Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adina əlyazmalar institutu “Azərbaycan əlyazmaları dünya kitabxanalarında”
HURUFİ POET RAFİİ AND HİS "BESHARETNAMEH"
Yüklə 2,43 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ELMAN QULİYEV filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmanquliyev55@gmail.com XAQANİNİN FARSCA DİVANINDA AZƏRBAYCAN DİLİNƏ KALKA OLUNAN İDİOMLAR
- Ah keşidən
- Be can amədən - cana gəlmək
- Ğəm xordən - qəm yemək
- Xire mandən - mat qalmaq
- Xun geristən - qan ağlamaq
- Poşt bəndidən - bel bağlamaq
- Ruze gereftən - oruc tutmaq
- Ədəbiyyat : Fars dilində
- Elman Guliyev CALQURED İNTO AZERBAİJANİ İDİOMS İN PERSİAN DİVAN OF KHAGANİ Summary
- МУЗЫКАЛЬНЫЕ СИМВОЛЫ В РУКОПИСНЫХ МИНИАТЮРАХ
- Farida Mir-Bagirzadeh MUSİCAL SYMBOLS İN HAND-WRİTTEN MİNİATURES
- DÜNYA KİTABXANALARINDAN AZƏRBAYCAN MİLLİ KİTABXANASINA HƏDİYYƏ EDİLMİŞ ƏLYAZMALAR
HURUFİ POET RAFİİ AND HİS "BESHARETNAMEH" Summary One of the famous caliphs of Nasimi, Rafii has not been studied as a representative of our literature in Azerbaijan. Rafii is the author of two works called "Besharetname" and "Gencname ". He has been studied in Azerbaijan as a hurufi poet who has emigrated to Turkey. The manuscripts of both poems are found in a many libraries around the world. Handwritten copies of Rafi's "Ganjname" are kept in libraries in Iran, Turkey, France and Britain, and manuscripts of "Besharetname” are kept in libraries of Iran, Turkey, Egypt and Britain. Autobiographical content of Rafi's works “Besharetname" and "Ganjname" is very important for giving valuable information about Nasimi. ELMAN QULİYEV filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmanquliyev55@gmail.com XAQANİNİN FARSCA DİVANINDA AZƏRBAYCAN DİLİNƏ KALKA OLUNAN İDİOMLAR Xaqaninin farsca divanı Azərbaycan dilçiliyi baxımından materiallar ilə çox zəngindir. Bircə bunu qeyd edək ki, Azərbaycan dilinə kalka olunan frazeoloji birləşmələrin sayı yüzlərlədir. Bunların hər biri dilimizin tarixinə, doqquz əsrlik keçmişinə işıq salır. İndi də idiomların bir neçəsini əlifba sırası ilə düzürük. Ah keşidən-ah çəkmək frazeoloji birləşməsi "qüssədən köks ötürmək" anlamına gəlir. Azərbaycan dilində "köks ötürmək", "içini çəkmək" (5,155), fars dilində isə "ah zədən" sinonimlərini tanıyırıq. Fars köklü "ah" ismi və "çəkmək" mənasında fars köklü "keşidən" məsdərindən yaranıb. "Yəhya oğlu imam Məhəmmədin ölümünə mərsiyə" adlı 44 beyti rədifli qəsidənin 20-ci beytində Xaqani "ah keşidən" idiomuna üz tutur və "bər" qoşmasını əlavə edərək, onu "ah keşidən" formasına salır. Şair orada bu idiomdan savayı "abırdan düşmək" anlamında "əz ab şodən" idiomuna da yer ayırır. Xaqani dostu, soy-kökçə gəncəli və Sultan Səncərin vəziri olan imam Məhəmmədin Nişapur şəhərində qətlə yetirilməsindən qüssələnir və sübhün ah çəkdiyini önə qoymaqla metaforanı gündəmə çıxarır (1,137):
Sübh ciyərdən odlu ah çəkdi və dedi: Dərdə bax, Xorasanın işləri abırdan düşdü.
