Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adina əlyazmalar institutu “Azərbaycan əlyazmaları dünya kitabxanalarında”
Yüklə 2,43 Mb.
|
Ədəbiyyat: 1. Abdullayeva Y. XX əsr ədəbiyyatında modernizm. - Bakı : Mürtəcim, 2005.Adonis. Sufizm ve Sürrealizm // İnsan yayınları. – 2013. 2. Andre Breton. Sürrealist Manifestolar. - Altikirkbeş yayin. – 2009. – 152 s. 3. Ramiz Rövşən. Göy üzü daş saxlamaz. - Bakı :Yazıçı, 1987. 4. Ramiz Rövşən. Nəfəs kitablar kitabı. - Bakı : Qanun, 2006. 5
el-hasanov@mail.ru RESEARCH OF MULTİCULTURAL AND TOLERANT VALUES İN NİZAMI GANJAVİ WORKS BASED ON MANUCRİPTS Introduction All sources indicate Ganja as Nizami’s place of birth. Yet in some cases, referring to false information contained in the following couplet which a scribe included in a copy of “Iqbal-name”, certain people claim that Nizami was born in Gum, a city in Iran: Though I remain undiscovered as a pearl in the sea of Ganja I come from the city of Gum. Nonetheless, the greatest Nizami critics, most notably the famous Russian orientalist Evgeny Bertels, acknowledge the falsehood of this couplet, averring that Nizami was born in Ganja and lived there all his life. Meanwhile it is hardly accidental that we mentioned this contentious couplet relating to the place of birth of Nizami. Throughout history, along with those seeking to claim ownership of many Azerbaijani values and territories, there have also been people attempting to appropriate the genius descendants of Azerbaijan, and such attempts are happening to this day. Multicultural values in Nizami Ganjavi heritage Have been researched the problem of study of traditions of public (state) administration based on the comparison of historical facts from such literary parts from poems as “Sultan Sanjar and old woman” and “The Contest between Khosrov and Farhad”. TREASURY OF MYSTERIES Your subjects would rejoice of your caress. They would respect and honor you, no end, And would consider you their greatest friend. Your criminal acts created chaos here, What valorous deed was yours, of conscience clear? This state used to be famous for its might, Its kings were praised for being just and right. Now homes and hearths are ruined here by you, The empty barns present a desolate view. Recall the dreadful death you caused around, Your turn will come! Yet you’ll be safe and sound If justice you adopt as guiding star; Today is yours more than tomorrow, Shah! (4, 47).
Farhad replied: “From regions far away.” Khosrov: “In what crafts does your land excel?” Farhad: “We purchase grief and souls we sell.” Khosrov: “By selling souls what do you gain?” Farhad: “Our bards this custom don’t disdain.” Khosrov: “Your soul from love is well nigh fleeing?” Farhad: “My soul? I love with all my being.” Khosrov: “Shirin’s affection do you prize?” Farhad: “O yes, I prove it with my sighs!” Khosrov: “Is she the moon that shines at night?” Farhad: “Though drowsy, still I see her light.” Khosrov: “When will your hearth forget her glow?” Farhad: “When I am buried, lying low.” Khosrov: “When she appears, you trembling, sigh?” Farhad: “To please her in the dust I’d lie.” (13, 43). Dialogue culture between Eastern and Western civilizations and multiculturalism values were investigated on the basis of comparative study of these literary samples. Have been proved, that Nizami Ganjavi told about the importance of protection of dialogue culture between nations as the main element of the peace. Today, many locations and monuments have been named and dedicated to the great Azerbaijani poet Nizami Ganjavi – in Azerbaijan’s capital, Baku; in his hometown of Ganja; and all over the world, in major cities such as Moscow, St Petersburg, Derbent, Cheboksary, Beijing, Acapulco, Kishinev, Luxembourg and Rome. Institutions, streets, squares and metro stations have all been named in his honor. Nizami was a genius who projected his humanism beyond national borders, as clearly evidenced by his choice of main characters of his masnavis. His hero can be Persian, Arabian and Greek. The aim of Nizami is not captured by the nationality of the hero or character. The purpose is to find the supreme literary solution of the idea. However, neither the choice of main characters nor the representation of dozens of nationalities throughout his poems is unintentended. Nizami does so intentionally. Thus he once more demonstrates that he writes about and for human beings, and that the readers of his works should be not one nation but many nations. And consequently it happened exactly that way. Nizami is one of the most widely-translated classics in the world. What’s more, ever newer languages will join the ranks of these languages.
