Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BULGURLU

332

333 BOUNDELMONTI, CRISTOFORO

Miss Pardoe'nin The Beauties ofthe Bosphorus adlı kitabında Barttlet'in betimlediği Bulgurlu Dağı deseninden gravür, 19. yy. Erkin Emiroğlu fotoğraf arşivi

Miss Pardoe'nin anılarında geçen "Bulgurlu Dağı" adının bir yanılgı olabileceği fikri daha akla uygun görülmüştür. Kon-yalı'ya göre, 17. yy kaynaklarında ve Evliya Çelebi'de, Büyük ve Küçük Çamlıca isimleri defalarca zikredilmiş, Bulgurlu adı ise Küçükçamlıca Tepesi'nin doğu yamaçlarına verilmiştir. Konyalı, Miss Pardoe'nin tepeye bu yakadan çıktığım ve bundan dolayı da yanlışlıkla Bulgurlu Dağı demiş olabileceğini ileri sürer.

Osmanlı dönemi boyunca, güzel suları, temiz havası ve yeşillikleri ile aranan bir sayfiye köyü olan Bulgurlu, çoğu iki katlı ahşap, bahçeli evleri ile tipik bir Müslüman yerleşimi idi. Kısıklı ile Bulgurlu arasında, Bamya Tarlası denen yerde yapılan güreşlere Bulgurlu, Erenköy ve Merdivenköy gençleri katılır, güreşten sonra at yarışları yapılırdı, istanbul ağzında, bir işi bitirmek için çok çalışan, acele edenlere söylenen "Bulgurlu'ya gelin mi gideceksin?" deyiminin, Bulgurlu'nun güreşçi delikanlıları ile nişanlanan ve güzel köye gelin gitmek için acele eden kızların, bir arabozucu çıkıp da sorun çıkarmasın diye, çeyizlerini çabuk tamamlama çabalarından doğduğu söylenir.

Osmanlı döneminde köyü ziyarete gelenler, Demirci, Libade, Müftükuyusu, Haminne, Meleksima ve Şeker maslaklarından su alır, Hanım Şeddi denen yerde piknik yaparlardı. Her yıl mayıs ayının onuncu günü, Bulgurlu'ya gelen Arap bacılar (bak. bacı) Aziz Mahmud Hüdaî Efendi'nin çilehanesi önünde toplanarak bahar bayramını kutlardı. 1930'lara kadar devam eden bu gelenekler zamanla unutulmuş, yok olmuştur.

1947'de 286 haneden ve hemen hemen tümü Müslüman 1.685 kişiden oluşan Bulgurlu Köyü'ne, aynı yıl Yugoslavya, Yunanistan ve Bulgaristan'dan gelen

göçmenler yerleştirilmiştir. Bugün, Ümraniye'nin yerleştiği bölge, eskiden Bulgurlu Taşocakları olarak biliniyordu. Yine Ümraniye'deki Şerifali Çiftliği denen yer, 1950'lerde Bulgurlu'ya dahildi. 1970' lerde hızlanan iç göç ve bunun getirdiği plansız gelişme, Bulgurlu'nun çehresini hızla değiştirdi. Eski mesire yerleri, gecekondular tarafından işgal edildi. Özel kişilerin eline geçen Haminne, Meleksima gibi kaynak suları, körelmeye bırakıldı. Bulgurlu Köyü'nü süsleyen, her biri 500 yaşından büyük dört anıt çınardan sadece ikisi kaldı. Aynı yıllarda, yörede yaşayanlar tarafından canlandırılmak istenen köy güreşleri ve bulgur pilavı şenlikleri başarısızlığa uğradı.

Sürekli yapılaşmayla yayılan ve büyüyen Bulgurlu 1977-1990 arasında bölündü ve Unalan, Örnek, Esat Paşa ve Fetih mahalleleri ayrı muhtarlıklar haline getirildi. Günümüzde yaklaşık 50.000 kişilik nüfusu ve 17.000 seçmeni ile Üsküdar'ın en büyük mahallesi olan Bulgurlu'da, İstanbul kökenli nüfus olarak, az sayıda Şileli bulunmaktadır. Nüfusun dörtte birini Sivaslılar, kalanını ise Gümüşhane, Ordu, Bingöl ve Doğu Anadolu'nun çeşitli yerlerinden gelenler oluşturmaktadır. 1947'de yerleşen Balkan kökenli nüfustan ise eser kalmamıştır.

Bulgurlu'nun önemli tarihi yapıları a-rasında Bulgurlu Mescidi(->), Aziz Mahmud Hüdaî Efendi Çilehanesi ve Hamamı ile Namazgah Mescidi'ni sayabiliriz. 20. yy'da yapılan Bodrumî Ömer Lütfi Efendi Camii(->) ve çeşitli dönemlere ait çeşmeler diğer önemli yapılardır.

