| BEKİR SAMİ PAŞA NAKŞÎ-HALİDÎ ZAVİYESİNİN KONYA ISLAH-I MEDÂRİS-İ İSLAMİYE MEDRESESİNE DÖNÜŞMESİ
İslam tarihinde tekkeler tasavvuf ilminin, medreseler ise akli ve nakli ilimlerin eğitim ve öğretim kurumlarıdır. Tekkeler daha çok ahlak eğitimine, medreseler ise ilmi öğretime öncelik verseler de her iki eğitim kurumu, bir bütünü tamamlayan iki ana unsur mahiyetindedir. Zira bu iki kurum, dini ilimlerin oluşum sürecinden itibaren insanın ahlaken ve ilmen yetişmesini hedeflemek suretiyle gerçekte birbirlerini destekleyerek bütünleşmişlerdir. Hatta zamanla bazı tekkeler, tasavvuf eğitimiyle birlikte Fıkıh, Tefsir, Hadis, Kelam gibi nakli ilimlerle Matematik, Hendese ve Astronomi gibi aklî ilimlere yer vermek suretiyle medrese fonksiyonu da görmüşlerdir. Konya’da hücrelerini medrese talebelerinin kullandığı pek çok sayıdaki tekkeler, bunun örneklerini oluşturur.
19. yüzyılın sonlarına doğru, Osmanlı Devleti’nde, eğitim-öğretim faaliyetlerine açık en fazla medresenin Konya vilâyetinde bulunduğu, vilâyet sâlnâmelerinin verilerinden anlaşılmaktadır. Medrese kurma çalışmalarında görülen bu artışın yanı sıra Konya’da aynı dönemde çok sayıda mektep, tekke, zâviye ve caminin ortaya çıktığı dikkati çekmektedir. Konya Vilayetinin bu yükselişinde, yerel bilginlerin ve sufilerin, bilhassa Nakşîbendi Tarikatı mensuplarının rolü çok önemlidir. Açılan 45 medreseden 38’inin (yüzde 82) kurucusu ve vâkıfı, ayrıca pek çok mektep, kütüphane, tekke ve cami kuruluşlarında da baş rolü alan ulemâ ve/veya sufilerdir. Osmanlı devrinde kurulan medreseler daha çok Konya kökenli araştırmacıların dikkatini çekti.21
Nakşbendîler, yeni medreselerin kurulması ve bu suretle yüksek din eğitim ve öğretiminin revaç bulması için oldukça büyük gayret gösterdiler. Cıvıloğlu/Hacı Hasan, Nakipoğlu, Hacı Hasanbaşı/Abdulbasir/Vaki ile Bekir Sami Paşa/Paşa Dairesi Medreseleri Nakşbendî tarikatı mensupları tarafından açılan medreselerdendir. Söz konusu dönemde, Nakşîlerin Konya’da kurdukları veya içinde ders verdikleri başka medreseler de vardı. Diğer medreselerde çalışan müderrisler arasında da birçok Nakşî bulunuyordu.22
Bu örnekler bize, Nakşbendî tarikatı postnişin ve müderrislerinin tasavvuf eğitimiyle birlikte aklî ve naklî ilimlerin tedrisinde de yer aldıklarını göstermektedir. Nakşbendî tarikatının bu çabaları neticesinde de toplumun ilmi hayatına yaptığı tesirini göstermesi bakımından Bekir Sami Paşa diğer adıyla Paşa Dairesi Medresesi ve devamında kurulan Konya Islah-ı Medaris-i İslamiye Medresesi’ni inceleyelim.
Dostları ilə paylaş: |
