Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

18. HƏZRƏT ƏLİYNƏN QƏSSAB
Bir gün Cənab Əli deyir:

– Xeyri, gedəh camaatı yoxluyax. Bir sünnü şəhərinə gedəh, görəh sünnülərdə islam dininə itaət eliyən var, yoxdu.

Durur gedir. Şəhərin kənarında deyir:

– Xeyri, mən qalajam burda, şəhərə girmiyəjəm. Sən get şəhəri, bazarı hərrən, məə bir bilgi topla gət.

Xeyri gedir bazarı hərrənir. Görür hər şey öz yerində. Bir də­nə qəssabdı, qoyunu kəsir, biri, məsəlçün, on misqal ət isdiyirsə, “Əli başıçün almaram, Əli başıçün vermərəm”, – deyif pıçağı belə çəkir, əti qoyur tərəziyə on misqal olur. Nə artığ olur, nə əysik. Bu məhətdəl qalır. Bir gün günortaya qədər buna fikir verir. Biri deyir bir girvəngə ver. Deyir: “Əli başıçün almaram, Əli başıçün vermə­rəm”. Pıçağı vurur, kəsir qoyur tərəziyə, bir kilo gəlir. Ta nə artıx var, nə əysik. Bu məhətdəl qalır ki, bu sünnü bazarında sünnü Əli­nin qədrini nə bilir ki, ona belə itayət edir. Məhətdəl qalır. Qayıdır, gələndə Əli deyir ki, ey Xeyri, nə gej gəldin.

Deyir:

– Ya imamım, elə bir şeynən qarşılaşdım ki, heş həqiqi gözünnən görməsən inanmazsan.

Deyir:

– Ey Xeyri, de görüm, nədi.

Deyir:

– Sünnü bazarında belə bir qəssabnan rastdaşdım.

Deyir:

– Onda qayıdıf gedərsən o qəssaba deyərsən axşam ona qonağıx. Gedif onu yoxluyajam.

Bu sünüün də gör Əliyə nə qədər inamı varmışsa, bir dənə meçit tikdirmişdi, ağzına da kilit vurmuşdu ki, nə vaxtsa Əli mə­nim torpağıma qədəm qoyarsa, bu meçidin qapısını birinci Əliyə aşdırıf, onu bu evdə qonağ eliyəjəm. Bu qapını heş açan yoxumuş. Elə tikdirif, qapısını bağlıyıf qoymuşmuş.

Xeyri gəlif deyir:

– Ey qəssab, ağamnan biz Əli şiyəsiyik, sünnüdə qonax qal­ma­ğa yerimiz yoxdu. Bizi bu axşam qonağ eliyərsənmi?

Deyir:

– Əlinin özünə də qurvan olum, adına da, adınnan gələn qona­ğa da canım qurvandı. Gözüm üsdə yerim var. Gəlin, mən də bur­da­yam.

Xeyri qayıdır gedir Cənab Əlini götürür gəlir. Bu da bazarını yığışdırır, bağlıyır, gedillər. Gedəndə Cənabi Əli meçidə yeddi qə­dəm qalmış qapı öz-özünə şakqaşarax açılır. Qəssab məhətdəl qalır ki, bu qapını kim aşdı, bu nətər şeydi. Qayıdır bu adamın üzünə baxır ki, bu Əli ola bilər? Tanımır axı, görmüyüf Əlini. Əli də boydan alçax, cürəpərə adam idi. Çox cüssəli adam dəyilmiş. Əli keçir, Xeyri də keçir. Deyir:

– Heş çaşmaginən, bu qapı bizim üçün açıldısa, burda otur­malıyıx.

Cənab Əliyə hər şey agah idi. Keçillər, bular əyləşəndə bunun tək bir dənə evladı varmış. Deyir ki, qonax, deyin görüm sizə nə hazırrasın. Qoyun, quzu, nə isdəsəz hazırrasın. Əli şiyəsi gəlif, canım ona qurvandı, deyin görüm nə yiyərsiz?

Deyəndə Əli deyir ki, mənim dünyada yeegim ancax böyrəh­di. Qoyunun böyrəyinnən başqa heş bir tam dadmaram. Deyəndə bu gətirir qapıda bir-iki dənə qoyunu varımış, tez kəsir, böyrəh­lərini verir. Arvad buları bişirir. Bişirir, qoyur belə bir vazaya. Bir dənə də yeddi yaşında körpə uşax varmış. Uşax gəlir böyrəyin birini götürür. Qalır burda üş böyrəh. Allahın möcüzəsiynəndi, Əlinin sirrini üzə çıxartmax üçündü. Arvad əlinin dalıynan uşağı vuranda uşax ölür. Arvad çığır-bağır eliyəndə kişi deyir:

– Heş qəti dinmə, evdə qonax var.

Uşağı çəkir aparır daldaxanada üzüün yaylıxlıyır, deyir:

– Dinmə, qonağ gedənnən sora nə qədər ağlıyırsan ağla.

Amma Cənab Əli gələndə uşağın qapıda hərəndiyini görmüş-müş. Qəssab gəlir, deyir bə bu üş böyrəyi nejə aparım. Bu gəlir deyir ki, qonax, çörəh ye. Əli deyir:

– Yox. Burda bir uşax hərrənirdi. O uşax gəlməsə, mənnən surfaya oturmasa, mən çörəh yemiyəjəm.

Bu nə qədər eliyir:

– Ay qonax, o uşax qanmazdı, betəmiz olar.

Deyir:

– Yox ey, əgər məni isdiyirsənsə, Əli xətrinə, uşax gəlməlidi.

Deyəndə deyir ki, sən ki Əlinin adını çəkdin, Allahdan gizdin olmuyan sirri mən səə açajam. Hər kəssənsə bilmirəm, bəs belə-belə, anası belə itələməhnən o uşağın başı dəydi yerə, uşax canını tapşırdı. Deyir:

– Hardadı uşax, məni aparın uşağın yanına.

Bu, Əlini aparır uşağ olan yerə. Uşağın meyidini gətirir. Cənab Əli iki rükət ayət namazı qılır, Allah-taladan istahaza eliyir, uşağın üzünə üfürən təki uşax axsırır ayağa durur. Əlinin ayağınnan tutur, deyir:

– Əli, sənsən? Bəs indijə ağalarım maa dedi ki, Əli gəlif səni ayıldajax, yatmısan, yuxudan ayıl.

“Əli sənsən” deyəndə qəssabın ajığı tutur ki, Əli nədi. Bu adama sən Əli deyirsən? Deyir:

– Hə.

– Nətər gördün?

– İndijə gördüm ki, ağalarım məə dedi yatmısan, Əli gəlif səni yuxudan oyadajaxdı. Sizin evə gələn qonağ Əlidi. İndi bu Əlidi, ata, – deyəndə deyir:

– Hə, düz görmüsən, bala. Mən Əliyəm, bütün sirrər də məə agahdı. Bəs sən demədinmi bu qapı niyə bizim üzümüzə açıldı? Mən Əliydim, o qapı mənim üçün bağlıydı. Mən gəldim, öz-özünə açıldı.

Da qəssab Əlinin ayağının altınnan öpür, başına fırranır. Əli gedir. Deyir: “O uşağa mən Allah-talanın elimlərinnən o qədər qismət elədim ki, o uşağ gələcəyin adnan deyilən bir adamı olajax”. Heylə də olur. Uşax islam dinini yüksəldən bir alim olur, çıxır üzə.