn otağa girmәk istәyәndә ona deyirәm ki, bir Quran surәsi oxu, sonra gir, - görünür ona әziyyәt vermәk istәyirmiş - o soruşur ki, hansı surәni oxuyum. Mәn deyirәm ki, böyük bir surә, mәsәlәn, Ali-İmran surәsini oxu. O oxuyur, mürәkkәb yerlәrini dә mәnә izah edir. Bunlar alim, Quran hafizi, Quranın tәvil vә tәfsirinә vaqifdirlәr. Bir müddәtdәn sonra isә hәmin müәllim Əhli-beyti sevәn şiәlәrdәn oldu. Tәbii ki, o, zahirdә uşaq, әslindә isә Allah vәlisi idi: "Biz uşaq ikәn ona hikmәt verdik" 1 . Bunlar hәr bir sahәdә qalib gәldilәr, onlar isә mәğlub oldular. Bütün Bәni-Abbas xәlifәlәrinә müxalif olmuş, öz şeirlәri ilә onları vurmuş vә hәr biri üçün tarixdә bir sәnәd qoymuş Dibilin Mötәsim haqda bir neçә beyt şeiri var. Deyir biz kitablarda oxumuşduq ki, Bәni-Abbas yeddi xәlifәdir, indi isә deyirlәr sәkkizdir. Sәkkizincisi haradadır? Onlar Əshabi- Kәhf kimidirlәr: sәkkizincisi itlәridir. Sonra deyir ki, sәn hara, o it hara. O it Allaha heç bir günah etmәmişdi, sәn isә başdan- ayağa günah içindәsәn. İmamı nәzarәt altında saxlamaq üçün Mәdinәdәn Samirәyә gәtirdilәr, lakin gördülәr ki, faydası yoxdur. Siz Mәnaqib kitabında 2 vә digәr әsәrlәrdә bu üç imam haqda yazılanlara 1 Mәryәm/12 2 İbn Şәhr Aşub. "Mәnaqib Ali-Əbi Talib (ә)", c. 4, sәh. 337-447 259 baxsanız, görәrsiniz ki, Şiә şәbәkәsi onların dövründә İmam Baqirin (ә) vә İmam Sadiqin (ә) dövründәn dә güclü olmuşdur. Mәhdud şәraitdә olsalar da, ucqar bölgәlәrdәn onlara mәktub yazır, pul göndәrir vә әmr alırdılar. Hәzrәt İmam Hadi (ә) Samirәdә xalq tәrәfindәn sevilirdi, hamı ona hörmәt edirdi. Onun vә hәmçinin İmam Əsgәrinin (ә) vәfatı zamanı şәhәr tәlatümә gәldi. Hakim qüvvәlәr anladılar ki, burada bir sirr var, onu öyrәnmәk vә ona çarә qılmaq lazımdır. Onlar müqәddәslik mәsәlәsini anladılar. Mütәvәkkil imamı şәrab mәclisinә çağırdı ki, Əli ibn Mәhәmmәdin әyyaşlıq edilәn bir şәrab mәclisinә qonaq olması xәbәri hәr yerә yayılsın. Siz görün bu xәbәr necә tәsir buraxardı. İmam mәsәlәyә mübariz bir insan gözü ilә baxıb tәxribata qarşı tәdbir gördü. O, Mütәvәkkilin sarayına gedib onun şәrab mәclisini mәnәviyyat mәclisinә çevirdi. Haqqı söylәmәklә vә mәzәmmәtli şeirlәr oxumaqla Mütәvәkkilin planını alt-üst etdi. İmam danışandan sonra Mütәvәkkil ayağa qalxıb onun üçün müşk-әnbәr gәtirdi, onu hörmәtlә yola saldı. İmam ona dedi ki, sәn elә bilirsәn burada oturmusan vә ölümün pәncәsi sәni tuta bilmәyәcәk?! O belәliklә Mütәvәkkilin cәsәdini yeyәcәk qurdlara qәdәr bütün ölüm mәrhәlәlәrini bәyan etdi. İmam mәclisi tamamilә alt-üst edib saraydan çıxdı. Hücumçunun qәddar vә qüdrәtli bir xәlifә, qarşı tәrәfin isә müdafiәsiz bir gәnc olduğu mübarizәdә zahirәn zәif tәrәf psixoloji bir üsula - nizә vә xәncәrin işlәmәdiyi bir mübarizәyә әl atdı. Biz olsaydıq, bu işi görә