Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

CHOISEUL-GOUFFIER, COMTE de

(27Eylül 1752, Paris - 20 Haziran 1817, Aachen [bugün Almanya'da]) Diplomat, yazar.

Tam adı Marie-Gabriel-Florent-Au-guste Comte de Choiseul-Gouffier'dir. Soylu bir ailenin çocuğuydu. İyi bir eğitim gördü, Harcourt Koleji'ni bitirerek klasik Yunan ve Roma uygarlıkları uzmanı oldu. 1776'da Chabert markisi başkanlığında Ege Denizi'nin yeni bir haritasını çıkarmak üzere gönderilen heyete katıldı. Choiseul-Gouffier bu gezide daha çok antik kalıntılar, heykeller ve yazıtlarla ilgilendi. Heyet 30 Haziran 1776' da Megri'de (Fethiye) karaya çıkarak Muğla, Milas, Bodrum ve dolaylarının antik şiflerini dolaştı ve çizimler yaptı.

Choiseul-

Gouffier'nin

1841'de

basılan

kitabında

yer alan ve

Kâğıthane'yi

betimleyen

bir gravür.

Erkin Emiroğlu

fotoğraf arşivi

Buradan Milet ve Efes yoluyla İzmir'e varıldı. Denizyoluyla Dikili'ye gidilerek Bergama gezildi ve Edremit Körfezi'n-den Midilli'ye geçildi. Buradan kuzey Ege adaları, Trakya kıyıları ve Aynaroz'a gidilerek araştırmalar yapıldı.

Fransa'ya dönüşünde 1779'da Yazıtlar ve Edebiyat Akademisi'ne (Academie deş Insctiptions et deş Belles-Lettres) seçilen Choiseul-Gouffier, 1782'de d'Alembert'in yerine Fransız Akademisi üyeliğine getirildi. Aynı yıl, İzmir'e kadar yolcuğunu ve incelemelerini kapsayan Voyage pitto-resque de la Grece kitabının birinci cildi yayımlandı. Büyük boy ve gravürlerle donatılmış olan kitabın, yine 1782'de Got-ha'da bir Almanca baskısı yapıldı. Ancak ikinci cildin hazırlıkları sürerken Choiseul-Gouffier İstanbul'a elçi olarak atandı. 4 Ağustos 1784'te Toulon'dan yola çıkarak 23 Eylül'de Osmanlı başkentine ulaşan büyükelçi, yanında ressam Louis-François Cassas'ı(-»), mühendis François Kauffer'i (-») ve gökbilimci Tondu'yü de getirmişti. Amacı diplomatik faaliyetlerin yamsıra, araştırmalarını sürdürmekti. Be-yoğlu'ndaki Fransız Sarayı'nda bir matbaa, aynı yerde ve elçiliğin Tarabya'daki yazlık binasında birer rasathane kuran Choiseul-Gouffier, Kauffer'e ilk İstanbul haritasını çizdirdi. Jean-Baptiste Le Che-valier'yi de harabelerin haritalarını çıkarmak üzere Truva'ya gönderdi.

1789'daki Fransız Devrimi'nden sonra bir süre yerinde bırakılan Choiseul-Gouffier 22 Ağustos 1792'de geri çağrılınca dönmeyi reddetti. 22 Kasım 1792'de devrim hükümetince hakkında tutuklanma kararı alınınca İstanbul'dan kaçarak Rusya'ya sığındı. Orada II. Katerina ve ondan sonra I. Pavel tarafından akademi ve kütüphaneler müdürlüğüne getirildi. 1802'de Paris'e döndüğünde kitabı için topladığı malzemenin büyük kısmının

dağılmış olduğunu gördü. Kauffer'in İstanbul planı önce Le Chevalier (1801), sonra da Melling tarafından yayımlanmıştı. Le Chevalier ayrıca Truva'da yapmış olduğu incelemeleri (1792, 1800), Cassas da Suriye ve Mısır çizimlerini yayımlamışlardı (1799). Buna rağmen Choiseul-Gouffier çalışmalarını sürdürdü ve ikinci cildin ilk bölümünü masraflarını kendisi karşılayarak 1809'da bastırdı. Burada İzmir'in kuzeyindeki Ege kıyıları ve kuzey Ege adalarına ait çizimler ve haritalar yer alır. Ancak ikinci bölüm ve üçüncü cilt, ölümünden sonra, 1822'de basılacaktır. Eserin tümünün ikinci baskısı 4 cilt metin ve l cilt atlas olmak üzere 1841'de yapılmıştır (Voyage pitto-resque dans l'Empire Ottoman, en Grece dans la Troade, leş iles de l'Archipel et sur leş cotes de l'Asie Mineure, Paris).

İkinci cildin ikinci bölümünde Truva'ya ait çizimler toplanmış, üçüncü cildin en büyük bölümü ise İstanbul'a ayrılmıştır. Ancak burada önemli olan metin değil çizimlerdir, çünkü çizimlerin açıklamaları dışında, Choiseul-Gouffier' nin yazdığı tek bölüm, eski yazarlardan alınan, kentin Bizans dönemine ait tarihsel topografyasıdır. Kente ayrılan 90 adet gravür 18. yy sonu İstanbul'u için önemli bir belge dizisini oluşturur. Bunlardan 52'si her levhada 4 tane olmak üzere, 14 levha halinde çizilmiş kostümler dizisidir. Bir bölümü, daha eski belgelerden, örneğin yüzyılın başına ait Van Mour'un resimlerinden etkilenmiş olmakla birlikte, saraya ve ordu mensuplarına ve kentin Müslüman ve gayrimüslim halkına ait birçok yeni gözlem getirmektedir. Kentin çeşitli görünümleri çoğunlukla denizden çizilmiş olmasına ve ne eski panoramaların görkemi ne de Melling'deki ustalık bulunmasına rağmen, önemli ayrıntılar ve gözlemler içerir.

427