Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BARAJLAR VE BARAJ GÖLLERİ

Bir akarsu üzerinde suyu depolamak amacıyla yapılan tesisler ve suyun de-polanmasıyla oluşan göller. Osmanlı döneminde İstanbul'da yapılan barajların hepsi içme suyu amaçlıydı. Gerek suyu depolamak için yapılan tesislere, gerekse suyu kabartmak için yapılanlara Farsça kökenli "bend" adı verilirdi (bak. bentler).

İstanbul'un günümüzdeki su ihtiyacı, Terkos Gölü, Büyükçekmece Gölü gibi su kaynaklan yanında, baraj göllerinden sağlanmaktadır.

Ömerli Barajı ve Baraj Gölü: Riva Deresi üzerinde bulunan Ömerli Bara-jı'mn gölü 23,1 km2'lik bir yüzölçümüne sahiptir. Ömerli Barajı inşaatına 19ö8'de başlanmış, 1972'de bitirilmiştir. Kil çekirdekli toprak dolgu tipindeki barajın temelden yüksekliği 54 m'dir. Rezervi 267.592.000 mVyıl olan Ömerli baraj sistemi içinde, barajdan alınan ham suyu arıtma tesislerine ileten ham su pompa istasyonu, yumaklaştırıcılar, çökelticiler, seri filtreler ve su depolarından oluşan arıtma tesisi, temiz su pompa istasyonu, isale hatları, su depolan gibi çeşitli tesisler yer almaktadır. Sala-cak-Sarayburnu isale hattı (Boğazaltı geçişi) ile Ömerli Baraj Gölü'nün suyu 5 Şubat 1983'ten itibaren Avrupa yaka-

Haydarpaşa-Gebze hattında çalışan bir banliyö treni Bostancı İstasyonu'nda. Hazım Okurer, 1993

sına geçirilmeye ve Eminönü ve Fatih çevresine de dağıtılmaya başlanmıştır.

Ancak Ömerli Baraj Gölü çevresinde bir süredir yerleşme ve sanayinin yoğunlaşması, havzadaki kirlilik boyutlarını ve su kirlenmesini artırmıştır. Endüstriyel yapılaşma ve kirlenmenin yoğun olduğu Ömerli su havzasının durumu, 1993'ten itibaren kritik noktaya gelmiştir.

AHbeyköyü Barajı ve Baraj Gölü: Ali-bey Deresi üzerinde kurulmuş toprak dolgu tipinde bir barajdır. Temelden yüksekliği 29,50 m olan Alibeyköyü Ba-rajı'nın göl alanı 1,66 km2'dir. Rezervi 34.143.000 mVyıl olan baraj 1972'de işletmeye açılmıştır. Bu sistem içinde su alma tüneli, su alma kulesi inşa edilmiştir. Ham su pompa istasyonuyla baraj gölünden alınan su, Kâğıthane Arıtma Tesisleri'ne basılmaktadır.

Elmalı Barajı ve Gölleri: Anadolu yakasında gerçek bir su tesisi bulunmaması ve gittikçe artan su ihtiyacı nedeniyle 17 Ekim 1888'de, bir Fransız şirketini temsil eden Karabat Sıvacıyan'a 65 yıl süreli bir imtiyaz verilmiştir. 7 Haziran 19l4'te imzalanan bir anlaşma ile imtiyaz süresi 1888'den başlamak üzere 99 yıla çıkarılmıştır. Bu şekilde oluşan Üsküdar-Kadıköy su şirketi, Göksu'da Elmalı Deresi üzerinde I. Elmalı Barajı'nı 1893'te tamamlamıştır. Göl hacmi halen 920.000 mVyıl olan baraj, toprak dolgu tipinde yapılmıştır. Ancak daha sonra kısmen yıkılan baraj 1926'da aynı şirket tarafından tamir edilmiş, 1948'de de İstanbul Sular İdaresi tarafından yükseltilmiştir.

Göksu'da, Elmalı Deresi üzerinde L Elmalı Barajı'nın kaynağına 1,2 km u-zaklıkta yapılan II. Elmalı Barajı, 16 ayaktan oluşan hafifletilmiş beton ağırlık barajıdır. Temelden yüksekliği 42,5 m'dir. 1951'de yapımına başlanmış, 1955'te tamamlanarak hizmete girmiştir. Günümüzde 920.000 mVyıl bir rezerve sahip olan I. Elmalı Barajı ile 9.600.000 m3/yıl bir rezerve sahip olan II. Elmalı Barajı, İstanbul'a su sağlayan kaynaklardandır.

Elmalı baraj sistemi içinde Elmalı Barajı pompa istasyonu, arıtma tesisi, isale hatları, su depoları gibi çeşitli tesisler yer almaktadır. Ancak baraj çevresindeki sağlıksız kentleşme yüzünden suları hayati tehlike doğuracak kadar kirlenen Elmalı barajlarından şehre su verilmesi 1993'ün ikinci yarısında durdurulmuştur. İl Umumi Hıfzıssıhha Meclisi'nin yaptığı analizler sonucunda, baraj çevresinde yer alan Çavuşbaşı, Aşağı Dudullu, Yukarı Dudullu ve Çekmeköy gibi yerleşim alanlarından kaynaklanan atıkların Elmalı baraj göllerini aşırı derecede kirlettiği belirlenmiştir. Göl ozonlama sistemiyle uzun bir sürede temizlendikten sonra tekrar faaliyete geçecektir.

Darlık Barajı: Rezervi 107.500.000 mVyıl olan Darlık Barajı, Heciz Dere-si'nin kollarından Darlık Deresi üzerine yapılmış ve 1989'da işletmeye açılmıştır. Şile'de Yeşilvadi Deresi üzerinde yapılan ve 11 Temmuz 1992'de hizmete açı-