bilmәzdik. İmam mövqeyi dәrk edib xәlifәni qәzәblәndirmәyәcәk şәkildә danışmağı bacarır. İmam misal üçün, ayağa qalxıb bütün şәrab şüşәlәrini qıra bilәrdi. Bu, yaxşı reaksiya olmaz, ondan yaxşı nәticә vermәzdi. İmam ayrı cür etdi. Mәsәlәnin bu cәhәti çox әhәmiyyәtlidir. İmamların hәyatında bu mәqama diqqәt yetirmәk lazımdır ki, onlar daim mübairzә halında olmuşlar. Bu, siyasi mübarizә idi. Çünki hakimiyyәt kürsüsündә oturmuş adam da dinә iddiaçı idi, o da zahirdә dini nәzәrә alır, hәtta bәzәn imamın 260 fikrini qәbul edirdi. Mәmun haqda eşitmisiniz ki, imamın bәzi mәsәlәlәrә dair fikrini açıq şәkildә qәbul edirdi. Yәni bundan çәkinmir, bәzәn fiqhi nәzәrini qәbul edirdilәr. Əhli-beytә qarşı mübarizәyә sәbәb olan amil onların özlәrini imam bilmәlәri idi. Onlar deyirdilәr ki, biz imamıq. Ümumiyyәtlә, hakim qüvvәlәr әleyhinә әn böyük mübarizә bu idi. Çünki hakim olan, özünü imam vә rәhbәr adlandıran şәxs imama lazım olan xüsusiyyәtlәrin özündә deyil, Əhli-beytdә olduğunu görür, onları hakimiyyәtә tәhlükә sayırdılar. Hәm dә onların bu iddiaları vardı. Hakim qüvvәlәr bu mübarizә ruhuna qarşı vuruşur, imamlar da dağ kimi möhkәm dayanırdılar. Tәbii ki, bu mübarizәdә imamların tәbliğ etdiyi din tәlimlәrinin, fiqh hökmlәrinin vә әxlaqi mәsәlәlәrin öz yeri vardı. Onlar daha çox şagird yetişdirdilәr, Şiә әlaqәlәri günbәgün genişlәndi vә mәzhәbi bunlar saxladı. Düşmәnlәrinin 250 il hakimiyyәtdә olduğu bir mәzhәbdәn әsla bir şey qalmamalı, tamamilә mәhv olmalı idi, amma görün indi dünyada vәziyyәt necәdir vә Şiә nәyә nail olmuşdur. Bu mәsәlәni İmam Sadiq (ә), İmam Hadi (ә) vә İmam Əsgәri (ә) haqda oxunan şeirlәrdә yaxşı görmәk olar. Onlar mübarizә apardılar vә bu yolda canlarını qurban verdilәr. Bu, müәyyәn mәqsәdlәrә doğru davam edәn bir yoldur; bәzәn biri qayıdır, biri bu tәrәfdәn gedir – mәqsәd isә birdir. Onlar bu işin tәmәlini qoyan İmam Hüseyndәn (ә) daha müvәffәq oldular. Çünki İmam Hüseynin (ә) şәhadәtindәn sonra çox az adam bu xәtdә qaldı, İmam Hadinin (ә) dövründә isә onların bütün İslam dünyasında nüfuzları vardı, hәtta Bәni-Abbas da buna aciz qalır, nә edәcәyini bilmirdi. Abbasi xәlifәlәrinin biri mәmurlarına bir mәktub yazıb xütbәlәrdә Əhli-beytin adının çәkilmәsini vә Əhli-beytin haqlı olduğunun söylәnmәsini әmr etdi. Bu mәktub tarixdә qeyd olunmuşdur. Yazmışlar ki, sarayın vәziri özünü tez xәlifәyә çatdırıb dedi: "Sәn nә edirsәn?!" O, Əhli-beytin haqlı olmadığını demәyә cәsarәt etmәdi, dedi ki, indi bәzi qüvvәlәr Tәbәristanın dağlarında vә digәr yerlәrdә Əhli-beyt şüarı ilә 261 qiyam etmişlәr. Sәnin bu sözün hәr yerә yayılsa, o zaman bir orduya çevrilib üstünә gәlәcәklәr. Xәlifә onun doğru söylәdiyini görüb fәrmanı lәğv etdi. Onlar hakimiyyәtlәrinә görә qorxurdular. Buna inanırdılarsa da, hakimiyyәt vә dünya