In this scientific paper on the basis of academic materials, manuscripts samples and archive sources has been determined: Nizami was born in Ganja, a renaissance city, and he was among those who founded and immortalized the Oriental Renaissance through his personality and work (12, 155). This famous thinker described the actual problems as gender equality in these poems. This innovative scientific argument was proved on the basis of literary samples from these works. Through his works Nizami not only founded a literary pattern to be repeated over centuries, but also the pattern for building ideas, nations, morality and states. Nizami Ganjavi, a person embodying the wishes of everyone, belongs to all. He is eternal because he belongs to everyone. Nizami will always be one step ahead of us, navigating towards a serene future. In this academic paper for the first time some basic characteristics of the rich literary heritage of Azerbaijani culture based on the works of Nizami Ganjavi were investigated as the important source of multiculturalism. In the process of research of such literary samples as poems “Treasury of Mysteries”, “Khosrov and Shirin” of the genius poet and thinker N. Ganjavi significance of study of poems fragments as the historical and tolerant springs could be more main basis as the multiculturalism traditions. Here have been used so important scientific methods as comparative research of archive documents (historical materials and etc.), manuscripts samples, academic sources, examples of material culture and etc. based on the comparative scientific method, complex academic research method. Also, have been investigated the comparative characteristics and some features of multicultural and tolerant values in poems “Treasury of Mysteries” and “Khosrov and Shirin” on the basis of different archive materials, historical manuscripts from various museums and libraries of the World. Based on this different material culture sources, manuscripts samples, academic papers (as monographs, scientific articles, and various academic materials), historical-literary samples and etc. were researched the main moments of heritage of Nizami Ganjavi with elements of multiculturalism and tolerant values as one the basic moral features of Azerbaijan. References: 1. Bodenstedt Friedrich (1872). Mirza Schaffy im Liede und in der Wirklichkeit. In: Daheim, Jg. VIII, Leipzig, Nr. 16, 244–248; Nr. 17, 262–266. 2. Bosworth C.E. (1997). Encyclopaedia of Islam - Shirwan Shāh. Brill, 488 p. 3. Əhmədov F.M. Gəncənin tarix yaddaşı. - Gəncə: Elm, 2007. - 285 s. 4. Gəncəvi Nizami. Sirlər xəzinəsi. – Bakı : Azərnəşr, 1947. - 174 s. 5. Guliyeva N.M., Hasanov E.L. (2013). Investigation of basic decorative-applied arts of Ganja on the basis of some innovative arguments and technologies. Science and Society: Proceedings of the 3rd International scientific-practical conference. London: Scieuro, 1(2), p. 281-291. 6. Guliyeva N.M., Häsänow E.L. (2014). Die traditionelle Gändschänischen Teppiche von Zeitraum der Aserbaidschanischen Gelehrten und Dichter Mirsä Schäfi Waseh als ethnoanthropologische quelle (XIX Jahrhundert). European Applied Sciences, 2(1), p. 3-5. 7. Hajieva V. (2015). Place of an allusion in the poetic structure of the text. Nizami study, 5(1), p. 14-19. 8. Həsənov E.L. Gəncə İmamzadə türbəsi (tarixi-etnoqrafik tədqiqat). 