Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Çardak Araba Vapuru

Şükrü Yaman koleksiyonu

ÇARDAKLI HAMAM

Kadırga'da, Küçük Ayasofya Camii yakınında bulunan 16. yy'da yapılmış hamam.

II. Bayezid döneminde (1481-1512) yaşayan Kapı Ağası Hüseyin Ağa tarafından 909/1503'te yaptırılmıştır. Vakfiye-

Çardaklı

Hamam'ın

planı.

Yüksel,

Bayezid- Yavuz

sinden yıllık gelirinin Küçük Ayasofya Camii'ne hasredildiği anlaşılmaktadır.

Çardaklı Hamam 979/1571 ve 983/ 1575'te Mimar Ömer bin Veli tarafından tamir edilmiştir. 1009/1600'deki tamirini ise Mehmed bin Üveys yapmıştır. Ne zaman özel mülkiyete geçirildiği bilinmeyen hamam 1917-1918'de faal durumda idi. J. Pervititch'in 1924 tarihli sigorta planında ise sadece kadınlar kısmının soyunma yeri harap olarak işaretlenmiştir. Hamam daha sonra sahibi tarafından kapatılmış, depo ve sonra da atölye olarak kullanılmıştır. Bu arada da mermer döşemeleri ve kurnaları sökülmüştür.

Çardaklı Hamam 953/1546 tarihli istanbul Vakıftan Tahrir Defterinde çifte hamam olarak kayıtlıysa da, 1976'da yapılan incelemede kadınlar kısmının sonradan ilave edildiği tespit edilmiştir. Erkekler kısmının kadınlar hamamına bitişik duvarındaki örülerek kapatılmış pencereler bunun delilidir.

Kitabesinin altında bir Bizans levhasının bulunması ve sıcaklık kısmının hiçbir Osmanlı hamamına uymayan biçimi, Çardaklı Hamam'ın Bizans dönemiyle i-lişkilendirilmesine neden olmuştur. Hamamın mermer aksamı sökülüp satılırken kapı üstünde işlemeli Bizans levhasının benzeri olan ikinci bir levha bulunarak 24 Mayıs 1944'te Ayasofya Müze-si'ne verilmiştir. Bütün bunlar hamamın yapılışında bir Bizans kalıntısından fay-dalanıldığım düşündürmektedir.

Hamamın kadınlar camekânı kare bi-

çimindedir ve kubbesi yıkılmıştır. Kadınlar kısmının sıcaklığı binanın ana ekseni üzerinde yer almamaktadır ve eskiçağda kaplıca mimarisinde yaygın olan usulde bir merkez etrafında yıldız biçiminde yayılan nişlerden meydana gelmiştir. Bu yedi nişin aralarında halvet hücreleri bulunmadığından yan tarafa ve ılıklık ile sıcaklık arasına kubbeli hücreler sıkıştırılmıştır. Kadınlar kısmının bu yedi köşeli sıcaklığının, aslında hamamın mimari bünyesine uydurulmuş eski bir Bizans yapısı olduğu açıkça bellidir. Erkekler kısmının sıcaklığında bu durum daha da belirgindir.

Hamamın erkekler kısmının camekânı, kadınlar kısmının camekânından daha geniştir. Bu bölümün ortasında evvelce bir şadırvan bulunmaktaydı. Aydınlık fenerli kubbeye geniş üçgenlerle geçilmiştir. Erkekler kısmı kubbeli, üç bölümlü ılıklık kısmından sonra bir geçitle sıcaklığa açılır. Geçidin iki yanında kubbeli birer halvet hücresi yerleştirilmiştir. Ama bunların üstünde, duvar içinden çıkılan bir merdivenle ulaşılan birer hücre daha bulunuyordu ve ortada geçidin üstündeki eyvan bir balkon biçiminde sıcaklığa açılıyordu. Bu balkonun çardağı andırması nedeniyle yapıya Çardaklı Hamam denilmiştir. Sıcaklık bölümü Bizans mimarisinde sıkça rastlanan "serbest haç" biçimindedir. Ancak kemer biçimiyle mukarnaslı kubbe geçişinden, kubbesinden ve eyvanların yarım kubbesinin dilimli süslemesinden an-