Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012
Yüklə 2,32 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tarixi şəxsiyyətlər haqqında
- Yer adları, tayfa və nəsillər haqqında
- Müxtəlif mövzulu rəvayətlər
- II XATİRƏLƏR
- IV TƏRƏKƏMƏ OYUNLARI
- VI LƏTİFƏLƏR Molla Nəsrəddin haqqında
- Abdal Qasım haqqında
- Qarabağın baməzə adamları haqqında
- VII ATALAR SÖZÜ VƏ MƏSƏLLƏR 443 VIII BAYATILAR 447 IX MÜXTƏLİF ŞEİRLƏR
- Qarabağ: folklor da bir tarixdir, II kitab (Bərdə və Ağcabədi rayonlarından toplanmış folklor örnəkləri)
- Könül Əliyeva Kompyuter tərtibçisi və texniki redaktoru: Ruhəngiz Əlihüseynova
Pirlər və ocaqlar haqqında
Seyid Hüseyn ağa 58 Seyid Yusif ağa 61 Seyid Məhəmməd ağa 66 Hindarxlı Seyid Məhəmməd ağa 68 Seyid Əziz ağa 69 Həzrət Əli daşı 71 Əli pəncəsi 71 Bərdə imamzadəsi 72 Asxadan baba piri 73 Gəlin qayası 73 Eşq Abdal 74 Ələm ağacı 75
İsgəndər 75 Topal Teymur 85 Şah Abbas 85 Molla Pənah Vaqif 89
Hacı Məmmədhüseyn 90 Hacı Qara 96 Xan Şuşinski 98 Sarı Aşıx 100 Aşıq Valeh 100 Qaçaq Nəbi 102 Qaçaq Qaraş 102 Yer adları, tayfa və nəsillər haqqında Canavarlı kəndi 104 Köyük kəndi 104 Minəxor kəndi 105 Haramı düzü 105 Gavur arxı 106 Xatın arxı 106 Əjdər güllələnən yer 107 Axtamar gölü 107 Qaynaq qazılı 108 Qotur gölü 108 Qarı təpəsi 108 Yes xırman 109 Örənqala 110 Mil düzü 110 Ayran Alı təpəsi 111 Şpartı 112 Rəncbərlər kəndi 112 Sofu qəbirstanlığı 113 Şahsevən 113 Yaşa Əsəd 115
Hər sənətkar Dəllək Murad ola bilməz 116 İlanlara qənim kəsilən kişi 116 Üzünün nuru gedən adam 118 Halallıq 118 Ölünün dirilməsi 119 İtin etibarı 120 Aşığam, vətən sarı 121 Arxam boşdu, ona görə ağlayıram 122 Mən bayaq güləşdim 123 II XATİRƏLƏR Kəbirlilər haqqında 124 Afşarlar haqqında 136 Şahsevənlər haqqında 152 Qaradolaqlar haqqında 159
Bağır-beyin 169 Dəri basdırması 169 Basdırma 170 Sulux 170 Axtarma pendir 170 IV TƏRƏKƏMƏ OYUNLARI Papax oyunu 171 Dəsmal oyunu 171 Keçipapax oyunu 171 Çoban oyunu 172
Quş dili bilən İsgəndər 173 Quru kəllə 182 Adamyeyən qız 187 Şah Abbasnan məleykə 196 Padşah oğlu 202 Məlik Məhəmməd 206 Narxatın 217 Tısbağa qız 226 Tacir oğlu 237 Huri qızı 246 Santır 259 Zal oğlu Rüstəm 267 Qaraçuxasını yatıran şəxs 269 Üç qız 275 Baxdını gəzənin nağılı 281 Üç qardaş 282 İki qozun nağılı 283 Həzrət Əliynən qəssab 284 Savabın xeyri 287 Süleyman peyğəmbərin üzüyü 293 Bacı həsrəti 295 Xeyrül-əməl 297 Hatəmin səxavəti 300 Məbudnan haramıbaşı 303 Allaha pənah 307 Ac qarnı doyuzdurmağın savabı 308 Altı manatın misalı 311 Azreyilnən yoldaşlıq edən şəxs 314 Övladını Azreyildən qaçıran ana 318 Var-dövləti başqasına qismət olan kişi 320 Şaha nübar aparan kişi 322 Qismətdən qaçmaq olmaz 327 At quyruğu boyda sünbül 328 Yetim oğlan 330 Evi arvad tikər 332 Şaha bel bağlama, arvada etibar etmə 338 Keçəl 344 Arvadın eləsi də var, beləsi də 353 Şahın siğə qardaşı 359 Tacir Bəhlul 363 Dünyanı necə tutsan, elə də gedər 366 Taleyindən narazı oğlan 370 Yazıya pozu yoxdu 372 Ağıllı qız 377 Şahın yuxusu 378 Çobanın mənasız sözü 382 Ədalətli qazı 383 Ağsaqqal məsləhəti 386 Döyülən axmaq 387 Quyruğu yox idi 389 Sağalmaz xəstəliyə tutulmuş adam 392 Əl aman 394 Yaxşılığa yamanlıq 395 VI LƏTİFƏLƏR Molla Nəsrəddin haqqında Molla və eşşəyi 398 Molla özünü ölülüyə vurur 402 Allah bölgüsü 403 İnanma 404 Heç nə 405 Doxsan doqquzunu verən, birini də yetirər 406