1-ci nəşr. - Bakı: Elm və təhsil, 2012. - 268 s. 9. Hasanov E.L. (2014). Innovative basis of research of local handicraft branches of Ganja of the second half of XIX – beginning of XX centuries. Mediterranean Journal of Social Sciences, vol. 5, № 23, Part IV, p. 2359-2362. Doi:10.5901/mjss.2014.v5n23p2359 10. Hasanov E.L. (2015). Multidisciplinary approach to investigation of the basic handicraft branches of Ganja till the XX century. ISJ Theoretical & Applied Science, 1(21), p. 7-15. DOI: http://dx.doi.org/10.15863/TAS.2015.01.21.2 11. Hasanov E.L. To the Question on Research of Craftsmanship Traditions of Ganja of XIX – First Half of XX Centuries. Mediterranean Journal of Social Sciences, vol. 6, № 1, Part S1, p. 433-437. Doi:10.5901/mjss.2015.v6n1s1p433 12. Khamsa of Nizami. 1491. Seven Beauties. Shiraz (Moscow, SMOA, f 155). 13. Khamsa of Nizami 1543. The Treasury of Mysteries. Tabriz. 1539-1543 (London, British Library, Or. 2265). 14. Mustafayev A.M. Azərbaycanda sənətkarlıq. - Bakı: Altay, 2001. 15. Smith W.B., Hasanov E.L. (2013). Importance of handicraft traditions in investigation of history of urban culture in Ganja. ISJ Theoretical & Applied Science, 11(7), p. 61-66. doi: http://dx.doi.org/10.15863/TAS.2013.11.7.10 16. The dawn of Art (1974). Leningrad: Aurora Art Publishers, 196 p. Nargiz Guliyeva, Seymur Hasanov, Elnur Hasanov RESEARCH OF MULTİCULTURAL AND TOLERANT VALUES İN NİZAMİ GANJAVİ WORKS BASED ON MANUCRİPTS Summary Not one, but eight centuries have elapsed since then, yet the vitality of the genius Azerbaijani thinker and poet Nizami Ganjavi reaches beyond the temporal borders of his clairvoyance, leading the way to eternity. In this scientific article have been investigated the comparative characteristics and some features of multicultural and tolerant values in poems “Treasury of Mysteries” and “Khosrov and Shirin” on the basis of different archive materials, historical manuscripts from various museums and libraries of the World. Nərgiz Guliyeva, Seymur Həsənov, Elnur Həsənov NİZAMİ GƏNCƏVİ ƏSƏRLƏRİNDƏ MULTİKULTURAL VƏ TOLERANT DƏYƏRLƏRİN ƏLYAZMALAR ƏSASINDA TƏDQİQİ Xülasə Dahi Azərbaycan mütəfəkkiri və şairi Nizami Gəncəvinin yaşadığı dövrü müasir günümüzdən səkkiz əsrdən artıq zaman ayırsa da, onun əbədiyyətə qovuşan həyat qüdrəti vaxtın sərhədini aşmışdır. Bu elmi əsərdə "Sirlər xəzinəsi" və "Xosrov və Şirin" poemalarında multikultural və tolerant dəyərlərin səciyyəvi xüsusiyyətləri müqayisəli surətdə arxiv sənədləri, dünyanın müxtəlif muzeylərində və kitabxanalarında mühafizə edilən əlyazmalar əsasında tədqiq edilmişdir. M Ü N D Ə R İ C A T AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİ İLKİN QAYNAQLARDA ƏLİYEVA-KƏNGƏRLİ AYBƏNİZ CÜMHURİYYƏT DÖVRÜNÜN ƏDƏBİ KONSEPSİYASI (M.Ə.RƏSULZADƏNİN ƏDƏBİ GÖRÜŞLƏRİ)....................................................................6
NƏSİB BƏY YUSİFBƏYLİNİN “TƏSLİM” HEKAYƏSİ.......................................................8 BARMANBAY AFİNA “AZƏRBAYCAN YURD BİLGİSİ” DƏRGİSİNDƏKİ 28 MAY MÜNASİBƏTİLƏ YAZILAN MƏQALƏLƏRDƏ ƏDƏBİ PROSES ...................................10
MİRZA BALA MEHMETZADE’NİN AZERBAYCAN MİSAK-I MİLLÎSİ ÜZERİNE YORUMLARI........................................................................12