sevgisi bu inamlarına mane olurdu. Bizim mәsumlar hәqiqәtәn çox qәrib olmuş, Mәdinәdәn, ailәdәn vә doğma cәmiyyәtdәn uzaq qalmışlar. Amma bunun kәnarında İmam Cavad (ә), İmam Hadi (ә) vә İmam Əsgәri (ә) haqda başqa bir mәsәlә dә var. O da budur ki, hәzrәt Əsgәrinin (ә) imamlığının sonuna yaxınlaşdıqca, bu qәriblik daha da artmışdır. Bu üç imamın dövründә imamların vә şiәlәrin nüfuz dairәsi İmam Sadiqin (ә) vә İmam Baqirin (ә) dövrünә nisbәtәn bәlkә on dәfә artmışdı. Bu, mühüm mәsәlәdir. Onların güclü nәzarәt vә tәzyiq altında saxlanmasının sәbәbi dә bәlkә bu idi. İmam Rizanın (ә) İrana doğru hәrәkәtindәn vә Xorasana gәlişindәn sonra baş verәn dәyişikliklәrin biri bu idi. Bәlkә dә sәkkizinci imam bu mәsәlәni düşünmüşdü. Ondan öncә şiәlәr hәr yerdә tәk-tük, zәif әlaqәli, ümidsiz vә mәyus idilәr, xәlifәlәr dә hәr yerә nәzarәt edirdilәr. Mәmundan öncә firon kimi qüdrәtli olan Harun iş başında idi. İmam Riza (ә) Xorasana gәlәndә vә bu yoldan keçәndә xalqın qarşısına elә bir şәxsiyyәt çıxdı ki, hәm elmi, hәm әzәmәti, hәm sәdaqәti, hәm dә nuraniliyi ilә xalqın diqqәtini cәlb etdi. İnsanlar әsla belә bir şәxs görmәmişdilәr. Ondan öncә nә qәdәr şiә Xorasandan Mәdinәyә gedib İmam Sadiqi (ә) görә bilәrdi?! Bu uzun yolboyu isә imamı yaxından gördülәr. Qәribә mәnzәrә idi, sanki Peyğәmbәri (s) görürdülәr. Onun mәnәvi әzәmәti, iqtidarı, әxlaqı, tәqvası, nuraniliyi vә dәrin elmi... Nә soruşursansa, nә istәyirsәnsә, hamısına cavab hazırdır. İnsanlar belә bir şey görmәmişdilәr. Bu hamıda hәyәcan yaratmışdı. İmam Xorasana vә Mәrvә çatdı. Paytaxt indiki Türkmәnistanda yerlәşәn Mәrv şәhәri idi. Bir-iki ildәn sonra da imamın şәhadәti baş verdi vә xalq matәmә qәrq oldu. Hәm imamın xalqın görmәdiyi vә eşitmәdiyi mәnzәrәni canlandıran 262 girişi, hәm dә böyük qәm-kәdәr doğuran şәhadәti bu bölgәlәrin hamısını şiәlәrin ixtiyarına keçirdi. Hamısı şiә olmadı, amma hamısı Əhli-beyti sevdi. Şiәlәr belә bir şәraitdә işlәmәyә başlamışdılar. Siz görürsünüz ki, Əşәrilәr birdәn-birә Qumda peyda olurlar. Onlar nә üçün gәldilәr? Əşәrilәr әrәbdirlәr. Onlar Quma gәlib orada hәdis vә İslam tәlimlәri mәrkәzi açdılar. Reydә dә Kuleyni kimilәr meydana çıxdı. Kuleyni kimi bir şәxs tәsadüfi bir yerdә yetişmir. Mühit etiqadlı şiә olmalıdır ki, belә xüsusiyyәtlәrә malik gәnc yetişsin. Bu hәrәkәt belәcә davam etdi. Siz baxın, Şeyx Sәduq Hәrata, Xorasana vә digәr yerlәrә gedib Şiә üçün hәdis toplamışdır. Bu çox әhәmiyyәtli mәsәlәdir. Şiә hәdisçilәri Xorasanda, Sәmәrqәnddә nә edirlәr? Sәmәrqәnddә kim var? Şeyx Əyyaşi Sәmәrqәndi. Əyyaşi Sәmәrqәndi Sәmәrqәnd şәhәrindәndir. Onun haqda belә deyiblәr: "Evi şiәlәrin vә alimlәrin toplaşdığı mәrkәzә çevrilmişdi". 