"Şikayət və güşənişinlik" adlı 66 beytli rədifli qəsidəsinin 48-ci beytində Xaqani barəsində söz açılan idiomun adını çəkərək dünyanı qınayır, məkan darlığına və zaman ikiüzlülüyünə görə onu suçlu sayır (2,816): ز تنگی مکان و دو رننگی زمان بس به جان آمدم، زین دو تا می گریزم Məkan darlığı və zaman ikiüzlülüyündən Çox cana gəldim, bu ikisindən qaçıram. Şərqşünas professor M.Mübarizin bədii tərcüməsi (4, 266): Dardır vücudumçün məkan, olmuş ikiüzlü zaman, Hər iki dünya ömrümə qəsd etdi, çatdırdı sona. Sitatın 2-ci misrası orojinalın ruhuna uyğun gəlmir. Belə ki, şair məkanı və zamanı olan dünyadan qaçır, demir ki, hər iki dünya ona qəsd edib. Dahi şairimiz Nizami Gəncəvi özünün "İsgəndərnamə" poemasının "Şərəfnamə" bölümündə "bezikmək" mənasında "be can amədən" frazeoloji vahidinə müraciət edir (6,352): جهان چون نباشد به جان آمده منی و تو نی در میان آمده Dünya necə cana gəlməsin, Mənlə sən bir arada olmasaq.
"İraq vəziri Zeynuddinin mədhi" adlı 68 beytli qəsidənin 18-ci beytində Xaqaninin "ğəm xordən" ifadəsini işlətməsini müşahidə edirik (2,813): گفت مخور غم، بیا باده خور، از بهر آنک غم نخورد، هر که را هست چو ن من غمگسار Dedi, qəm yemə, gəl mey iç, ona görə ki, Məntək qəmdağıdanı olan qəm yeməz.
Viranə yerdə bari-həmləsini qoydu, öldü, Körpənin qəmini yeyirdi, can tapşırırdı.
"Mənuçehrin qızı İsmətəddinin mədhi və Məkkəyə səfər üçün Mənuçehrin oğlu Axsitan qarşısında ondan vəsatət istənilməsi" adlı 75 beytli rədifli qəsidənin 34-cü beytində Xaqani yuxarıda adı keçən frazeoloji birləşməni səsləndirir. Şair hiperbola işlədərək, İsmətəddinin üzündəki işığı "təcalla nuru" adlandırır (1,349): هر که در من دید، چشمش خیره ماند، زانکه من نور تجلی دیده ام Hər kim mənə baxdı, mat qaldı, Axı mən təcalla nuru görmüşəm.
O taxta elə daş-qaş səpdi, Xəzinə də bu işə mat qaldı.
"Böyük Atabəy olan Eldəniz oğlu Müzəffərəddin Qızıl Arslanın mədhi" adlı 146 beytli rədifli qəsidəsinin 13-cü beytində Xaqani "xun geristən" idiomunu şeirdə səsləndirir (1, 399). خون گریم و از دو هندوی چشم رومی بچگان دوان بینم Qan ağlaram, gözün iki hindusundan, Rumlu uşaqları qaçan görürəm.
Nizaminin həmin əsərində "xun geristən-qan ağlamaq" frazeoloji vahidi (6, 469): چرا خون نگریم بر آن تاج و تخت که دارنده را بر در افکند رخت Niyə qan ağlamayım o tac-taxta, Sahibini qapıdan bayıra atdı.
"Oğlu Əmir-Rəşidəddinin ölümü haqda mərsiyə" adlı 87 beytli qəsidənin 15-ci beytində Xaqani bu idioma yer ayırır, iyirmi yaşında oğlunun ölümündən qəhrlənərək dünyaya bel bağlamamağı tövsiyə edir (1,235): به جهان پشت مبندید و به یک صدمت آه مهره پشت جهان یک ز دگر بگشایید Dünyaya bel bağlamayın, bir ah zərbəsi ilə Dünya belinin fəqərəsini bir-birindən ayırın.
Xaqaninin 209 beytli "Xoyun müftisi Rüknəddinin mədhi" qəsidəsinin 178-ci beytində barəsində danışılan idiom rastlanır. Şair bu müftinin adı ilə oruc tutduğunu, ancaq onun adı ilə iftar açdığını, yəni orucunu dayandırdığını vurğulayır (1, 265): تا به رویش گرفته ام روزه جز به یادش نکرده ام افطار Onun üzünə oruc tutduğum üçün Onu yad etmədən iftar açmamışam.