MƏHƏMMƏD ƏMİN RƏSULZADƏ ̶ TEATRŞÜNAS.........................................................16 SƏMƏDOVA NAİLƏ AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİNİN TƏŞƏKKÜLÜNDƏ YUSİF VƏZİRİN FƏALİYYƏTİ .........................................................19
MÜASİR AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİNİN HÜQUQİ VARİSİDİR ..............................21
ƏLİ BƏY HÜSEYNZADƏNİN “QƏRBİN İKİ DASTANINDA TÜRK” MƏQALƏSİNDƏ TÜRKÇÜLÜK KONSEPSİYASININ ƏKSİ............................................23
ARAZ-TÜRK RESPUBLİKASI – TARİXİ, SİYASİ ZƏRURƏT VƏ MİLLİ BİRLİYƏ CƏHD ..............................................................................26
M.ƏLİ RƏSULZADƏNİN “AZƏRBAYCAN YURD BİLGİSİ”NDƏ ƏDƏBİYYAT ARAŞDIRMALARI .............................................................29
ƏHMƏD BƏY AĞAOĞLUNUN PUBLİSİSTİK FƏALİYYƏTİNƏ DAİR..........................30 MUSTAFAYEVA GÖYƏRÇİN AZƏRBAYCANIN İSTİQLAL MÜCAHİDLƏRİ................................................................33 İBRAHİMOV MÜZƏFFƏR CÜMHURİYYƏT DÖVRÜNÜN ƏDƏBİ İNCİLƏRİ..........................................................36 MƏMMƏDZADƏ FƏXRİYYƏ HEYDƏR ƏLİYEV VƏ XALQ CÜMHURİYYƏTİ ............................................................39 ABBASOVA AYPARA AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİ DÖVRÜNDƏ TOLERANTLIQ ƏNƏNƏLƏRİ ............................................................................................42 .
AZƏRBAYCAN CUMBURİYYƏTİNİN QONŞU DÖVLƏTLƏRLƏ DİPLOMATİK MÜNASİBƏTLƏRİNİN ƏSASLARI ........................................................43 MİKAYILOV ÜLVİ AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİ DÖVRÜNDƏ POEZİYADA MİLLİ RUH VƏ MİLLİ İDEOLOGİYA .....................................................46
AZƏRBAYCAN CÜMHURİYYƏTİ....................................................................................51 QAZIYEV QİVAMI PROFESSOR MİR CƏLAL PAŞAYEVİN VƏTƏNPƏRVƏRLİK İDEYASI..........................................................................................54 AĞAKIŞIYEVA TƏHMİNƏ HEYDƏR ƏLİYEV – TÜRK DÜNYASININ DAHİ SİYASI XADİMİ ...........................56 MƏHƏRRƏMOVA XATİRƏ AZADLIQ MÜBARİZƏSİNİN QƏHRƏMANLARINDAN – DƏLİ ALI........................59 AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA ŞƏRİFOV KAMANDAR XVI ƏSR TƏRCÜMƏ ABİDƏSİ.........................................................................................61 MUSABƏYLİ AZADƏ “ƏLYAZMALAR İNSTİTUTUNDAKI TÜRKDİLLİ ƏLYAZMALARIN TOPLU KATALOQU”NUN TƏRTİBİ PRİNSİPLƏRİ VƏ NƏŞRƏ HAZIRLANMASI HAQQINDA İLKİN BİLGİLƏR..............................................................64 XƏLİLOV FƏRMAN MİRZƏ ƏLİ MÖCÜZÜN DİNİ ŞEİRLƏRİ............................................................................67 ALLAHYAROV KAMİL NIZAMİ GƏNCƏVİ ƏSƏRLƏRİNİN ƏLYAZMALAR KATALOQUNUN TƏRTİB PRİNSİPLƏRİ..........................................................................70 .
BABA NEMƏTULLAH NAXÇIVANİNİN TÜRKİYƏ KİTABXANALARINDA SAXLANILAN ƏLYAZMA ƏSƏRLƏRİ....................................71 NƏCƏFZADƏ ƏZİZAĞA NİZAMİŞÜNAS M.ƏLƏKBƏROV KİM OLUB? YAXUD BDU ARXİVİNDƏN TAPILAN SƏNƏD................................................................74
СОЗДАНИЕ ЭЛЕКТРОННОЙ БИБЛИОТЕКИ КНИЖНЫХ ПАМЯТНИКОВ КАК ОПТИМАЛЬНЫЙ ПУТЬ ОБЕСПЕЧЕНИЯ
VƏ ƏLYAZMA NÜSXƏLƏRİ...............................................................................................79 .