1 Bu, Şeyx Kәşşinin sözüdür. Şeyx Kәşşinin özü dә sәmәrqәndlidir. Buna әsasәn, İmam Rizanın (ә) hәrәkәti vә sonra mәzlumcasına şәhadәti sәbәbindәn bu yerlәr imamların tәsir dairәsinә qatıldı vә onlar bu imkandan istifadә etmәyә başladılar; mәktublaşdılar, get- gәllәr başladı. Bu get-gәllәr adi formada deyil, mәxfi şәkildә hәyata keçirdi. Bunu açıq etsәydilәr, insanların әl-ayaqlarını kәsәrdilәr. Kәrbәlaya getmәyi qadağan edәn qәddar Mütәvәkkil insanların suallarının asanlıqla imama verilmәsinә vә sonra cavablarının aparılmasına, şәriәt ödәnclәrinin gәtirilmәsinә vә ondan qәbz alıb insanlara aparılmasına icazә verәrdimi?! Bunlar bu üç imamın böyük tәbliğat vә tәlimat şәbәkәsini göstәrir. İmam Rizadan (ә) hәzrәt Əsgәrinin (ә) şәhadәtinә qәdәr vәziyyәt belә olmuşdur. Samirә şәhәri elә dә böyük deyildi, yeni salınmış paytaxt idi. Saray adamları, әyan-әşraf vә gündәlik ehtiyacları tәmin edәcәk qәdәr adi adamlar orada mәskunlaşmışdılar. Hәzrәt Hadi (ә) vә hәzrәt Əsgәri (ә) 1 Nәccaşi. "Rical", sәh. 372 263 әslindә bir qarnizon olan bu şәhәrdә bütün İslam dünyası ilә belә rabitә sistemi qura bilmişdilәr. Biz imamların hәyatının müxtәlif cәhәtlәrinә baxanda onların nә etdiyini anlayırıq. Onlar yalnız namaz, oruc, pak vә murdar mәsәlәlәrinә dair suallara cavab vermirdilәr, dini mәnada olan bir imam mövqeyindә durub xalqla danışırdılar. Mәncә, buna digәr cәhәtlәrin kәnarında baxmaq lazımdır. Siz görürsünüz ki, hәzrәt Hadini (ә) Mәdinәdәn Samirәyә gәtirib gәnc çağında, 42 yaşında şәhadәtә yetirirlәr. Yaxud İmam Hәsәn Əsgәri (ә) 28 yaşında şәhid edilir. Bunların hamısı imamların, şiәlәrin vә onların sәhabәlәrinin bütün tarix boyu möhtәşәm hәrәkәtinin göstәricisidir. Xilafәt qәddar totalitar rejim olsa da, eyni zamanda imamlar belә uğurlu fәaliyyәt göstәrirdilәr. Yәni qürbәtin kәnarında bu qüdrәti vә nailiyyәti dә görmәk lazımdır. Bütün İslam dünyasında şiәlәrin bir-biri ilә әlaqәsi vә Şiә tәşkilatının әhatәsi heç zaman hәzrәt Cavadın (ә), hәzrәt Hadinin (ә) vә hәzrәt Əsgәrinin (ә) dövründәki kimi olmamışdır. Vәkillәrin, naiblәrin olması, hәzrәt Hadi (ә) vә hәzrәt Əsgәridәn (ә) nәql olunan әhvalatlar - mәsәlәn, biri pul gәtirdi vә imam tәyin etdi ki, onunla filan iş görülsün - bunu göstәrir. Yәni bu iki imamın Samirәdә, onlardan öncә dә hәzrәt Cavadın (ә) bir şәkildә vә hәzrәt Rizanın (ә) başqa bir şәkildә nәzarәt altında olmasına baxmayaraq, insanların әlaqәsi genişlәnmişdi. Bu әlaqәlәr İmam Rizadan (ә) öncә dә vardı, lakin onun Xorasana gәlişi buna olduqca böyük tәkan verdi. Bizim imamlarımız әziz İslam Peyğәmbәrinin (s) vәfatından hәzrәt Əsgәrinin (ә) vәfatına qәdәr ötәn 250 il әrzindә çox әziyyәt çәkdilәr, öldürüldülәr, zülmә mәruz qaldılar. Onlar üçün ağlamağa dәyәr. Onların mәzlumluğu ürәklәri qan edir. Lakin bu mәzlumlar qalib gәldilәr; hәm dönәm sәviyyәsindә qәlәbә çaldılar, hәm dә ümumilikdә vә tarix boyu. |