Azərbaycan dilində
Elman Guliyev CALQURED İNTO AZERBAİJANİ İDİOMS İN PERSİAN DİVAN OF KHAGANİ Summary Turkish languages, among them the Azerbaijani are very rich with the phraselogical expressions. As a neighbor nation, Persians took many analogical phrases from the Turkish peoples. We see it clearly in Khagani's Persian activities. In our mind, idiomatic phrases in his works are profits of the Azerbaijany people, but translated by the poet into Persian language. ФАРИДА МИР-БАГИРЗАДЕ Институт аритектуры и искусства НАНА, доктор философии в области искусствоведения,доцент faridamb2013@gmail.com МУЗЫКАЛЬНЫЕ СИМВОЛЫ В РУКОПИСНЫХ МИНИАТЮРАХ Музыкальное исполнение было одним из важных составляющих дворцовой жизни. Исследуя рукописные миниатюры, мы наглядно видим память истории, в которой запечатлены музыкальные инструменты своей эпохи. Некоторые из них утрачены и остались нам как визуальные изображения. Создавая рукописные миниатюры, художники самых разных школ (тебризской, ширазской, гератской, бухарской и других), проживая в самых разных веках и географических территориях, прекрасно были осведомлены с образцами литературного произведения, знали поэзию, литературу и музыку, её исполнение. В этой статье хотелось бы обратить внимание на миниатюры, в которых изображены музыкальные инструменты, имеющие свои символические значения, хранящиеся в Государственной Публичной библиотеке имени Салтыкова-Щедрина. Среди них: 1. «Искендер и его наставник» «Искендернаме» Ахведи. 1523 г. Дорн; 2. Меджлис Огуз-хана. «Джами ат-таварих» Рашид ад-дина. 1528-1529 гг. Дорн; 3. Музыкальный меджлис. «Джами ат-таварих» Рашид ад-дина. 1528-1529 гг. Дорн; 4. Шах слушает музыку в летнем павильоне. «Джами ат-таварих» Рашид ад-дина. 1528-1529 гг. Дорн; 5. Пиршество. Художник Мирза Али. Двойная миниатюра не связана с текстом рукописи. Тебриз. 40-е годы XVI века. «Леваех» А.Джами. 1570-1571 гг. Дорн. 6. Музыкальный меджлис в летнем павильоне. Тебризская школа, 50-е годы XVI века. «Диван» Мани. 1554 г. Дорн. Миниатюры на произведение Низами Гянджеви «Хамсе»: «Сокровищница тайн» - 7. «Низами на приёме шаха». 70-е годы XVI века. Хорасан. Дорн; 8. «Хосров и Ширин» - 8. «Хосров слушает музыку Барбеда» 1502 г. Герат. Дорн. 9. «Пиршество Хосрова» 70-е годы XVI века. Хорасан. Дорн; 10. «Музыкальный меджлис Хосрова и Ширин» 1502 г. Герат. Дорн; 11. «Семь красавиц»: 12. «Бахрам Гур у семи красавиц». 1648 г. Бухара. 13. «Искендернаме»: «Свадьба Искендера и Роушанек» 1578 г. Бухара; 14. «Искендер у царицы Нушабе» 1508 г. Шираз. Дорн; 15. «Искендер пирует у хагана. 1560-1570-е годы. Исфаган. Дорн; 16. «Пиршество. Двойные миниатюры – фронтисписы. 60-70-е годы XVI века. Дорн. Миниатюры на произведения великого поэта Нуреддина Абдурахмана Джами: 17. «Пиршество». «Лаваих» («Скрижали») 40-е годы XVI века. Тебризский стиль. Художник Мирза Али. Каллиграф Ахмед аль-Хусайни ал-Мешхеди. Дорн; 18. «Пиршество в саду». «Куллиййат» («Собрание сочинений»). 50-60-е годы XVI века. Мешхедский стиль; 19. «Поэт и музыкант». «Тухфат ал-ахрар» 70-е годы XVI века. Казвинский стиль. Дорн. «Важно отметить, что в миниатюрах между изображениями музыкантов и музыкальными инструментами существовала определённая связь. Тем более, если эти музыкальные инструменты были связаны с суфийскими воззрениями. Так, най был для них символом чистоты, правды, прямодушия. Най был еще и символом боли сердца, измученного разлукой. Одна из миниатюр бухарской школы «Шахрухия. Пиршество у Бади аз-Замана. «Лейли и Меджнун» (1521 – 1522 гг.) изображает Меджнуна вблизи палатки Лейли. На верхнем плане – пастух, играющий на нае. Действительно, влюблённый до безумия Меджнун и пастух со своим наем – под тем же небом, на том же просторе земли. Но быть чутким к внутреннему миру изнемогающего от любви поэта призывает именно най – символ разбитого разлукой сердца. Следовательно, изображение пастуха с наем глубоко философично. Свою тайну (символику) имеет и танбур, довольно часто встречающийся в миниатюрах. Некоторые музыковеды прошлого расшифровывают