Eşşək, sənə deyirəm, qonaq, sən eşit 408 Bekaf Bəhlul 410 Soğan al, sarımsağ al 411 Bəhlul olmağın bədəli 412 Bəhlulnan şəyirdi 412 Bəhlul özünə ev tikir 413 Ye, iç, ölmə 413 Bəhlulun bazarkomluğu 415 Bizim evimiz oradı 417 Bəhlul atasını buyurur 418 Dənizdən çıxan əl 418 Abdal Qasım haqqında Çox qohumlu bəxtəvər 419 Abdal Qasımın ermənidən toyuq alması 419 Toyuqdan qorxan Qasım 420 Loğman haqqında Özləri öz dərmanını bilirlər 420 Afşarlar haqqında Soruş gör hələ pravası var? 421 Yemişəm aşunu, tökmüşəm yaşumu 422 Afşar şəri 422 Yeyim, doyum, nə verim? 422 Elə bilirəm dava kağızıdı 423 Əşi, yeyirsən dana 423
Ağamir dayı 424 Soltan bəy 425 Molla Lətif 426 Söygülü Canan 426 Götür baltanı qoy xurcuna, ya Əli 427 Bəynən süd qardaşı olmusan 427
Fərasəti vardı, birini də o tutardı 428 Otuza durmayan, on ikiyə yaxın durardı? 428 Bəxtəvər sizsiniz 429 Elə bağlamışam, yerə düşməyəcək, ay qayınana 429 Halıma bax, ay Mahmud 430 Altı daş, üsdü aş 432 İz eşşəyin, fil gəlinin 433 Yaman dərtdi, bacı 434 Mən birini göstərmişdim 435 Mənə dəyməginən 436 Dızz 437
Hələ gedib nənəsini də öyrədib 438 Allah qoysa ərindi 439 Səni alanı da gördüm, pulumu yeyəni də 440 Sənin quyruğun elə həmişə göydədi 441 Hamınızı söz verə-verə gəmiyə komalamışam 441 Atın züy tutanı 442 Ayaq üsdə getmişdim 442
Afşarın 456 Tapşırın məni 457 Vaxdıdı 458 Qalmır 459 Ya Əli 459 Yatıbdı 460 Tanımır məni 461 Çağımdı 462 Başa-baş 462 Çirkin 463 Arvadın əlinnən 464 Bizim arvad 466
Bakı, “Elm və təhsil“, 2012. Nəşriyyat direktoru:
Nəşriyyat redaktoru: Səbinə İsayeva Kompyuterdə yığdı: Tünzalə Məmmədova Korrektor: Könül Əliyeva Kompyuter tərtibçisi və texniki redaktoru: Ruhəngiz Əlihüseynova Kağız formatı: 60/84 1/16 Mətbəə kağızı: №1 Həcmi: 40 ç/v Tirajı: 400 Kitab Azərbaycan MEA Folklor İnstitutunun Kompyuter Mərkəzində yığılmış, “Elm və təhsil” NPM-də ofset üsulu ilə çap olunmuşdur. * sabırqa - qabırqa * Bu mətn Bərdə rayonunun Dəymədağıldı kəndindən qeydə alınıb. * Bu mətnin bir variantı da Ağcabədi rayonunun Rəncbərlər kəndindən qeydə alınıb. Bax: Folklor İnistitutunun arxivi, İnv. 1300, səh. 48 * günü – ikinci arvad * kərəskə - tövlə * kirişkələnmək – narahat olmaq * mağlətə – dava-dalaş, mübahisə * kötmək – ağac kökü, qarğı kökü, ümumiyyətlə yandırmaq üçün iştifadə olunan bitki kökü ** su cuarrığı – əkin-biçini su ilə təmin etmək * II və III mətnlər Seyid Yusif ağanın nəvəsindən qeydə alınıb. * vənöysə – qışqırtı, şivən * Söyləyicinin dediyinə görə, həmin daş Ağdaşda yolun kənarında yerləşir, indinin özündə də camaat həmin daşı ziyarət edir. * Bağırov – Mir Cəfər Bağırov * Söyləyici iti öz nəvəsinin küçüyünə bənzədir. * Laçın rayonunda yerləşir. * Ağdam rayonunda yerləşir. ** Sisyan rayonunda yerləşir. * Ağcabədi rayonunda Təzə kəndin körpüsündən bir az yuxarıda yerləşir. * çoğustan – qarğıdan və ya çubuqdan hörülmüş daxma * Söyləyicinin dediyinə görə, bu hadisə Laçın rayonunun Müsəlmanlar kəndində olub. Rəvayət Bərdə rayonunun Dəymədağıldı kəndindən qeydə alınıb. * Kəbirlilər haqqında məlumatlar Hacıbədəlli kənd sakinləri Zeynalov Soltan İbrahim oğlu, Mehdiyev Məzahir Əyyub oğlu və Salmanbəyli kənd sakini Qəhrəmanov Şükür Hümbət oğlundan qeydə alınıb. * Urbabalıdan, Arxıməmədlidən də Qızıllılara kömək verən var idi. ** Qara Əsgər