ŞƏRƏFXANLI MƏHƏMMƏD RZANIN ŞEİR DİVANİ......................................................82 RƏHİMOVA AYBƏNİZ QƏHRƏMANLIQ DASTANLARINDA DİNİ MOTİVLƏR ..............................................85 SEYFULLAYEVA TÜNZALƏ MÜHACİR DRAMATURQ ABAY DAĞLININ YARADICILIĞI HAQQINDA BİR NEÇƏ SÖZ................................................................................................88
ŞƏRƏF XANIM ƏR-RUMİ “DİVAN”ININ İSTANBUL VƏ BAKI ƏLYAZMA VƏ MƏTBU NÜSXƏLƏRİ....................................................................92
“TURANDOT” OPERASININ TÜRK QƏHRƏMANI........................................................93 TAHİRLİ ABİD ABAY DAĞLININ «ATATÜRK-CƏBHƏLƏRDƏ VƏ ÇANKAYADA» PYESİ.................................................................................................96
MƏHƏMMƏD ƏRDƏBİLİ VƏ ONUN BİR RİSALƏSİ HAQQINDA.............................99 ƏLİZADƏ LALƏ XAQANİNİN FƏXRİYYƏ QƏSİDƏLƏRİNDƏ ÖZÜNƏ QİYMƏTİN TƏZAHÜRLƏRİ...............................................................................................101
HÜRUFİ ŞAİR RƏFİİ VƏ “BƏŞARƏTNAMƏ”Sİ..............................................................103 QULİYEV ELMAN XAQANİNİN FARSCA DİVANINDA AZƏRBAYCAN DİLİNƏ KALKA OLUNAN İDİOMLAR ............................................................................106
МУЗЫКАЛЬНЫЕ СИМВОЛЫ В РУКОПИСНЫХ МИНИАТЮРАХ ...........................108 HACIYEVA AYGÜN DÜNYA KİTABXANALARINDAN AZƏRBAYCAN MİLLİ KİTABXANASINA HƏDİYYƏ EDİLMİŞ ƏLYAZMALAR ............................................111
ƏHMƏD BİN HƏSƏN ÇARPƏRDİNİN İSLAM ELMLƏRİ SAHƏSİNDƏ YAZDIĞI ƏSƏRLƏRİNİN DÜNYA KİTABXANALARINDA MÖVCUD ƏLYAZMA NÜSXƏLƏRİ.......................................113 ГУСЕЙНОВА ТОЙРАХАНЫМ РУКОПИСИ ХАТАИ В ПАРИЖСКОЙ НАЦИОНАЛЬНОЙ БИБЛИОТЕКЕ.....................................................................................117
XV ƏSR AZƏRBAYCAN POEZİYASINDA “ÇAR DƏR ÇAR” FORMASI................................................................................................119
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ XƏZİNƏSİNDƏ.........................................................................................121
“OĞUZNAMƏ” ARXAİK-MİFOLOJİ EPOS KİMİ..............................................................123 MURADOVA MƏTANƏT MƏHƏMMƏD BİN MAHMUD ŞİRVANİNİN ELMİ İRSİ..................................................126 SAMİRƏ MƏMMƏDOVA İNGİLİSDİLLİ TƏDQİQATDA AZƏRBAYCAN KLASSİK ŞAİRLƏRİNİN MİLLİ MƏNSUBİYYƏTİ PROBLEMLƏRİ...............................................128
САДИГ БЕЙ АФШАРИ ̶ ВЫДАЮЩИЙСЯ ПРЕДСТАВИТЕЛЬ ИСЛАМСКОЙ КУЛЬТУРЫ АЗЕРБАЙДЖАНА...............................................................131
DAĞISTANLI İSLAM ALİMİ MƏHƏMMƏD ƏL-QUDUQİ VƏ ONUN “ŞƏRHU ƏSMA ƏL-HUSNA” ƏSƏRİNİN ƏLYAZMA NÜSXƏSİNƏ ÜMUMİ BAXIŞ..........................................................................138 ..