его значение как «терзающий сердце». Миссия танбура определена знатоками музыки как один из посредников между Всевышним и чадами Создателя. Музыкальные сценки чаще всего содержат в «кадре» то мгновение, когда падишаху или султану протянута чаша с вином, или когда он подносит чашу к устам. При этом присутствуют музыканты. Философское значение таких сценок определено наличием символа. Внутренний, глубинный смысл сценки не прост. Падишах принимает божественный напиток – вино единения (майи вахдат) из рук наставника – пира, человека, достигшего совершенства. Присутствие музыки здесь символично, оно как бы подсказывает зрителю суть изображаемого: здесь звучит любовь к Аллаху, здесь присутствуют наслаждение приближением к Творцу и восторг единения с Создателем. Ибо музыка способна вознести душу к небесам и ввести человека в состояние транса. И эта её способность – от Бога. В этом - божественность музыки как искусства» [5, 65] Благодаря музыке можно понять ту эпоху, которая отражена на миниатюре, постичь её философскую мудрость. Музыкальное исполнение имело самое различное предназначение. «Язык музыки понятен любому народу. Если в древние времена народы Азии и Африки при воспроизведении музыки размахивали руками и создавали движения телом, то и в наш XXI век эмоции и восприятие прослушивания музыки этими же людьми не изменились. Музыка воспринималась языком жестов. Человек реализовывал свою музыкальную способность благодаря красивому голосу (вокалу), что было характерно в период Древнего Искусства. Музыка – самое символическое из всех искусств, так как может, не используя слов и зрительных образов, оказывать влияние на человека. По утверждению древних, музыка обладает также способностью излечивать: например, звуки струнных инструментов успокаивают человека, а звуки духовых избавляют от депрессии» [6, 132]. Музыковедами и учёными ХХ века в Азербайджане были проделаны попытки восстановления утративших в наши дни и устаревших музыкальных инструментов на основе изображения в рукописных миниатюрах. «Научной лабораторией по восстановлению и усовершенствованию старинных музыкальных инструментов при Бакинской музыкальной академии имени Узеира Гаджибейли воссоздано 10 инструментов. Это: - чанг, арфообразный музыкальный инструмент, наиболее часто упоминаемый в творениях Низами, согласно которому на нём играли и мужчины и женщины в горе и радости (об этом средневековом инструменте и его современных реконструкциях будет сказано ниже); - рубаб, крайне редко встречающийся в изобразительном искусстве; - руд; - чогур; - барбет (или барбед, барбат), названный в честь Барбеда, упомянутого, как отмечалось выше, в «Хосрове и Ширин»; - ширванский танбур; - сантур; - чаганэ, единственный из воссозданных М.Керимовым смычковый инструмент; 48 - гопуз; - а также нусхе, который был изобретён музыковедом XIII-го в. Сефиаддином Урмеви и который в миниатюрах не встречается» [1, 45]. Профессионализм художников-миниатюристов наглядно отражался в их умении создавать роскошные рукописные листы и по содержанию, и по композиции, и знанию своего ремесла. Керим Керимов: «Художник, иллюстрируя даже традиционные литературные темы трактовал их на современный лад, показывая своих героев в современных костюмах, в реальной конкретной обстановке» [2, 21]. «Миниатюры свидетельствуют, что к разным инструментам и исполнителям на них было разное отношение. Дворцовые музыканты обычно занимают место в центре или центральном нижнем сегменте миниатюры, что хорошо видно. В престижности их место уступает только месту правителя. Обычно они играют на струнных щипковых и смычковых, духовых (нэй) и бубне (дэф). Инструменты, появляющиеся в сценах охоты и битв, и исполнители на них занимают иное положение в миниатюрах. Обычно они располагаются по бокам и вверху миниатюры, не сразу различимы в толпе, часто полускрытые рельефом местности, их защищающим, и уж, конечно, не «идущие впереди войска на поле боя», что противоречило бы здравому смыслу, а потому не могло иметь место в реальности и, как следствие, в миниатюрах не встречается. Эти инструменты - трубы и барабаны (шейпур, карнай и кёс) – очень большого размера, т.