Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BONOS SARNICI

Herakleios döneminde (610-641) patris (patrikios) olan Bonos (veya Bonus), 622 Nisan'ında imparator tarafından şehrin dışarıdan gelecek akınlardan korunması için görevlendirilmişti. Bonos'un 626'da Avarların hücumlarını geri püskürttüğü ve 627 Mayıs'ında da öldüğü ve Studios Manastırı'nm İoannis Prodro-mos Kilisesi'ne (İmrahor İlyas Bey Camii) gömüldüğü bilinir. Bizans kaynaklarından birinin bildirdiğine göre, Bonos 7. yy'm ilk çeyreği içinde şehrin içinde, üstü "yuvarlak" tonozlarla örtülü bir su sarnıcı yaptırmıştır.

İstanbul tarihi ve eski eserleri hakkında eser veren yazarların bir kısmı (P. Gilles Du Cange, J. von Hammer, Patrik Konstantios, Skarlatos Byzantios, A. Det-hier gibi) bu sarnıcın, Edirnekapı'nın iç tarafında, Karagümrük semtindeki açık hazne olabileceği görüşünü ileri sürmüş-

lerdir. Daha sonraki araştırmalardan Dr. Mordtmann ile A. van Millingen ise Sultan Selim Camii yanındaki açık hava su haznesi üzerinde dururken J. Strzygows-ki daha değişik bir görüş ortaya atarak Bonos Sarnıcı'nın, Fatih'ten Yenibahçe Vadisi'ne inen yamaçta belki Atik Ali Paşa Camii dolaylarında olduğunu bir ihtimal olarak ileri sürmüştür.

Kodinos'a atfedilen anonim İstanbul topografyası kitabında, sarnıcın Constan-tinus Suru yakınında olduğu belirtildiğine göre, bu sarnıç en azından bu surların iç tarafında yerinde Fatih Camii'nin yapıldığı On İki Havari Kilisesi çevresinde bir yerde olmalıdır denilmektedir. Ancak, Törenler Kitabı'nda. (J)e ceremo-nüs) İmparator VII. Konstantinos Porfi-rogennetos'un bir ayinin arifesinde geceyi, taht ortağı L Romanos Lekapenos'un (hd 920-944) Bonos Sarnıcı yanında yaptırdığı sarayda geçirildiği bildirildiğine göre, sarnıç Romanos'un sarayına komşu olmalıdır. R. Janin, bu sarayın şimdiki Fatih Camii ile Sultan Selim Camii arasında bulunduğunu kabul eder.

Romanos'un sarayını bir kaynakta rastlanan "yazın sıcağından, korunan bir yerde" inşa ettirdiği yolundaki Bizanslı yazar Kedrenos ile Mihail Glikas tarafından verilen bilgiye dayanılarak sarnıcın da şehrin poyraz rüzgârına açık bir semti olan Fatih ile Sultan Selim Camii çevresinde olduğunu ileri sürer. Ancak yakın tarihlerde, Laleli'de Bodrum (Mesih Paşa) Camii yanında yapılan kazıda I. Romanos'un sarayına ait kalıntılar bulunmuştur. Zaten bu cami de, bu imparatorun kurduğu Mirelaion Manastırı'nm kilisesidir. Bu eski kilisenin bir kenarında yükseldiği tümseğin altında, çapı 30 m'yi aşan Roma dönemine ait büyük bir yuvarlak bina kalıntısı vardır. Bizans döneminde bu kalıntıların içine sütunlar dikilerek ve üstü bir kısmı kubbeli olan tonozlar ile örtülerek su sarnıcına dönüştürülmüştür (bak. Bodrum Camii Sarnıcı).

Bu duruma göre Bodrum Camii, I. Romanos'un yaptırdığı Mirelaion Manastırı Kilisesi olduğuna ve hemen yanında 1960'lı yıllarda bulunan kalıntılar da bu imparatorun sarayına ait olarak teşhis edildiklerine göre, buradaki sarnıç, esası Bonos tarafından yapılan üstü "kubbeler" ile örtülü sarnıç olmalıdır. Böylece bu hususta yeni bir hipotez de ortaya atılmış bulunuyor. Ancak bu hipotezde kaynağın verdiği bilgi ile ters düşen nokta, Romanos'un "Yeni Saray" denilen malikânesinin "yaz sıcağında serin rüzgâr alması" gereken bir yerde olmayışıdır. Veya Romanos'un şehir içinde iki ayrı sarayı bulunduğunu kabul etmek gereklidir.

Bibi. R. Janin, "Etudes de topographie byzantine, Leş citernes d'Aetius, d'Aspar et de Bonus", Etudes Byzantines, I, (Bükreş, 1943), s. 110-115; Janin, Constantinople byzantine, 127-128, 200-201.

SEMAVİ EYİCE

Osman Asaf

Bora'nm bir

peyzajından

ayrıntı, tuval

üzerine

yağlıboya,

37x55 cm.

Türkiye iş Bankası

Koleksiyonu