Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

XII. LAYLALAR, NAZLAMALAR

1. Layla dedim, su gələ.

Yata, yuxusu gələ.

Uzax-uzax ellərdən

Balamın dayısı gələ.

2. Mən aşiqəm, yatasan,

Qızıl gülə batasan.

Qızıl gül bağın olsun,

Gövdəsində yatasan.

3. Yat, ömrümün çiçəyi.

Gejə keşdi, ay batdı.

Sən hələ də oyaxsan,

Laylam sübhü oyatdı.

Yat, canım, gözüm, layla,

Qurbanım olum, layla.

4. Bağda barın olsun,

Laylay, laylay, laylay

Ağacda narın olsun

Laylay, laylay, laylay

Evində varın olsun

Laylay, laylay, laylay

Qızdar da yarın olsun.

Laylay, laylay, laylay

5. Balama qurban qojalar,

Balam nə vaxt qojalar?

Yüz on yaşında

Saçdarı ağaranda

Sakqalı ağaranda

Dişdəri töküləndə

Dizdəri büküləndə

Laylay, laylay, laylay

6. Balamın al yaylığı,

Örtməyə şal yaylığı.

Hərə bir yol desin

Balama can sağlığı.

7. Balam xandı, xavandı

Baxçada gül qavandı.

Misri qılınc belində

Dayısına pəhlivandı,

Əmisinə pəhlivandı.
8. Aşımızın qarası,

Ürəyimizin parası.

Misrin al-xarası,

Nənəsinin körpə balası.

9. Arpa adın çakqalı,

Gəl balamı hap elə.

Balamın babası evdə olar,

Gələr səni tap edər.

10. Ay mənim balam,

sən qarasan,

Arvadın ölsün, dul qalasan.

Sən pişihlərə yalvarasan,

Pişihdən bir arvad alasan,

“Miyo” deyəndə mat qalasan.

11. Şeh düşdü çəmənə,

Nərgizə, yasəmənə.

Mən balama qurbanam,

Balam qurban vətənə.
12. Xırdacasan, məzəsən,

Sən hələ güldən təzəsən.

O günə qurban olum,

Tapır-tapır gəzəsən.

13. Bülbüllü bağın olsun,

Dağlar oylağın olsun.

Allahdan arzum budu,

At minən çağın olsun.

14. Balam, balam, bal dadı

Balam adam aldadı.

Şirini elə şirindi,

Acısı elə bal dadı.

XIII. CIRNATMALAR
1. Molla-molla mat olsun.

Qulun doğsun, at olsun.

Qulunun sür-sümüyü

Mollaya xeyrat olsun.

2. Dağdan aran yaxşıdı,

Aran-Turan yaxşıdı.

Vəl ayax, arvana dodax,

Haran mənnən yaxşıdı?

3. Kişi-kişi, dana kişi,

Ağzı batıf qana kişi.

Boğazınnan zəng asılıf,

Oxşuyur həmadana kişi.

4. Getdim gördüm un əliyir,

Dırnaxların xınalıyır.

Ay qara çatmalı gəlin,

Pul verif almalı gəlin.

Yanındakı yoldaşınnan,

Bir öpüş almalı gəlin.

5. Yeri-yeri, yetərsən,

Kol dibində bitərsən.

Urvan mənnən olmasa,

İt qanınnan betərsən.

XIV. BAĞLAMALAR

1. Araz qırağı çimdi,

Çim də çimi mindi.

Aşıx mənə de görüm,

Allahın atası kimdi?

Aşıx, Araz qırağı çimdi,

Çim də çimi mindi.

Aşıx, sən nərdivan qoy,

Mən baxım görüm kimdi?

2. Araz qırağı çimdi,

Çim də çimi mindi.

Aşıx, mənə de görüm,

Araz neçə səhəngdi?

Araz qırağı çimdi,

Çim də çimi mindi.

Sən denən, Araz dayansın,

Mən deyim neçə səhəngdi.

3. Mən aşığam, nədəndi?

Mürg ağzında nə dəndi?

Basılmamış maydannan,

Mindiyin day nədəndi?

4. Aşiqəm, yana gördüm,

Qəlyanı yana gördüm.

Səksən oğul, qırx ata,

Yüz əlli ana gördüm.

5. Mən aşiqəm təkhatək,

At oxunu təkhatək.

Qırx atı yeddi mıxa

Bağlaginən təkhatək.

6. Aşiqəm, nə qaraldı?

Nə yandı, nə qaraldı?

Od yandı, su qaraldı

Su yandı, nə qaraldı?

XV. DЬZÜЬLДR
1. Bibili qoz ha, bibili qoz,

Bibim verdi ikicə qoz.

Biri kəhər, biri boz.

Mindim bozun boynuna,

Sürdüm xaxol yoluna.

Xaxol yolu min bazar,

İçində meymun gəzər.

Meymunu vurdum ağlatdım,

Şalvarına qığlatdım,

Həsən bəyə saxlatdım.

Həsən bəyin nəyi var?

Şakqur-şukqur çayı var,

Göyə çıxan atı var,

Göy muncuxlu iti var,

Evində bir qızı var,

Əlli batman g... var.

2. Üşüdüm, a üşüdüm,

Dağdan alma düşüdüm.

Almacığımı yedilər,

Maa curum verdilər.

Mən curumdan bezmişəm.

Dərin quyu qazmışam.

Dərin quyu beş keçi,

Hanı bının erkəci?

Ode, qaya başında.

Heyhaladım gəlmədi,

Çiyid verdim, yemədi.

Çiyid qazanda qaynar,

Qəmbər bujaxda oynar.

Qəmbər getdi oduna,

Qarqu batdı buduna.

Qarqu dəyil, qamışdı,

Beş barmağım gümüşdü.