к. предназначаются больше для громких сигналов, сообщающих о начале атаки, локализации и ходе боя или охоты, для воодушевления своих и устрашения врагов в бою: «От ударов барабана и звуков труб / Сердце замирало в теле». На охоте же их использовали, чтобы напугать зверей и погнать их в нужном направлении, на охотников, и чтоб последние могли между собой обмениваться сигналами. Музыкальные инструменты битв и охоты не предназначены для исполнения музыки, способной усладить ухо взыскательного слушателя» [3, 194]. Каждый музыкальный инструмент, имея своё предназначение и символическое значение, достойно занимал своё место и ассоциировался с изображённой сценой. «Раз музыка в исполнении искусных музыкантов и сложные в изготовлении музыкальные инструменты являлись частью досуга, развлечения, отдыха, а потому были характерной особенностью жизни двора и близких к нему кругов, что видно по количеству живописующих это миниатюр, то ясно, почему на миниатюрах, отображающих жанровые сцены из жизни простых тружеников, этого мало. Инструменты, как и сейчас, стоили денег, поэтому простые люди могли позволить себе простые инструменты, к примеру, флейтоподобные, какие изображены на многофигурных миниатюрах, к примеру, в работе Мир-Сейида Али «Старуха приводит Меджнуна к шатру Лейли». Здесь среди прочих многочисленных персонажей изображены пастухи, играющие на свирели или нэе. Причём, они в изобразительном искусстве не акцентируются: место на миниатюрах им отводится не центральное или на переднем плане, какое обычно занимают дворцовые музыканты с их трудоёмкими в изготовлении инструментами, а эпизодическое, на заднем плане в верхней части миниатюры. Да и на досуг, украшенный игрой профессионалов, требовались и время, и средства» [1, 82-83]. Чаще в композициях миниатюр используется принцип орнаментальности, подобный ковру. Он применялся также при изображении дворцовой жизни в музыкальном меджлисе, исполняющиx музыкантами мугам. «Орнаментальность является важным феноменом азербайджанского искусства. Орнаментальность восточной и, в частности, азербайджанской поэзии общеизвестна. Орнаментальность в мугаме имеет много общего и с орнаментальностью искусства ковра. Например, весьма популярны виды геометрического орнамента схожие с принципом прорастания в музыке. Аналогичен принцип цепляемости в спиральном растительном орнаменте. Основа его базируется на следующей конструкции – каждый последующий элемент имеет опору в точке касания в кривой предыдущего завитка. Идентична схема в мугаме. Здесь можно говорить о развитии, в основе которого лежит интонационный подхват каждого предыдущего мелодического звена» [4, 217]. Таким образом, всё перечисленное в содержаниях миниатюр имело закономерное развитие, интерпретацию и назначение. Миниатюры способствовали внутреннему и духовному очищению человека.
2. Керимов К. Азербайджанские миниатюры. - Баку : Ишыг, 1980. 3. Керим М. Азербайджанские музыкальные инструменты. – Баку : Индиго, 2010. 4. Кязимова Л. Орнаментальная природа азербайджанского искусства. Мугам-ковёр. К вопросу о функциональном анализе. Режим доступа : http://harmony. Musigi dunya.az/rus/archivereader.asp?s=1&txtid=323 5. Полякова Е.А. Миниатюра и литература Востока /Полякова Е.А., Рахимова З.И. - Ташкент, 1987 6. Шейнина Е.Я. Энциклопедия символов. - М.: ООО «Издательство АСТ» ; Харьков : «Торсинг», 2003. Farida Mir-Bagirzadeh MUSİCAL SYMBOLS İN HAND-WRİTTEN MİNİATURES Summary Musical performance was one of the important components of palace life. Exploring the hand-written miniatures, we clearly see the memory of history, in which the musical instruments of his era are imprinted. Some of them are lost and remained to us as visual images. By creating hand-written miniatures artists of different schools (Tabriz, Shiraz, Herat, Bukhara and others), living in different centuries and geographical areas, were perfectly aware of the samples of the