Azərbaycan Dillər Universitetinin Filologiya və jurnalistika fakültəsində “Dilçiliyə giriş” fənni üzrə Yekun Buraxılış Dövlət Attestasiyası suallari

Azərbaycan Dillər Universitetinin Filologiya və jurnalistika fakültəsində “Dilçiliyə giriş” fənni üzrə Yekun Buraxılış Dövlət Attestasiyası

SUALLARI

1. 
   “Dilçiliyə giriş” fənninin obyekti, predmeti, məqsəd və vəzifələri
   
2. 
   Fənnin əsas tədqiqat metodları (müqayisəli, müqayisəli-tarixi, tipoloji, deksriptiv, riyazi-statistik və s.)
   
3. 
   Dilçiliyin başqa elmlərlə (fəlsəfə, ədəbiyyatşünaslıq, tarix, coğrafiya, fiziologiya, informasiya nəzəriyyəsi, riyaziyyat, semiotika, psixologiya, sosiologiya və s.) əlaqəsi.
   
4. 
   Dilçiliyin sahə və ya şöbələri
   
5. 
   Dilin təbiəti və mahiyyəti haqqında
   
6. 
   Dilin funksiyaları: kommunikativ, koqnitiv (idrakı), nominativ, ekspressiv-emotiv və s.
   
7. 
   Dilin mənşəyinə dair nəzəriyyələr: səs təqlidi, nida, sosial razılaşma, əmək nəzəriyyəsi və s.
   
8. 
   Təfəkkür və danışıq fəaliyyətinin qarşılıqlı əlaqəsi.
   
9. 
   Ünsiyyət növləri - sözlü (verbal) və sözsüz (qeyri-verbal - jestlər, mimikalar dili).
   
10. 
    Qədim dilçilik məktəbləri: Hind dilçiliyi (Panini və davamçıları);
    
11. 
    Yunan dilçiliyi (Platon, Aristotel) və İskəndəriyyə məktəbi (F.Dionisi, A.Diskol).
    
12. 
    Ərəb dilçiliyi (Sibaveyhi, X.Təbrizi və b.)
    
13. 
    Por-Royal qrammatikası (K.Lanslo, A.Arno)
    
14. 
    Fəlsəfi dilçilik məktəbi (V.fon Humboldt).
    
15. 
    Tarixi-müqayisəli dilçilik məktəbi (H.Paul, F.Bopp, Y.Qrimm, R.Rask, A.X.Vostokov, M.Kaşğari).
    
16. 
    Naturalizm dilçilik məktəbi (A.Şlayxer).
    
17. 
    Psixoloji dilçilik məktəbi (H.Ştayntal, A.A.Potebnya).
    
18. 
    Gənc qrammatiklər məktəbi (B.Delbryuk, G.Osthof, K.Bruqman, H.Paul).
    
19. 
    Sosioloji dilçilik məktəbi (F. de Sössür).
    
20. 
    Kazan dilçilik məktəbi (İ.A.Boduen de Kurtene, N.V.Kruşevski və s.).
    
21. 
    Moskva dilçilik məktəbi (A.A.Şaxmatov, F.F.Fortunatov, A.M.Peşkovski, A.A.Reformatski)
    
22. 
    Strukturalizm cərəyanı və əsas struktur dilçilik məktəbləri: Praqa funksional dilçiliyi, Danimarka qlossematikası və Amerika deskriptivizmi.
    
23. 
    Dil işarələr sistemi kimi.
    
24. 
    Sistem-struktur anlayışları haqqında.
    
25. 
    F. de Sössürün dixotomiyası: dil-nitq (danışıq), daxili-xarici dilçilik, diaxron-sinxron dilçilik, dil vahidləri arasında sintaqmatik-paradiqmatik münasibətlər.
    
