Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəRBƏnd folklor öRNƏKLƏRİ

Şələçi (41)
Oladı olmuyadı bir şələçi oladı. Bu şələçinin altı qızı ola­dı. Şələçi hər gün meşədən odun gətirib satır, bir qarnı ac, bir qar­nı tox ailəsini dolandırırdı. Bu kişi bir gün yenə odun şələsini satıb bazara gəldi ki, bir şey alsın aparsın. Gördü ki, yaxşı balıx var. Onun cibində cəmi 3 qəpik vardı. Gördü ki, pulu çatmır ba­lıx almağa. Odu ki, qarnı şiş bir balıx vardı, onun qiymətini so­ruş­du. Balıxçının ona yazığı gəldi. Həmin balığı 3 qəpiyə şələ­çiyə satdı. Sabah o yenə getdi meşədən odun gətirməyə. Xatu­nu balığın qarnını yaranda gördü ki, bir yumurta boyda daş var. Bil­mədi ki, bu nədi. O saat hər tərəf işığa qərq oldu. Axşam şə­ləçi gələndə gördü ki, hər tərəf tamam işığa qərq olub. Baş aç­ma­dı ki, bu nədi. Çünki bu şələçinin evində belə lampa yox idi. On­lar fitil yandırırdılar. Şələçi soruşdu:

– Arvad, bu nədi, işıx hardan gəlir?

Şələçinin xatunu əhvalatı ona söylədi. Ər-arvad sevindi ki, elə lampa almağa pulumuz yoxuydu, yaxşı oldu bu daşı tapdıq. Bu daşdan lampa kimi istifadə edərik. Elə də elədilər. Şələçinin bir yəhudi qonşusu var idi. Bu yəhudi tacirbaşı idi. Tacirbaşı gör­dü ki, qonşusu şələçinin evindən çox gur işıx gəlir. Tacirbaşı arvadına dedi:

‒ Arvad, bir öyrən gör qonşunun evindən gələn işıx nədi?

Tacirbaşının arvadı şələçinin arvadınnan soruşdu:

– Qonşu, evinizdəki işıx nədən gəlir. Gecələr neçə lampa yandırırsınız?

Şələçinin arvadı dedi:

– Bacı, biz lampanı hardan alırıq, həmişə fitil yandırırıx.

İndi kişi bir daş tapıb, işıx ordan gəlir.

Tacirbaşının arvadı gəlib, əhvalatı kişisinə danışdı. Tacirlər çoxbilmiş olar.

Tacirbaşı dedi:

– Arvad, apar şələçinin arvadına ətdən, düyüdən ver və de ki, axşam sizə qonağıq.

Tacirbaşının arvadı elə də elədi. Axşam tacirbaşı ilə arvadı şə­ləçinin evinə gəldilər. Yemək-içməkdən sonra tacirbaşı soruş­du:

– Qonşu, bu nə işıxdı?

Şələçi arvadına dedi:

– Arvad, o daşı gətir.

Onlar daşı bir badyanın içinə qoymuşdular. Tacirbaşı da­şın üstünü açanda daşdan elə bir işıx gəldi ki, tacirbaşının göz­ləri qamaşdı. Bildi ki, bu yumurta boyda daş qiymətsiz ləldi, dün­yada bərabəri yoxdu.

Dedi:

– Qonşu, min qızıl verim, bu daşı ver mənə.

Şələçi başladı gülməyə. Tacirbaşı elə bildi ki, şələçi razı deyil, dedi:

– Yaxşı, iki min qızıl verirəm, daşı ver mənə.

Şələçi yenə başladı gülməyə. Axı bu daşı onun uşaxları yumurta kimi əllərində oynadırdı. Tacirbaşı gör necə ağılsızdı ona bu qədər qızıl verir. Bu dəfə tacirbaşı dedi:

– Qonşu, üç min qızıl verirəm, bu daşı ver mənə.

Şələçi gördü ki, yox, tacirbaşı doğru danışır, zarafat elə­mir, razı oldu.

Bəli, bir neçə günnən sonra tacirbaşı getdi başqa bir şəhərə mal alıb satmağa. Şələçi köhnə evini sökdürüb, yerində saray ki­mi bir ev tikdirdi. Xeyli vaxt keçdi. Bir gün şələçi çay içə-içə pən­cərədən baxırdı. Bir də gördü ki, tacirbaşı budu, qırx dəvə yükünnən gəlir. Tacirbaşı gəlib şələçiyə çatıb dedi:

– Qonşu, bax bu qırx dəvə yükü tamam qızıldı. Sənnən aldığım daşı verib almışam.

Şələçi xeyli gülüb dedi:

– Mən o daşı üç qəpiyə almışdım.

Bu sözləri eşidən kimi tacirbaşının halı dəyişdi. Dəvənin üstünnən tirtap yıxılıb, ürəyi partladı. Şələçi qapını açıb, dəvə­ləri içəri saldı.

Qırx dəvə yükü qızıl da ona qismət oldu. O günnən şələçi xoşbəxt ömür sürüb gün keçirdi.

Siz gedin o yana, biz bu yana. İki fındıq bir qoz, ixtilatı poz.