literary work, knew poetry, literature and music, and its execution. More often in the compositions of miniatures, the principle of ornamentation is used, like a carpet. It was also used to depict palace life in the musical Majlis performing musicians of mugham. Miniatures contributed to the inner and spiritual purification of man. AYGÜN HACIYEVA AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, doktorant aygunhaciyeva87@mail.ru DÜNYA KİTABXANALARINDAN AZƏRBAYCAN MİLLİ KİTABXANASINA HƏDİYYƏ EDİLMİŞ ƏLYAZMALAR “Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanununun (“Kitabxana fondu” - III fəsil) 13-cü maddəsində qeyd olunur: “Kitabxanalarda olan nadir və qiymətli nəşrlər, xüsusi kolleksiyalar qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada Azərbaycan Respublikasının milli-mədəni sərvətlər reyestrinə daxil edilir və xüsusi rejimdə mühafizə olunur”. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 11 aprel tarixli “Daşınan əmlakın rəsmi reyestrləri, onların tərtib edilməsi və aparılması qaydaları”nın təsdiq edilməsi barədə Fərmanı imzalandıqdan sonra Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi respublikada mövcud olan unikal və nadir nüsxəli kitabların, xüsusi əhəmiyyətli nəşrlərin, əlyazmaların və s. aşkar edilməsi işini həyata keçirmişdir. Azərbaycan kitabxanalarında aşkar edilmiş nadir və qiymətli nəşrlər (kitab abidələri) Azərbaycan Respublikasını milli-mədəni sərvətlər reyestrinə daxil edilmişdir. Toplanmış materiallar əsasında respublikada mövcud olan unikal və nadir nüsxəli kitablar, xüsusi əhəmiyyətli çap sənədləri, əlyazmalar, qəzetlər, jurnallar, diyarşünaslığa aid nəşrlər, xəritələr, poçt markaları, notlar, müəllifin sağlığında nəşr edilmiş əsərləri, görkəmli şəxslərin avtoqraf yazdıqları kitablar haqqında məlumatları əks etdirən “Azərbaycan kitab abidələri” adlı nəşr hazırlanmışdır. Azərbaycan Respublikasında kitabxana – informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramının icrası ilə əlaqədar olaraq ölkəşünaslığa (Azərbaycanşünaslığa) dair Rusiya Dövlət Kitabxanasında, Rusiya Milli Kitabxanasında, Kazan, Tbilisi şəhər və digər milli kitabxanalarda saxlanılan ədəbiyyatın (o cümlədən dövri mətbuatın) müəyyənləşdirilməsi və onların çatışmayan nüsxələrinin Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi məqsədi ilə layihələrin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulurdu. Bu məqsədlə 2013-cü ilin dekabr ayında Azərbaycan Milli Kitabxanasının əməkdaşları tərəfindən qarşılıqlı əməkdaşlığa dair müqavilələrə əsasən Ə.Nəvai adına Özbəkistan Milli Kitabxanası və Ə.R.Biruni adına Şərqşünaslıq İnstitutunun kitabxanasından Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələri, Gürcüstan Milli Kitabxanasından isə qafqazşünaslığa dair qiymətli kitabların surətləri çəkilərək kitabxanaya gətirilmişdir. Kitabxana bu işi mütəmadi olaraq həyata keçirməyi nəzərdə tutur. Bu üsulla kitabxanada olmayan və oxucuların daha çox əldə etmək istədiyi zəngin ədəbiyyatın özü olmasa da, elektron versiyası oxucuların istifadəsinə verilir. 2017-ci ildə Çexiya Milli Kitabxanasının əlyazmalar fondunda Azərbaycan Milli Kitabxanası və AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun əməkdaşları Azərbaycana aid əlyazmaların kataloqunun tərtibi məqsədilə tədqiqatlar aparmış, türk dilində 32, fars dilində 48, ərəb dilində 30, cağatay türkcəsində 2 əlyazmanın biblioqrafik məlumatları hazırlanmışdır. Bu qiymətli əlyazmalar içərisində ərəb dilində Seyid Abdulla Əfəndi, İbrahim bin Məhəmməd bin İbrahim əl-Hələbi, Nəsirəddin Tusi, Şihabəddin Ömər Sührəverdi, Əbül Fəth Məhəmməd bin Abdul Kərim əş-Şəhristani, İbn əl-Verdi Siracəddin Ömər, Şeyx Qasim Əlxani, Hacı Mustafa bin Əhməd Əqyazi, Mühyiddin İbn əl-Ərəbi, Sədrəddin Məhəmməd bin İshaq əl-Konəvi, Siracəddin əbu Tahir Məhəmməd bin Məhəmməd əs-Səcaəndi, Əbu əl-Müntəhi Əhməd bin Məhəmməd əl-Muğnisəvinin, cağatay türkcəsində Xacə Əhməd Yəsəvinin, türk dilində Cəmaləddin İlyas ibn Yusif Nizami Gəncəvi, Qınalızadə Həsən Çələbi, Əbdülməcid bin