Mühendis ve Makina Cilt:31 Say ı :366 Temmuz
Genel çözümlemelerin ancak sektörlerin somut durumlarının or-
taya konması ile anlamlı bir hale getirilebileceğini düşünerek,
yöntem bölümündeki önerilerimizle tamamladığımız bir yaklaşımı
benimsemekteyiz. Buna göre öncelikle sektörlerin anatomilerinin
çıkarılması hedeflenmektedir. Aşağıda madde ll'de görüldüğü
gibi, bunu yaparken de, sanayiinin gelişimini fiili olarak en çok et-
kilediğini düşündüğümüz kıstaslara baş vurulmasını
öngörmekteyiz. Böylece, Türkiye Sanayiini bugünkü konumunun
filmini çekmenin; bu konumun siyasal ve toplumsal boyutlarını ir-
delemenin; zorunlu gördüğümüz, yeni kavramsal içeriğiyle, sanay-
ileşmenin önünde duran sorunları saptayıp çözümler önermenin
olanaklı olacağını ummaktayız.
Bu çerçevede, aşağıda ana başlıklarda belirtilen konuların alt-
başlıklarda yer alan yönleriyle işlenmeleri yararlı olacaktır:
\. Dünya sanayiinde ve ekonomisinde 1990'ların başında ortaya
çıkan gelişme eğilimleri
-
Bilimsel ve teknolojik devrim ve ekonomilerin uluslara-
rasılaşması koşullarında dünya sanayii
-
Yeni sanayileşen ülkelerin sanayileşme deneyimleri; bu deney-
imlerin ekonomik, toplumsal ve siyasal boyutları,
II. Türkiye sanayi sektörlerinin uluslararası konumu
-1980'lerde ve 1990'ların başında gelişme eğilimleri
-
Bilimsel ve teknolojik düzeyi,
-
Rekabet potansiyeli,
-
iç ve dış pazar yapısı, tekelleşme açısından özellikleri, ithalat
/e ihracata ilişkin özellikleri,
Yabancı sermayenin payı, kon-jmu,
Uluslararası tekellere ilişkin konumu
AT karşısındaki konumu
Yurt dışı yatırımları
Kurumsal yapısı
Kısa-orta-uzun vadeli gelişme perspektifi ve politika
nerileri
ıcelenmesi önerilen sektörler:
Makina yapım
Demir-Çelik ve demir dışı metaller
Elektronik
Kimya
Tekstil
Otomotiv
Tarım (sanayi ile bütünleştiği noktalarda)
Savunma sanayii (burada belirtilen diğer sektörlerle ilişkili
rak)
Mühendislik hizmetleri
III. Türkiye Sanayii'nin genel yapısı ve uluslararası konumu
-
Genel olarak Türkiye Sanayii'nin dünyadaki konumu, uluslara-
rası işbölümündeki yeri,
-
AT karşısındaki konumu, gümrük birliği ve tam üyelikle ilgili
konumu, Doğu Avrupa ülkelerindeki gelişmeler karşısında konumu
-
Yeni sanayileşen ükelere ilişkin konumu (karşılaştırma ve
ekonomik ilişkiler açısından)
-
Bilimsel ve teknolojik devrim bağlamında Türkiye Sanayii'nin
konumu
-
Yukarıda bilertilen gelişmeler açısından siyasi ve sosyal
çerçeve ve etkiler,
-
Dünyada silahlanma harcamalarının göreli olarak azaltılması
eğiliminin Türkiye sanayii üzerinde etkileri
-
Günümüzde mühendislik kavramı ve Türkiye'de mühendislik
(bu alanda MMO tarafından konuyu incelemeye yardımcı olarak
bir anket çalışması gerçekleştirilmesi önerilmektedir.)
IV. Türkiye Sanayii'nin gelişme perspektiifi ve politika önerilen
YÖNTEM
Yönteme ilişkin önerilerimiz aşağıda belirtilmektedir.
Yukarıda II. ana başlık altında belirtilen sektör incelemelerinin
bugünden başlayarak değişik illerde düzenlenecek küçük boyut-
lu;ama, konuların derinlemesine ele alınacağı sempozyum türü
çalışmalarla gerçekleştirilmesinde yarar vardır. Burada madde
ll'deki her altbaşlığın ayrı bir çalışma konusu oluşturması değil,
söz konusu sektörlerin altbaşlıklarda belirtilen eksenler
çevresinde işlenmesi amaçlanmaktadır.
Buna göre, diğer tebliğlerin hazırlanmasından önce, belirtilen
sektörlere ilişkin incelemelerin yer aldığı yayınlar hazırlanabilir.
