Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BOSPORUS

19. yy sonlarına doğru, İstanbul'da yaşayan Almanlar Gottfried Albert'in başkanlığında bir "gezi kulübü" kurmuşlar ve bununla beraber Mitteilungen deş Deu-tschen Excursions-Clubs adı altında 1888'den itibaren bir de yıllık yayımlamaya başlamışlardı. İlki üç sayı, ikincisi altı sayı çıktıktan sonra bu yıllık, Bospo-rus, Organ deş Deutschen Ausflugs-Ver-eins G. Albert başlığı ile yayımlanmıştır. Öncekilere nazaran daha küçük ölçüde (14x20 cm) olan yıllığın ilk sayısı 1906' da, Leipzig'de Bâr ve Hermann Basıme-vi'nde basılarak İstanbul'da Otto Keil Ki-tabevi tarafından çıkarılmıştır. 44 sahife-den ibaret olan bu sayıda F. Braun tarafından kaleme alınan, kulübün kurucusu G. Albert'in (1854-1905) hatırasına dair kısa bir yazıdan sonra anonim bir makale bulunmaktadır. O sırada Prof. E. Ober-hummer'in yayımladığı M. Lorichs'in büyük İstanbul panoraması münasebetiyle, şehrin tarihi topografyasına dair olan bu makalenin ("Constantinopel zur Zeit S. Süleiman deş Grossen") Dr. Mordtmann tarafından yazıldığına ihtimal verilir. Bu yazıda şehrin tarihi topografyası ve eski eserlerine dair gerçekten önemli gözlemler bulunmaktadır.

İkinci sayı 1906'da basılmış olup daha kalındır (70 s.). Bunda, "Orientalinche Landschaften, I. Landschafts bilder von Bosporus" başlığı altında F. Braun, İstanbul'un çevresinin ve Boğaziçi'nin o yıllardaki gürünümünü anlatır. 1907'de yayımlanan üçüncü sayıda Dr. A. D. Mordtmann, "Historische Bilder vom Bosporus" başlığı altında, Boğaziçi'nin en eski tarihi ile, Boğaziçi'nde Fenikelileri iki ayrı bölüm halinde anlatır (s. 3-59). Aynı sayıdaki ikinci makale ise ünlü arkeolog Prof. Th. Wiegand'ın Gebze dolaylarında AnnibaPın mezarını bulmak için yaptığı araştırma ve kazı ile ilgilidir ("Hannibals Grab", s. 60-84).

J. Gottwald'ın Galata surlarına dair çok büyük bir makalesi ("Die Stadtmauern von Galata") 1907'de yayımlanan dördüncü sayıda geniş bir yer tutar (s. 1-72). Resimli olan bu yazıda surların o sıradaki kalıntıları ve surlar yıktırılırken yerlerinden çıkarılan Ceneviz kitabelerinin kopyalan da verilmiştir. Böylece bu makale, Galata tarihi bakımından değerli bir belgedir. Aynı sayıdaki ikinci yazı ise Dr. A. D. Mordtmann'ın üçüncü sayıdaki yazısının devamı olup, burada İstanbul ve Galata ile Boğaziçi'nde Alman hatıraları

derlenmiştir ("Historiche Bilder vom Bos-porus-III. Deutsche Erinnerungen vom Bosporus", s. 73-108).

Yıllığın 1909'da yayımlanan beşinci sayısı, F. Braun'un yazdığı İstanbul'un kuş âlemi hakkındadır ("Zur Kenttnis der Konstantinopeler Vogehvelt, s. 1-34). Yıllığın altıncı ve sonuncu sayısı 1911'de basılmıştır. Bunda da anonim olarak tek makale yer alır. Herhalde Dr. Mordtmann tarafından yazılan bu çalışma (s. 1-94), İstanbul'un Anadolu yakası, İzmit Körfezi kıyıları ve adalar hakkında tarihi topografyaya dairdir ("Bosporus Christia-nus, II-Golf von Nicomedien und Asia-tisches Ufer"). Tarihi eserler ve eski yerleşme yerleri ile ilgili gözlemler bakımından bu makalede pek çok önemli bilgi ve ipuçları ile karşılaşılır.

Aynı gezi kulübü, Bosporus und Marmara, Humoristische Mitteilungen deş Deutschen Ausflugsvereni's "Gottfried Albert" başlığı ile 1907'de birinci sayısı çıkan, mizahi bir broşür de yayımlamaya başlamış, fakat bilindiği kadarıyla bu yayın tek sayıda kalmıştır. Sekiz sahifeden ibaret olan bu Almanca dergide, "Alem-dağı", "Cülus Bayramı Gününde Boğaziçi Gezintisi", "Değirmendere" başlıklı üç manzume yer alır.

Bibi. S. Eyice, "Bosporus", "Bosporus und Marmara", ISTA, VI, 2968-2969.

SEMAVİ EYİCE