Firiştə əş-Şirvani, Mahmud ibn Məhəmməd əl Təbrizi, Zati, Gelibolulu Müslihəddin Mustafa Süruri, Şəmi Mustafa, Piri Mühiddin Rəis, Fəridəddin Əttar Nişapuri, Məhəmməd Füzuli, Seyid Əli İmadəddin Nəsimi, İbrahim Şahidi, Bədrəddin Hilali Cığatayi, Şahidi İbrahim Əfəndi Muğləvi, Şeyx Səfiəddin Ərdəbili, Qəstəmonulu Əbdüllətif Çələbi Lətifi, Hakaninin, fars dilində Nizaməddin Əbdüləli Bircəndi, Mir Yəhya bin Əbdüllətif əl-Hüseyni əs-Seyfi əl-Qəzvini, Məhəmməd bin Mustafa bin Şeyx Lütfullah, Cəmaləddin İlyas ibn Yusif Nizami Gəncəvi, Nemətulla bin Əhməd Mübarək Rövşənizadə Rumi, Molla Yəhya Fəttahi Nişapuri, Gelibolulu Müslihəddin Mustafa Süruri, Sədəddin Vəravini, Bədrəddin Hilali Cığatayi, Müslihəddin Sədi Şirazi, Mirzə Məhəmmədəli Saib Təbrizi, Mövlana Əbdürrəhman Cami, İbrahim Şahidi Muğləvi, Fəridəddin Əttar Nişapuri, Məhəmməd Rəzi Təbrizi Bəndə, Mahmud Mirzə Qacar, Əliqulu Mirzə bin Fəthəli Şah Qacar, Müinəddin Əli ibn Nəsir ibn Harun Əbülqasım Şah Qasım Ənvar, Mövlana Məhəmməd Şirin Məğribi Təbrizi, Mirzə Əbdül-Vəhab Nişat İsfahani, Lütfulla bin əbu Yusif Həlimi, Süleyman Nəşət bin Əhməd Rəfi Əfəndi, Mövlana Məhəmməd Şirin Məğribi Təbrizi, Cəlaləddin Salman bin Əlaəddin Məhəmməd Savəci, Abdulla Hatifi, Əbu Səid Abdulla bin Əbilqasim Ömər bin Fəxrəddin Əbilhəsən Əli əl-Beyzavi, Məhəmməd bin Davud bin Məhəmməd bin Mahmud Şadiabadi, Əfzələddin Xaqani Şirvani, Molla Məhəmməd Hüseyn ibn Məhəmməd Baqi Buxari, Lütfəli bəy bin Ağaxan Bəydili Şamlu İsfahaninin və müəllifi məlum olmayan çoxlu sayda əlyazmanın olduğu müəyyən edilmişdir. Azərbaycan Milli Kitabxanasının Azərbaycan ədəbiyyatının arxivi şöbəsinin fondunda və Nadir kitablar və kitabxana muzeyi şöbəsində mühafizə edilən qiymətli ədəbiyyat demək olar ki, bütünlükdə elektron kataloqun yaddaşına köçürülmüş, elektron kitabxanada yerləşdirilmişdir. 2012-ci il sentyabr ayının 27-də Milli Kitabxanada Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, TÜRKSOY və Milli Kitabxana Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 870 illiyinə həsr edilmiş TÜRKSOY ölkələrinin Milli Kitabxanalarının nümayəndələrinin iştirakı ilə “Nizami irsinin təbliği” mövzusunda keçirilmiş Beynəlxalq Elmi Konfransda Türkiyə Milli Kitabxanası tərəfindən Nizami Gəncəvinin “Xəmsə”sinin, Çexiya Milli Kitabxanası tərəfindən Nizaminin “Xəmsə”sinin illüstarsiyaları və əsərlərinə çəkilmiş miniatürlər, Avstriya Milli Kitabxanası tərəfindən Füzulinin, Nəsiminin, Xaqaninin əlyazmalarının fotosurətləri Azərbaycan Milli Kitabxanasına hədiyyə olunmuşdur.   
Avstriya Milli Kitabxanası tərəfindən Azərbaycan Milli Kitabxanasına hədiyyə edilmiş əlyazmaların surətləri Nadir kitablar və kitabxana muzeyi şöbəsində qorunur və Lokal şəbəkədən istifadə üzrə oxu zalı bölməsində tam mətnlərindən istifadə etmək mümkündür.
[1 qutuda, 46 v.]: 33x26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi məlum deyil Mətn Azərbaycan dilindədir xətti-nəsx
Xaqani Şirvani (Əfzələddin İbrahim İbn Əli Xaqani Şirvani) - şair, filosof - 1126-1199 [4 qutuda, 261 v.]: 33x26 sm. Əlyazmanın son səhifələri naqisdir, köçürülmə tarixi məlum deyil. Mətn fars dilindədir xətti-şikəstə
Xaqani Şirvani (Əfzələddin İbrahim İbn Əli Xaqani Şirvani) - şair, filosof - 1126-1199 [2 qutuda, 116 v.]: 33x26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 1028 h. (1618)
Əssar, Təbrizi (Mövlana Şəmsəddin Hacı Məhəmməd Əssar Təbrizi) - şair - 1325-1399
Əlyazmanın köçürülmə tarixi 888 h. [1483] Mətn fars dilindədir xətti-nəstəliq
Əvhədi, Marağalı (Əvhədi Marağayi) - filosof, şair 1274-1338
Əlyazmanın köçürülmə tarixi məlum deyil Mətn fars dilindədir
Saib Təbrizi - şair - 1601-1676
Əlyazmanın köçürülmə tarixi məlum deyil Mətn fars dilindədir xətti-nəstəliq
Füzuli, Məhəmməd ibn Süleyman - şair, mütəfəkkir və filosof - 1494-1556 [4 qutuda, 269 v.]: 33x26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 1000 h. (1591)
Şəbustəri, Şeyx Mahmud - filosof, şair - 1287-1320
Əlyazmanın köçürülmə tarixi məlum deyil Mətn fars dilindədir
Şirazi, Vəli - şair-mütərcim - 1376-14-?