Gümüşü verdim tata,

Tatdan darını aldım.

Darını verdim quşa,

Quşdan qanad aldım.

Qanatdandım uşmağa,

Hakk qapısın aşmağa.

Qapıçı qapı toxur,

İçində bülbül oxur.

Mənnən kiçik qardaşım,

Taarı kəlamın oxur.
3. Əlimi pıçax kəsifdi,

Dəsdə pıçax kəsifdi.

Yağ gətirin, yağlıyax,

Dəsmal gətirin, bağlıyax.

Dəsmal dəvə boynunda,

Dəvə Şirvan yolunda.

Şirvan yolu buz bağlar,

O buzun üsdə gül bağlar.

O gülün birin üzeydim,

Saş bağıma düzeydim.

Xan qardaşımın toyunda,

Bircə daban süzeydim.

Qar topun olsun, qardaş,

Gül topun olsun, qardaş,

Bir toğlun olsun, qardaş,

Qaynənən ölsün, qardaş.

Yük atdan zəli çıxdı,

Zəlinin dili çıxdı.

Bajın ölsün, ay qardaş,

Aldığın dəli çıxdı.

4. İki dənə, ha iki dənə,

İki dənə bir quş idi.

Kabıya qonmuş idi.

Xan oğlu durmuş idi.

Xan oğlu kətan köynəh,

Kətan köynəh mil-mili,

Gəl oxu bizim dili.

Bizim dil Urum dili.

Urumdan gələn atdar,

Hey başı çiçəyin otdar.

Heyvanın ağaşdarı,

Bar gətirməz başdarı.

Vırın başı üzülsün,

El yaylağa düzülsün.

5. Balabanı çala-çala girdim bağa,

Əmim qızı Soltan ağa,

Gəl gedəh oynamağa.

Oynamağın vaxdı dəyil,

Qızılgülün taxdı dəyil.

Əl atdım böyüh qıza

Kiçih qız əl elədi anasına.

Anası yaxasın darta-darta

Getdi haca.

Hacı dedi, gəlmə bura.

Qəhbə fələh, od yanar

Ördək üzər, dəmir qızar.

Ördəyi bağlamağa ipəh gərəh

Yarnan oynamağa ürəh gərəh.

Yarım maa alma verdi, almadım,

Sabahatan ağladım.

Atımı bağladım şor dərədə.

Atıma arpa verin, kişnəməsin,

İtimə sümüy atın, dişdəməsin,

Altıma xalı salın, nəm keşməsin,

Üsdümə çadır qurun, gün düşməsin.

Susamışam, sünbül dodağın görüm,

Ajmışam, təhnə tabağın görüm.
6. Əl-əl əlpənək,

Əldən çıxdı kəpənək.

Kəpənəyin yarısı,

Yumurtanın sarısı.

– A dayı hara gedirsən?

– Qaradağa gedirəm.

– Qaradağda nəyin var?

– Bir oğlum, bir qızım

– Oğlun adı nədi?

– Məhərrəm.

– Qatıx verim zəhərrən.

– Qızın adı nədi?

– Fatma.

– Fatma, Fatma, a Fatma,

Yerində şıllağ atma.

Yeddi xoruz, bir fərə,

Fatmanı verdim ərə.

Fatma bir oğul doğdu,

Adını qoydum Süleyman.

Hakk qapın olsun, oğul,

Gül topun olsun, oğul.

Gül ağacının dibində

Yığıncağın olsun, oğul.
NAĞILLARIN SÜJET GÖSTƏRİCİSİ
Topluda çap olunan nağılların süjet göstəricisi Stis Thomp­sonun “The types of the fokltale” kataloqu əsasında tərtib olun­muş­dur. Həmin kataloqda qarşılığı tapılmayan süjetlər 0 (sıfır) işarəsi ilə veilmişdir. Bir neçə süjetin birləşməsindən təşkil olunan nağıl­lar­da kontaminasiyaları göstərmək üçün + (üstəgəl) işarəsindən istifadə olunmuşdur.
Qolunda qırx kəlin gücü olan kişi. 0 (Allah qəhrəmanın istəyi ilə onun qolundakı gücü alır; sonradan gücünü özünə qayta­ran qəhrəman yoldaşına sevdiyi qıza qovuşmaqda köməklik edir) + AT 365 (Eyni qəbirdə dəfn olunmuş gənclər).
Heyvanların dili (I mətn). AT 207A (Eşşək işləməkdən əldən düşmüş öküzə məsləhət görür ki, özünü xəstəliyə vursun; öküzün yerinə onun özünü cütə qoşurlar) + AT 670 (Qəhrəman heyvanların dilini bilir, amma bu sirri açmamalıdır; arvadının israrı ilə sirri açmaq istəyir, amma xoruzun məsləhəti ilə bu fikirdən daşınır).
Heyvanların dili (II mətn). AT 670
Tülküynən Tozdu bəyin nağılı. AT 545 B (Tülkü dəyirman-çını varlı adam kimi qələmə verib padşahın qızını ona alır).
Məleykəylə evlənmiş oğlan. 0 (Qayınanası öləndə gəlin atılıb yükün üstündə oturur, cənazə aparılanda əlini əlinə vurub gülür; etdiyi hərəkətlərin səbəbini izah etdikdən sonra qeybə çəkilir).
Qaraçuxasını axtaran kasıb. Nağıl məşhur AT 460 (Bəxtin axtarılması) süjeti əasında qurulsa da, başlanğıcı ənənəvi variant­lardan fərqlənir.
İsgəndər. AT 981 (Qocaların öldürülməsi) + 0 (İsgəndər diri­lik suyu dalınca o dünyaya gedir, amma sudan içmək ona qismət ol­mur) + AT934 (İsgəndər dəmir yığınının altında dünyasını dəyişir).