Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BANLİYÖ TRENLERİ

50

51 BARAJLAR VE BARAJ GÖLLERİ

Şişhane yönünden Bankalar Caddesi. Behzat Üsdiken koleksiyonu

Slavcadan gelen Voyvoda (bey, ağa) kelimesinin caddeye ad olarak verilmesinin Osmanlı döneminde Galata semtinin bir voyvoda tarafından yönetilmiş olmasından kaynaklandığı söylenir. Bu anayol, 16. yy'da Grand Rue de Pera (günümüzde İstiklal Caddesi) ile birlikte açılmış olmalıdır. Evliya Çelebi ünlü se-. yahatnamesinde "... Lâkin kal'adan dı-şarda leb-i deryadaki tarik-i azim ile kal'a içre Voyvoda yolu, Arap Camii yolu, Harbî yolu, Kulekapısı yolu izdiham-lı yollardır" diye yazar. 16-17. yy'larda buralar konutların çoğunlukta olduğu bir yerleşim bölgesi görünümündedir. Yöredeki evlerin, belki de arazi yapısı yüzünden, genellikle bahçesiz oldukları sanılmaktadır.

19. yy'ın ilk yarısında, bankerler (veya sarraf-bankerler), yavaş yavaş Galata ve çevre sokakları içinde yeni bir ticari koloni oluşturmaya başladılar. Bunun sonucunda, Voyvoda Caddesi yeni iş merkezleri ile doldu. Örneğin, 18601ı yıllarda Evangelis Baltazzi, Voyvoda Caddesi no. 33'te; Joseph Crespin, no. 37'de; Hel-big ve ortağı, Helbig Hanı'nda; Jacques Selzani, no. 28'de; Alexandre Baltazzi, Caro Kardeşler, Baltazzi Han'da; Lorando

Kardeşler, Borsa Hanı'nda birer bankerlik bürosu açmışlardı.

Daha 1850'den önce, Jacques Alleon ve Manolaki Baltazzi'nin bu cadde üzerinde ortak büroları vardı. Zamanla, bu cadde üzerinde banker ve sarraf kuruluşlarının dışında da işyerleri açılmış, caddenin yaşamına renk katmışlardır: Örneğin, J. Mertzanoff'un açtığı ve Voyvoda Caddesi no. 13'te faaliyet gösteren "Grand Depot de Machines â Co-udre", (Dikiş Makineleri Büyük Deposu), Voyvoda Caddesi no. 2'deki "Pera-Manufacture de Tabacs et Cigarettes de Yenidje" (Pera-Yenice Tütün ve Sigaraları imalathanesi) şirketi, aynı sigaranın imal edildiği diğer bir şirket vb bunlar arasındadır.

Süreç içinde, yeni yeni işyerlerini barındıran hanların yapımı hızlandı. 1880' de Voyvoda Caddesi üzerinde, Kavaf-yan, Glavani, Noradungyan ve biraz ileride Paçacı hanları yükselmişti. Alman postanesi Voyvoda Caddesi no. 29'day-dı. Ticaret Borsası da, daha önce, Voyvoda Caddesi no. 8'de faaliyete geçmişti. 4 Şubat 1863 tarihli anlaşma ile Osmanlı Bankası (Bank-ı Osmani-i Şahane) kurulmuş, bankanın resmi açılışı l

Alınan

postanesi

Voyvoda

(Bankalar)

Caddesi no.

29'daydı.

Erkin Emiroğlu fotoğraf arşivi

Haziran 1863'te Banka Sokağı no. 9' da yapılmıştı.

Düyun-ı Umumiye'ye bırakılan tekelleri yönetebilmek için, Osmanlı Banka-sı'nın, bazı yabancı bankalarla birlikte kurduğu şirkete gerekli binalar da A. Vallauri'nin planlarına göre Voyvoda Caddesi'nde yapılmıştı. Bu binalardan birine Osmanlı Bankası Genel Müdürlüğü ve merkez şubesi taşındı (halen de aynı yerdedir); yandaki diğer bina ise Reji İdaresi'nin yönetim binası oldu (bu bina daha sonra Merkez Bankası'na geçmiş olup, halen Merkez Bankası tarafından kullanılmaktadır). Osmanlı Bankası'nın ve Reji İdaresi'nin Voyvoda Caddesi'ne görkemli binalarla yerleşmesi üzerine diğer bazı bankalar da burada yer edinmeye başladılar.

Selanik Bankası (Banque de Saloni-que), Alman Bankası (Deutsche Bank), Rus Dış Ticaret Bankası (Banque Russe pour le Commerce Etranger), Atina Bankası (Banque d'Athenes), Şark-ı Ka-rip Ticaret Bankası Ltd (Commercial Bank of the Near East Ltd), Hollantse Bank-Uni, Banco di Roma, Banca Com-merciale Italiana bunlardan bazılarıydı. Var olanlara zamanla TC Merkez Bankası, Sümerbank, Garanti Bankası TAO, Tutum Bankası gibi yenileri eklendi.

Güven Sigorta, Burla Biraderler, Eli Burla ve Ortaklan, Helios Müessesesi, Oklar Limited Şirketi, Ünyon Sigorta Şirketi, Şark Sigorta gibi sigortacılık şirketleri de buraya yerleştiler. 1940'lı yıllarda Voyvoda Caddesi üzerinde Adalet, Agop-yan, Ahmet Ağa, Alime, Alyon, Ankara, Sigorta, Assikurazioni Jenerali, Bahtiyar, Bereket, Bozkurt Jeneral, Çınar, Güven, Hazeran, İstikamet, İş Bankası, Ünyon, Kevork Bey, Minerva, Nişastacıyan, Nur, Soma, Şark, Uzun ve Voyvoda hanları bulunuyordu.

Zaman içinde, çevrenin Bankalar Caddesi diye adlandırılmasına yol açan bankaların yerlerinde değişiklikler oldu. Selanik Bankası kapandı, yerine Uluslararası Endüstri Bankası geldi; Garanti Bankası buradan taşındı; Tutum Bankası iflas etti. İstanbul Bankası bir süre Domuz Sokağı'nın köşesinde çalıştı, sonra kapandı, yerine Vakıflar Bankası geldi. Demirbank köşebaşında kuruldu. İmar Bankası geldi. Banca Commerciale Italiana ile Hollantse Bank-Uni yerlerini Yapı ve Kredi Bankası ile Halk Bankası'na bıraktılar.

Bugün Bankalar Caddesi'nde, bankalar ve elektrik malzemesi satıcıları ile ithalatçılar yan yana bulunmaktadır.

BEHZAT ÜSDİKEN