Her sektör içi bu faaliyeti-çalışmanın yapılacağı illerde-
yürütecek ve söz konusu yayının hazırlanmasından sorumlu olacak,
değişik odalara üye mühendislerle, iktisatçı, sosyolog v.b. sosyal
bilimcilerin katılacağı birer çalışma kurulu oluşturulması yararlı
olacaktır. Bu çalışma kurullarının 1991 Sanayi Kongresi'nir,
bütününün hazırlanmasından sorumlu kurul ile eşgüdüm içinde
çalışmaları öngörülmektedir.
1989 Sanayi Kongresi'nin içerdiği bilgi birikimi ve görüş
çeşitliliğinin daha geniş bir biçimde yansımasını kısıtlamış olan bir
uygulamanın tekrar edilmemesi için, 1991 Sanayi Kongresi'nde az
sayıda ama derinlemesine ve geniş bir biçimde tartışılabilecek
tebliğe yer verilmesi; özgül teknik yönü ağır basan konularda te-
bliğ alınmaması, uygun olur kanısındayız. Ayrıca, panellerden bir
bölümünün, özellikle parti ve kuruluş temsilcilerinin çağrılı olacağı
panellerin, bir çerçeve tebliğ üzerinde görüşlerin açıklanması
biçiminde düzenlenmesinde yarar vardır.
ühendis ve Makina Cilt:31 Sayı :366 Temmuz 1990
7
V.TEKSTIL
SEMPOZYUMU
ENDÜSTRİYEL
UYGULAMA
OTURUMLARI
tmmob
makina mühendisleri odası
Uluslararası Tekstil ve Yan Sana*
yii Ürünleri Sergisi'ne katılan firma-
lara konularındaki teknolojik geliş-
meleri, çalışmalarını, ürünlerini ta-
nıtım amacıyla Sempozyumla para-
lel "Endüstriyel Uygulama Oturum-
lar"ında bildiri sunma olanağı sağ-
lanacaktır.
Endüstriyel Uygulama Oturumla-
rının programı Sempozyum prog-
ramı ile birlikte duyurulacaktır.
Ayrıntılı bilgi için TMMOB Maki-
na Mühendisleri Odası Bursa Şube-
si'ne başvurunuz.
7-10 KASIM 1990 HOTEL ALMİRA / BURSA
ULUSLARARASI TEKSTİL ve YAN SANAYİİ ÜRÜNLERİ SERGİSİ
6-10 Kasım 1990 Hotel Almira Bursa
Her, iki yılda yapılan Tekstil Sempozyumları ile birlikte Tekstil ve Yan Sanayii Ürünleri Sergisi'nin yapılması
gelenekselleşmiştir.
Bu yıl da 6 - 10 Kasım 1990 tarihleri arasında ve V. Tekstil Sempozyumu ile birlikte uluslararası Tekstil ve Yan
Sanayii Ürünleri Sergisi Bursa'da Hotel ALMlRA salonlarında yapılacaktır. Amaç tekstil ve yan sanayiinde faali-
yet gösteren firmaları, teknolojik gelişme ve yenilikleri, ürünleri tanıtmaktır.
Toplam 800 m2 alanda kurulacak Sergi'ye, firmalar modüler ve açık standlarda katılabileceklerdir.
Sergi sırasında yayınlanacak katalogda Sergi'ye katılan firmaların tanıtımı yapılacak ve ayrıca firmalar verecek-
leri reklamlarla kataloga katılabileceklerdir.
TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI BAŞKANLIĞI'NA
7-10 Kasım 1990 tarihleri arasında düzenlenecek olan V. Tekstil Sempozyumu ve 6 -10 Kasım 1990 ta-
rihleri arasında düzenlenecek olan Uluslararası Tekstil ve Yan Sanayii Ürünleri Sergisi ile ilgili olarak;
Q Sempozyum kitabına reklam verme koşullarını,
Q Sergi kataloguna reklam verme koşullarını,
[J Uluslararası Tekstil ve Yan Sanayi Ürünleri Sergisi'ne katılım koşullarını öğrenmek istiyoruz.
Adı Soyadı :
Görevi :
Firma Adı :
Adres :
Tel :
Fax:
P***.
ULUSLARARASI
TEKSTİL
VE YAN SANAYİİ ÜRÜNLERİ
SERGİSİ
COODOl
,
/D
fi -m
tmmob
makina mühendisleri odası
bursa şubesi
hotel almira / bursa
Arazi
taşıtlarında
yuvarlanma
direnci
Y.Doç.Dr. İ.Murat EREKE
I.T.Ü. Mak. Fak., Gümüşsuyu-ISTANBUL
2\. razı taşıtları tarla, kar, çöl gibi gevşek
zeminlerde hareket edebilmek üzere tasar-
lanırlar. Söz konusu yumuşak zeminlerin
karakteristikleri oldukça değişkendir ve
bu özellik araçların hareket yeteneğim ke-
sinlikle sınırlar. Arazi taşıtlarında perfor-
mansı belirleyen parametreler içinde en
önemlisi araç-zemin ilişkisinden doğan yu-
varlanma direncidir.