26. 
    Dil səviyyələri (fonoloji, morfoloji, leksik, sintaktik) və səviyyələrarası əlaqələrin xarakteri
    
27. 
    Fonetika və fonologiya. Fonologiya fonetikanın tərkib hissəsi kimi.
    
28. 
    Fonem nəzəriyyəsinin tarixinə dair.
    
29. 
    Dilin səs tərəfinin fizioloji (artikulyator), akustik və perseptiv aspektlərinin öyrənilməsi.
    
30. 
    Dilin funksional (linqvistik) aspektdən öyrənilməsi.
    
31. 
    Fonemin variantları: mütləq, fonetik və fakültətiv.
    
32. 
    Fonemin əlamətləri: fərqləndirici (differensial) və inteqral.
    
33. 
    Sait fonemlərin təsnifatı.
    
34. 
    Samit fonemlərin təsnifatı.
    
35. 
    Sinharmonizm (həmahənglik, ahəng qanunu)
    
36. 
    Dilin seqment (heca, morfem, leksem, cümlə) və superseqment (vurğu, intonasiya) vahidləri
    
37. 
    İntonasiya superseqment hadisə kimi
    
38. 
    Heca və onun növləri. Əsas heca nəzəriyyələri.
    
39. 
    Vurğu və onun əsas növləri.
    
40. 
    Morfem (morfemika) nəzəriyyəsi. Morfem elementar mənalı dil vahidi kimi
    
41. 
    Morfemlərin tipləri: kök (avtosemantik, leksik) və affikslər (sinsemantik, qrammatik)
    
42. 
    Morfonologiya.
    
43. 
    Omonimlik, sinonimlik, antonimlik və çoxmənalılıq (polisemiya).
    
44. 
    Dilin lüğət tərkibinin zənginləşmə yolları.
    
45. 
    Frazeologiya. Frazemlərin növləri: frazeoloji birləşmələr, frazeoloji uyuşmalar, frazeoloji qovuşmalar və frazeoloji ifadələr
    
46. 
    Sabit və sərbəst söz birləşmələri.
    
47. 
    Leksikoqrafiya lüğətçilik haqqında elm kimi.
    
48. 
    Əsas lüğət növləri.
    
49. 
    Leksik vahidlər arasında sistem əlaqələri.
    
50. 
    Söz birləşməsi və cümlə (cümlə-söyləm münasibətləri).
    
51. 
    Sintaqm anlayışı: cümlənin sintaqmatik üzvlənməsi
    
52. 
    Sintaktik əlaqələrin növləri.
    
53. 
    Sadə cümlələrin təsnifi
    
54. 
    Mürəkkəb cümlələrin təsnifi
    
55. 
    Cümlə və hökm.
    
56. 
    Dillərarası əlaqələr: divergensiya və konvergensiya.
    
57. 
    Linqvistik tipologiya: dil universalilər.
    
58. 
    Dillərin genealoji təsnifi.
    
59. 
    Dilçilikdə müqayisəli-tarixi metod.
    
60. 
    Dillərin tipoloji (morfoloji) təsnifatı.
    
61. 
    Areal dilçilik.
    
62. 
    Dil ailələri və dil qrupları
    
63. 
    Bilinqvizm məsələləri.
    
64. 
    Yazı, inkişaf mərhələləri və onun əsas növləri.
    
65. 
    Əlifba və onun növləri.
    
66. 
    Orfoqrafiya. Orfoqrafiya prinsipləri
    
67. 
    Azərbaycanda dilçiliyin inkişaf sahələri və indiki vəziyyəti
    
68. 
    Təbii və süni dillər
    
69. 
    Sözdüzəltmənin əsas üsulları
    
70. 
    Dilin leksik fondunun üslubi üzvlənməsi
    
71. 
    Kombinator variativlik
    
72. 
    Transkripsiya və transliterasiya
    
73. 
    Leksik və qrammatik məna.
    
74. 
    Leksik mənanın əsas tipləri
    
75. 
    Tabelilik əlaqəsinin əsas növləri
    
76. 
    Cümlənin əsas qütbləri (mübtəda və xəbər qütbləri)
    
77. 
    Dil və digər ünsiyyət vasitələri
    
78. 
    Nitq hissələrinin kateqorial əlamətləri
    
79. 
    Cümlənin baş və ikincidərəcəli üzvləri
    
80. 
    Sözlərin semantik sahələr üzrə bölgüsü
    
81. 
    Əsas və köməkçi sözlər
    
82. 
    Arxaizm və tarixizmlər
    
83. 
    Neologizmlər və internasionalizmlər (beynəlmiləl)
    
84. 
    Qrammatik kateqoriyaların mahiyyəti
    
85. 
    Konversiya və onun söz yaradıcılığında rolu
    
86. 
    Picin və kreol dillər
    
87. 
    Beynəlxalq və regional dillər
    
88. 
    Omonim, omofon, omoqraf və omoformalar
    
89. 
    Tətbiqi dilçiliyin sahələri: dilöyrətmə, tərcümə, lüğətçilik, əlifba, kompüter dilçiliyi
    
90. 
    Dillərin morfoloji tipləri: kök, aqqlütinativ, flektiv və inkorporlaşan dillər
    
91. 
    Etimologiya. Xalq etimologiyası
    
92. 
    Dil etnomədəni fenomen kimi
    
93. 
    Cümlənin (söyləmin) kommunikativ tipləri (nəqli, sual, əmr)
    
94. 
    Dil sosial hadisə kimi
    
95. 
    Dilin inkişafının cəmiyyətlə bağlılığı
    
96. 
    Ədəbi dil və dialekt. Ədəbi dil və milli dil variantları
    
97. 
    Dilin tarixi və xalqın tarixi: dilçilik və etnoqrafiya
    
98. 
    Dilin lüğət tərkibindəki dəyişikliklər
    
99. 
    Söz (leksem) dil vahidi kimi
    
100. 
     Nitq mədəniyyəti və onun ictimai əhəmiyyəti
     

Ümumi dilçilik kafedrasının müdiri fil.e.d., prof. A.Y.Məmmədov