Valide ya da Bulgurlu Çeşmesi, kitabesinden anlaşıldığına göre, 1728'de, III. Ahmed'in oğlu Bayezid'in annesi Safiye Hatun yaptırmıştır. Kısıklı yolu üzerindeki diğer çeşme ise, Aziz Mahmud Hüdaî

Efendi'nin müritlerinden Demirci Baba' nın adını taşır. Dokuz basamaklı merdiven ile inilen Demirci Çeşmesi'nin üstü ahşap örtülüdür. Kitabesine göre 1790' da yapılmıştır. Bulgurlu Mescidi'nin hemen yanındaki Bulgurlu Çeşmesi, 1875' te yapılmıştır. Arkasında, kesme taştan büyük bir deposu vardır. Suyu fazla geldiği için haznesini taşırdığından, yanına yeni bir çeşme daha yapılmıştır. Önünde bir zamanlar kullanılan yalak, mermerden bir Bizans mezar sandukasıdır. Meydandaki ulu çınarın yanındaki bayırdan çıkan ve eskiden Şeftali Suyu diye bilinen Meleksima Suyu ise bugün sahibi tarafından halka kapatılmış ve unutulmaya terk edilmiştir.

Bulgurlu'nun tek hamamı, Aziz Mahmud Hüdaî Efendi tarafından köye vakfedilen mülkler arasındadır. Kitabesine göre, l6l7'de yapılan hamamın halvetinde, ilk defa Aziz Mahmud Hüdaî Efendi' nin yıkandığı rivayet edildiğinden, bu bölüm demir bir kafesle çevrelenmişti, içinde bir kandil yanar, dervişler nöbet tutardı. Cumhuriyet döneminde, tekke ve zaviyelerin yasaklanmasıyla, bu bölümü çevreleyen parmaklıklar, Üsküdar' da Imrahor Caddesi'nde bir başka eski hamama taşındı ve hamamdaki kandil söndürüldü. Bulgurlu Hamamı halen işletilmektedir.

Bulgurlu Mescidi'nin yanındaki Bulgurlu Mektebi, Şair Nüzhet'in hazırladığı kitabesine göre, 1755'te, III. Osman'ın hazinedarı Süleyman Ağa tarafından yaptırılmıştır. Hattatı Hazine Kâtibi Osman Ağa olan bu kitabe, Üsküdar'daki bir başka ilkokulun duvarında durmaktadır.

Namazgah Mezarlığı olarak bilinen ve çok sayıda tarihi mezar taşı bulunan eski mezarlık, Bulgurlu Caddesi üzerindedir. Bulgurlu, Kısıklı ve Ümraniye tarafından ortaklaşa kullanılan yeni mezarlık Çakal-dağı Mezarlığı adım taşımaktadır.

Bulgurlu civarında, Ömer Lütfi Efendi Konağı, Nasuhi Bey Köşkü, Serasker Rıza Paşa Köşkü ve Dr. Hazım Bumin Köşkü ve bunların koruları çok güzel mekânlardı. Küçükçamlıca Tepesi'ni tümüyle kaplayan ve Kısıklı'dan Bulgurlu'ya giden yolun sağ tarafında duvarla çevrili Suphi Paşa Korusu, Lütfi Kırdar'ın başkanlığı sırasında, belediye tarafından satın alındı ve 1988'de düzenlenerek halka açıldı. Bugün Bulgurlu'da bulunan pek çok eski konak ve köşk kaderlerine terk edilmiş olup yalnızca Küçükçamlıca civarındaki birkaç köşk ikinci derece tarihi eser olarak- yenilenmektedir.

Küçükçamlıca Tepesi'ndeki Topbaş Vil-laları'ndan başka, Bulgurlu'nun eski mesire yerleri de, Gürpınar (530 ev), Ata I (530 ev), Teletaş (220 ev), Mavi Gök (190 ev), İlke I (230 ev), Altınköy (320 ev), Levken (180 ev) gibi büyük sitelerle dolmuştur. DSİ'ye ait büyük su depoları, lojman ve misafirhaneler Bulgurlu'da, Anadolu Otoyolu yanındadır. Küçükçamlıca Tepesi'nde yapımı bitmek üzere o-lan İmar ve İskân Bakanlığı'na ait huzurevi ve sağlık tesisleri, yörenin önemli

yapılarmdandır. Halen 2 ilkokulu ve 15 camii bulunan Bulgurlu'da, 2 ilkokulun inşaatı da sürmektedir.