Əlyazmanın son səhifələri yoxdur, köçürülmə tarixi naməlumdur. Sultan Murad bin Məhəmməd bin Bayazid [Sultan II Murad (1404-1451)] xana ithaf olunmuşdur. Mətn Azərbaycan dilindədir ərəb, xətti-təhriri
Tusi, Xacə Nəsirəddin (Məhəmməd ibn Həsən Nəsirəddin Tusi) - alim - filosof, astronom - 1201-1274
Əlyazmanın köçürülmə tarixi məlum deyil Mətn fars dilindədir xətti-nəsx
Əhdi ibn Şəmsi Bağdadi - şair, filosof
Əlyazmanın köçürülmə tarixi məlum deyil Mətn Azərbaycan dilindədir xətti-nəstəliq
Məhəmməd Əmin ibn Sədrəddin Şirvani - ilahiyyatçı alim - 1--?-1627 [3 qutuda, 183 v.]: 33x26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 1025 h. [1616]
Nizami Gəncəvi (Cəmaləddin İlyas ibn Yusif Nizami Gəncəvi) - şair, filosof - 1141-1209 Xəttat - Şəmsəddin ibn Qiyasəddin [6 qutuda, 1-435 v.]: ill., 33x26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 906 h. [1500] Mətn fars dilindədir
Füzuli, Məhəmməd ibn Süleyman - şair, mütəfəkkir və filosof - 1494-1556 [1 qutuda, 87 v.]: 33x26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 1246 h. [1830]
Şah Qasım Ənvar (Müinəddin Əli ibn Nəsir ibn Əbülqaım) - şair, filosof - 1356-1434 Xəttat - Mahmud ibn Hacı [4 qutuda, 224 v.]: 33x26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 846 h. [1442] Mətn fars dilindədir xətti-nəstəliq
Əbdülvahab ibn Məhəmməd əl-Hüseyni Qinayi [3 qutuda, 219 v.]: 33x26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 1141 h. [1728]
Şirazi, Vəli - şair-mütərcim - 1376-14-?
Əlyazmanın son səhifələri yoxdur, köçürülmə tarixi naməlumdur. Sultan Murad bin Məhəmməd bin Bayazid [Sultan II Murad (1404-1451)] xana ithaf olunmuşdur Mətn Azərbaycan dilindədir ərəb, xətti-təhriri
Hinduşah Naxçıvani (Molla Məhəmməd ibn Hinduşah Naxçıvani) - alim, dövlət xadimi - 1293-1376 Xəttat - Şah Mirzə Abdulla
Əlyazmanın köçürülmə tarixi 845 h. [1441] Mətn fars dilindədir xətti-nəsx Türkiyə Milli Kitabxanası tərəfindən Azərbaycan Milli Kitabxanasına hədiyyə edilmiş Nizami Gəncəvinin “Xəmsə”sinə daxil olan 4 əsərin kitab şəklində çap olunmuş əlyazmaları:
Nizami Gəncəvi (Cəmaləddin İlyas ibn Yusif Nizami Gəncəvi) - şair, filosof - 1141-1209 Xəttat - Həsən bin Şəmsəddin bin Nizaməddin Əli Təbrizi 108 v.: 26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 895 h. [1490] Mətn fars dilindədir
Nizami Gəncəvi (Cəmaləddin İlyas ibn Yusif Nizami Gəncəvi) - şair, filosof - 1141-1209 Xəttat - Həsən bin Şəmsəddin bin Nizaməddin Əli Təbrizi 75 v.: 26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 895 h. [1490] Əlyazmanın səhifəsi naqisdir
Nizami Gəncəvi (Cəmaləddin İlyas ibn Yusif Nizami Gəncəvi) - şair, filosof - 1141-1209 Xəttat - Həsən bin Şəmsəddin bin Nizaməddin Əli Təbrizi 76 v.: 26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 895 h. [1490] Mətn fars dilindədir
Nizami Gəncəvi (Cəmaləddin İlyas ibn Yusif Nizami Gəncəvi) - şair, filosof - 1141-1209 Xəttat - Həsən bin Şəmsəddin bin Nizaməddin Əli Təbrizi 96 v.: 26 sm. Əlyazmanın köçürülmə tarixi 895 h. [1490] Mətn fars dilindədir Aygun Hajiyeva Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|