Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BİR MAYIS KUTLAMALARI

236

237

BİR MAYIS KUTLAMALARI

durdukları gibi, kırlangıçta da silahdar ağa ayakta padişahın kılıcını taşırdı. Hünkâr imamı ve bazı Enderun ağaları da kırlangıçla giderlerdi. Biniş dönüşünde bir gelenek olarak padişah kancabaşı bırakıp kırlangıca binerdi. Daha arkadan gelen kayıklarda ise binişin özelliğine göre darüssaade ağası ile haremağaların-dan bir grup bulunurdu. Bahren biniş-i hümayunlarda Kız Kulesi'nden art arda toplar atılarak biniş uyarısı verilir, saltanat kayıkları kulenin önünden geçerken de burayı bekleyen bostancılar kule rıhtımında dizilip selam görevini yerine getirirlerdi.

Biniş yerine varıldığında, iskeleye al payendazlar serilir, padişah, karadan getirilen atına biner, maiyeti de atlanır, yakındaki bir camiye gidilerek namaz kılınır, sonra bahçeye veya köşke gidilirdi. -Burada padişah yemek yiyip dinlenir; ardından, yapılan hazırlıklara göre spor gösterileri ve eğlenceler başlardı. Cambazlar, pehlivanlar, ayılar, köpekler, tavşanlar, cüceler, dilsizler, ortaoyuncuları, tomak, cirit, lobut oyuncuları, program gereği hünerlerini sergilerlerdi. Ayı ve köpek dövüşlerinde hayvanların ağızları bağlanırdı. Yağlı güreş yapan pehlivanların ise birbirlerini yenmelerine izin verilmez, oyun çıkarmaları ödüllendirilirdi.

Binişlere incesaz götürülmesi de âdetti. Binişlere şehzadelerini de götüren I. Ahmed (hd 1603-1617) çoğu kez Kandilli Bahçesi'ne gider burada kayık yarışları düzenletirdi. I. Mahmud (hd 1730-1754) İstanbul'daki muhtelif hasbahçelere düzenlediği binişlerde daha çok çiçeklerle ilgilenir, cücelerle dilsizlere şaklabanlıklar yaptırtır, Bağ Kasn'nda havuza paralar atıp bunları almak isteyenlerin giysili olarak suya atlamalarını izleyerek neşelenirken, III. Selim çok sık çıktığı binişlerde bazen halk ozanlarını getirtip Türk-manî havalar çaldırırmış. II. Mahmud ise Rami'ye Otakçılar'a, Davutpaşa'ya, Alem-dağ'a binişe gider ve çoklukla da askeri sporlar ve talimler yaptırtırdı. Biniş geleneğinin son temsilcisi Abdülaziz'dir. istanbul'un her semtine, özellikle de eski biniş mahallerine ve mesirelerine, örneğin Ayazağa'ya, Sarıyer'e, Kâğıthane'ye, Alemdağ'a, Çamlıca'ya binişler düzenleyerek kentin imarı ve bu çevrelerin korunması için emirler verirdi. II. Abdülha-mid hükümdarlığının ilk yıllarında aynı geleneğe uymuşken, 1880'den sonra binişe çıkmadı. İstisna olarak 1888' de bir kez daha saltanat arabasıyla Kâğıthane'ye binişe gitti. Bu, o zaman İstanbul'da önemli bir haber olarak herkesin ilgisini çekmiştir.

Padişahların yaşamlarını ve günlük çalışmalarını kısa açıklamalarla veren ruz-name türü kaynaklarda binişlere ilişkin bilgiler İstanbul'un gezi yerlerini, buralardaki olanakları, köşk ve kasırları belirlemek bakımından önemlidir. Örneğin, III. Selim'in 1791-1802 arasındaki yaşamını özetleyen Ruznamdde, Ağa Bahçesi'ne, Üsküdar'da Mehmed Paşa Kasrı'na, Göksu'ya, Levend Çiftliği'ne, Baltaoğlu

Limam'na, Kasr-ı Cedid'e, Sultaniye'ye, Baruthane'ye, Hazinedar Çiftliği'ne, Bebek Kasrı'na, Yahya Efendi Dergâhı'na, Hünkâr İskelesi'ne... düzenlenen binişler anlatılmaktadır.

Bibi. Silahdar Tarihi, I, 389; ///. Selim'in Sır-kâtibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Ruznâme, Ankara, 1993; Hızır Hyas Ağa, Tarih-i Enderun-Letâif-i Enderun, İst., 1987; Ali Şeydi Bey, Teşrifat ve Teşkilâtlınız, İst., ty, s. 97-106; Melling, "Vue Generale de Cons-tantinople", Voyage; Uzunçarşılı, Saray, 71-73; Anonim, "Padişahların İstanbul'da Deniz Gezintileri", (Melling'den alıntı), Resimli Tarih Mecmuası, S. 12 (Aralık 1950), s. 474-476; Semih Mümtaz S., Tarihimizde Hayal Olmuş Hakikatler, İst., ty, s. 139-141.

NECDET SAKAOĞLU