Qızıllıdandır. *** Hacı Əsgər davanı salan şəxsin atasıdı. * Afşarlar haqqında məlumatlar Afşar kənd sakinləri Cəfərov Yasin Seymur oğlu, Quliyev Zahid Hacıqulu oğlu, Bayramova Narış İsa qızı və Afşar kənd bələdiyyəsinin sədr müavini Cəfərov Nizami Ənvər oğlundan qeydə alınıb. * xam – otlaq sahəsi * kətəyinə - yuvasına * cəvəran – qarğıdan, çubuqdan və ya həsirdən hörülmüş səbət * Şahsevənlər haqqında məlumatlar Sahsevən kəndinin Bələdiyyə sədri Əliyev Rəfail Əli oğlundan, sonuncu mətn isə Muradov Əşrəf Müseyib oğlundan qeydə alınıb. * Qaradolaqlar haqqında məlumatlar Qaradolaq kənd sakinləri Həsənov Möhsün Qara oğlu, İmanov Baba Surxay oğlu, Məmmədov İmdad Bədəl oğlu, Məmmədov Musa Məmməd oğlu və Məmmədov Murad Musa oğlundan qeydə alınıb. * Bu hadisə Xoraşendə oluf. ** Küratan Kürün sahilində yerləşir. * çəm – yol, yöntəm * Bu mətnin bir variantı da Ağcabədi rayonunun Təzəkənd kəndindən qeydə alınıb. Bax: Folklor İnistitutunun arxivi, İnv. 1300, səh. 48-49 * iraxmadarı – gözünün ağı-qarası * suat – çaydan su götürmək üçün istifadə edilən eniş, torpaq hissə * azeyləndi – gileyləndi * çeyillik – bataqlıq * liğabınnan – tüpürcəyindən * qazdıx – qazılmış * sefillənir – veyillənmək * Söyləyicinin dediyinə görə, qış olanda uşaqlar peçin qırağında pambığ artdıyardılar. Qayınanası da onları həvəsləndirmək üçün deyərdi ki, bu gecə pambığı artdıyın, çərdəkdən çıxardın, sizə nağıl danışacağam. Uşaqların Santırın nağılından xoşu gələrdi. Qayınanası danışmağa başlayanda deyərdilər ki, Santırın nağılını danış. Bu nağılı da ondan eşidib. * müta eliyir – siğə eliyir * Söyləyicinin oğlu * Bu mətn Ağcabədi rayonunun Afşar kəndindən qeydə alınıb. * Söyləyici personaja söhbətə qulaq asan qohumunun adını verir. ** Söyləyici personaja öz adını verir. * Söyləyici qoca ilə bağlı hissəni unudub. * Söhbətə qulaq asan şəxs * Bu mətn Bərdə rayonunun Boyəhmədli kəndindən toplanıb. * avxırrıyıfsa – itiləyibsə * dəhmərriyir – itələmək, çubuqlamaq * Söyləyicinin dediyinə görə, Molla Nəsrəddindən danışan şəxs rəhmətlik sözünü deməsə, 7 lətifə deməlidir. * yansığ – hər şeyi açıb deyən, varını-pulunu şişirdib öyünən. * qayı – QAİ * Soltan bəy haqqında hər iki mətn Ağcabədi rayonunun Salmanbəyli kəndindən qeydə alınıb. * Qaradolaq kəndi * Əvvəl getdiyimizdə gəlinləri yanında olduğundan söyləyici gəlin-qayınana münasibətlərindən bəhs edən lətifələri demək istəmədi. Amma növbəti dəfə gedəndə gəlinləri yanında yox idi, ona görə də bu lətifələrini çəkinmədən bizə danışdı. * fil – fel, əməl * Sonuncu cümlədə biədəb söz işləndiyindən söyləyici onu dəyişdirir. * Qaradolaq kəndinin * Ağdamın Saybalı kəndi ** hulq - hulqum * 43-dən 95-ə qədər olan bayatılar Ağcabədi rayon sakinləri Mülayim Mədətova və Teyyubə Əhmədovadan toplanmışdır. Toplayan: M.Ağayeva * alıxlıdı - palan əvəzinə at, öküz, və s. heyvanların belinə çəkilən çul, keçə * şöynüsünə - şər qarışan vaxtı * Söyləyicinin gənc övladı dünyasını dəyişdiyindən bayatılarını da ona müraciət edərək deyir. * Bu şeirin müəllifi Ağcabədi rayonu Afşar kəndinin sakini Narış Bayramovadır. * Seyid Yusif ağanın ölümü münasibətilə yazılıb. * “Tapşırın məni”, “Vaxdıdı” şeirləri Bərdə rayonunun Seyid Yusifli kəndinin sakini Musa Bayramovundur. * nabadını – ardını, davamını Yüklə 2,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|