Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

CAMCILIK

Türk camcılığının en önemli merkezi İstanbul'dur ve camcılık hakkında 1550' lerden bu yana çeşitli belge ve bilgiler bulunmaktadır. Gerçekte camcılığın başlangıç noktası Doğu Akdeniz bölgesidir. İstanbul'da Bizans döneminde de camcılık vardı. Daha sonra Osmanlı Devleti' nin etki alanı içinde bulunan bütün üretim bölgeleri İstanbul'la daha sıkı ilişki içine girmişti ve cam ticaretinin en çok yoğunlaştığı yer yine İstanbul olmuştu.

Camcılık, yapısından gelen teknik bir özellikle, tarihin her döneminde bir tür ağır sanayi olarak gelişmiş, bu yüzden de

" •

,

Çeşitli dönemlerde üretilen cam eşyalar bugün İstanbul'daki Türkiye Şişe ve Cam Fabrikalart'mn Cam Eserler Koleksiyonu'da yer almaktadır.

Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları Anonim Şirketi AŞ Cam Eserler Koleksiyonu

devletin, sarayın özel desteği ve koruması altında yaşayabilmiş ve böylelikle bir tür prestij ve kimlik ürünleri yaratan cam sanatı merkezleri ortaya çıkmıştır.

Osmanlı dönemiyle birlikte, aynı gerçeklere bağlı olarak İstanbul'da yeniden yaratılmış olan camcılık, dünyanın diğer cam merkezleri ile benzer şekilde geliştirilmiştir. Bu konudaki belgelerden 1466' da mutfak malzemesi olarak cam kulla-

nıldığı, 1500'lerde ise cam kullanımının yaygınlaştığı görülmektedir. I. Selim (Yavuz) döneminde (1512-1520) camcılığın merkezlerinden olan Mısır ve Suriye'nin alınmasıyla, bu iki bölgenin Venedik'le olan ilişkileri İstanbul'a yönelmiştir. Sü-leymaniye Camii inşaatında çok sayıda camcı çalışmış ve çeşitli camlar kullanılmıştır. 1526'da saray atölyelerinde çalışan sanatçıları gösteren bir defterde birçok camcı belirtilmekte, 1534'te İstanbul, Diyarbakır, Eskişehir'i gösteren resimlerde mimaride kullanılan camlı pencereler görülmektedir. 1550'li yıllardan sonraki kayıtlarda çok sayıda cam kavanoz, kâse, şişe, hokka, kandil, ayna ile karşılaşılmaktadır.

İstanbul'da cam üretimi hakkındaki belgeler 1550'lerde Topkapı Sarayı ile Haliç arasında bir cam atölyesinin varlığını işaret ediyor. Bu gerçek olabilir. Çünkü, cam atölyeleri, cam eritme işleminin dumanı yüzünden, tarih boyunca hep şehirlerin, surların kenarında çalışmak zorunda kalıyordu. 1582'de hazırlanmış olan ///. Murad Surnamesi'nde, mimaride kullanılan birçok cam ve çeşitli minyatürlerde de camcılar görülmektedir. 1600'lü yıllardaki İstanbul camcılığı, Halic'in iç kesimlerinde, Eyüp ve çevresinde o bölgedeki seramik atölyeleri yanında yoğunlaşmıştır. Ayrıca, Evliya Çelebi' nin IV. Murad dönemindeki (1623-1640) camcılığın devletle bağlantıları, ustaların ürünleri ve ticareti hakkında verdiği ayrıntılı bilgilerle 17. yy İstanbul'unda yaygın bir camcılığın varlığı ortaya çıkıyor.

Bununla birlikte aynı tarihlerde, başta eski bir camcılık merkezi olan Venedik gelmek üzere, önemli miktarda cam ithalatı da yapılmaktaydı. Hattâ bu ithal camlar, Osmanlı pazarına uygun olarak üretilmekte ve biçimlendirilmekteydi. Ayrıca 17. yy sonlarında Bohemya camları Osmanlı pazarına girmiş ve hızla gelişerek Venedik'le rekabet eder duruma gelmişti. Aynı yıllarda Fransa'da da cam levha üretimi endüstrisinde büyük gelişmeler başlamıştı.

18. yy başlarında, Avrupa ile artan çok yönlü ilişkiler ve sanayi devrimi nedeniyle dünya camcılık merkezlerinden yapılan cam ithalatı hızla artmaya başlamıştır. Nitekim 17l6'da Osmanlı Devle-ti'yle anlaşmazlık içinde bulunan Venedik'ten cam ithalatı yasaklanınca İstanbul camcılığının geliştirilmesi için ilk ö-nemli proje hazırlanmıştır. Sonuçta III. Mustafa döneminde (1757-1774) İstanbul'daki bu gibi sanayi kuruluşlarının ya-nısıra bütün cam ve şişe imalatı, Edirne-kapı çevresinde bir tür sanayi bölgesi o-larak toplanmış ve başka yerde üretim yasaklanmıştır. Bu düzenlemenin gerçekte devletin öncülüğünde hayata geçirilen organize bir sanayi bölgesi projesi olduğu açıkça anlaşılıyor.