TARİXİ ROMAN JANRI NİZAMİ GƏNCƏVİ OBRAZI KONTEKSTİNDƏ (M.S.ORDUBADİNİN “QILINC VƏ QƏLƏM” ROMANI ƏSASINDA) ..................................................................141 MƏCİDOVA ŞƏHLA MİÇİQAN UNİVERSİTETİNİN İSLAM ƏLYAZMALARI KİTABXANASINDA (ABŞ) QORUNAN AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI...................142
MƏHƏMMƏD İBN HİNDUŞAH NAXÇIVANİNİN HƏYATI VƏ YARADICILIĞI...............................................................................................147
AZƏRBAYCANDA KİTABXANA-İNFORMASIYA FƏALİYYƏTİNİN YAXŞILAŞDIRILMASI SAHƏSİNDƏ DÖVLƏT SİYASƏTİ............................................149 RƏSULZADƏ ƏRKİNAZ SÜRREALİZM VƏ RAMİZ RÖVŞƏN POEZİYASI............................................................153 GULIYEVA NARGIZ, HASANOV SEYMUR, HASANOV ELNUR RESEARCH OF MULTİCULTURAL AND TOLERANT VALUES İN NİZAMI GANJAVİ WORKS BASED …………………………………………….…….155 1 Mütəcaviz – aşan, keçən 2 Naşidə – şeir yazan, şeir oxuyan 3 Müəbbət- ömürlük 4 Bkz: Ahmet Karaca, Mirza Bala Mehmedzade’nin Azerbaycan Milli İstiklal ve Hürriyet Davasındaki Yeri, İçinde: Mirza bala Mehmetzade. Millî Azerbaycan Hareketi (Yayına hazırlayan: Ahmet Karaca), Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları no: 40, Ankara 1991, ss. VII-LVIII. 5 Azerbaycan Misak-ı Millîsi (28 Mayıs Azerbaycan İstiklâl Beyannamesinin Tahlili), Millî Azerbaycan Neşriyatı, Sayı: 5, Necm-i İstikbal Matbaası, İstanbul, 1927. 6 Sebahettin Şimşir, Azerbaycanlıların Türkiye’de Siyasî ve Kültürel Faaliyetleri (1920-1991), Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları No.: 49, Ankara, 2001, s. 65. 7 Mirza Bala Mehmetzade, Azerbaycan Misak-ı Millîsi (Azerbaycan İstiklâl Beyannamesinin Tahlili), (Aktarma ve şerhler: Alesker Aleskerli, Elşad Mahmudov), Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları No: 50, Ankara 2002,, s. 11. Makaledeki atıflar bu eser üzerinden yapılacaktır. 8 Mehmetzade, s. 16-17. 9 Mehmetzade, s. 19. 10 Mehmetzade, s. 21. 11 Mehmetzade, s. 23-24. 12 Mehmetzade, s. 24-25. 13“Azərbaycan Paris Sülh Konfransında” (1919 -1920), (Tərtib, ingilis dilindən tərcümə və müqəddimə: Vilayət Quliyev) “Ozan”, Bakı 2008, s. 117, 175 14 Mehmetzade, s. 25-26. 15 Mehmetzade, s. 26. 16 Mehmetzade, s. 25-27. 17 Mehmetzade, s. 33-34. 18 Mehmetzade, s. 77. 19 Mehmetzade, s. 78-79. 20 Mehmetzade, s. 44-54. 21 Mirza Bala Mehmetzade, Azerbaycan Misaki-i Millîsi: 28 Mayıs İstiklâl beyannamesinin tahlili (Aktaran: Faris Şaşan), Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 97, Ağustos 1995, (ss. 65-92). 22 Qeyd edək ki, Mir Cəlal Paşayev 1947-ci ildə “Azərbaycanda ədəbi məktəblər” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş və 1948-ci ildə professor elmi adına layiq görülmüşdür. Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|