Bu çalışmada, arazi taşıtlarında kullanı-
lan yürüme düzenlerine ait yuvarlanma di-
rençleri M.G.Bekker modeline göre hesap-
lanmış ve bir bilgisayar programı yardımı
ile katı tekerlekli ve paletli arazi
taşıtları karşılaştırılmıştır.
J. neumatic tire behaves like a rigid rim if
the ground is sufftciently soft. This behav-
ior alone is controlled by the relationship
betıveen inflation pressure and ground cosis-
tency. in this article has used the famous
from of the ecjuatino from M.G.Bekker for
moderate sinkage to any rigd wheel in ho-
mogeneous soils of any type. Vfheels mov-
ing on a hard surface is covered with loose
soil, ör mud, ör snow plough through the
loose top layer. The resistance may be ex-
pressed in term of soil properties, as a bull-
dozing resistance.
As a result, for each vehicle the motion re-
sistance has been calculated and soil-
vehicle relationsship have been compared.
1 . Giriş
Yol dışı araçları, adında da belli olduğu gibi,
sıkıştırılmış, yüzeyi sert ve düzgün olan yolların
dışında çalışan her türlü araç ve makinalardır. Bunlar:
-
Ordu araçları,
-
Tanmaraçlan,
-
iş makinaları,
-
Özel amaçlı araçlar
olarak sayılabilir. Yol dışı araçları, diğer bir değişle
arazi taşıtları taşıt tekniğinde özel bir önem içerir.
Bunun nedeni bu tür araçların tarla, kar, çöl gibi
gevşek zeminlerde hareket edebilmek üzere tasar-
lanmaları ve kullanılmalarıdır. Çünkü, arazi taşıtlarının
hareket ettiği yumuşak zeminin karateristikleri ol-
dukça değişkendir ve zeminin mekanik özellikleri
bu araçların hareket yeteneklerini kesinlikle sınırlar.
Bu nedenle, zemin mekanik özelliklerinin tanım-
lanması ve arazi taşıtlarının iyi tasarlanması gerekir.
Yol dışı araç mekaniği arazi taşıtı ve zemin arasındaki
ilişkileri nceleyen özel bir bilim dalıdır. Bu dalın,
üzerinde çalışılan en önemli konusu, arazi taşıtı ile
gevşek, sıkışan zemin arasındaki ilişkilerdir. Arazi
taşıtının hareket yeteneklerinin, taşıtın boyutları ve
zeminin mekanik özellikleri bakımından hesaplama
olanağı verecek uygun bir taşıt-zemin modelinin
oluşturulması bu ilişkilerin incelenmesindeki esas \
amaçtır. M.G.Bekker, bu konuda çalışmalar yapmış '
ve amprik-analitik bir yöntem geliştirmiştir. Bu
yöntem çok sayıda deneylerle desteklenmek sure- ı
tiyle arazi taşıtının hareket yeteneklerini hesaplama- \
da ve geliştirmede çok etkili olmuştur. Ancak yön-
tem sürekli çalışmalarla düzeltilmesine ve iyileştiril-
mesine rağmen zeminin gerçek gerilme-deformas-
yon özellikleriyle ele alınmamış olmasından ötürü
hala eleştirilere açıktır.
Yol dışı araçları çeşitleri ve sayıları bakımından
gittikçe önem arzetmektedir. Tarımdan orduya,
altyapı inşaatından petrol ve maden aramaya kadar
çok çeşitli sahalarda kullanılan bu araçların iyi tasar- l
lanması, amaca uygun ve etkin kullanılması gerek- \
mektedir. Bu ise yapılacak sistematik ve bilimsel
çalışmalarla mümkündür. Bu bilim dalının teorik te-
mellerinde elastisite teorisinin ve plastik denge teo-
risinin yeri vardır. Ancak bu teoriler yol dışı araç me- -
kaniğinde çok az probleme çözüm getirebilmiştir.
Bunun nedeni, toprağın araç altında pekleşen plas-
tik davranışının bu teorilerde ihmal edilmiş olmasıdır.
10
Mühendis ve Makina Cilt:31 Sayı:366 Temmuz 1990
Hal böyle olunca Bekker tarafından geliştirilen pratik
yöntem yaygın olarak kullanılmış ve benimsen-
miştir.
Genel olarak taşıtların performansını belirli
parametreler tayin eder. Yol dışı araçlarında da ara-
cın iç direnci, eğim direnci, hava direnci gibi etkilerin
içerisinde en önemlisi araç-zemin ilişkilerinden
doğan yuvarlanma direncidir. Yuvarlanma direnci,
tahrik zincirinin tasarımında, dolayısı ile çeki
gücünün hesabında birinci derecede rol oynar. Bu
çalışmada, yol dışı araçlarında kullanılan yürüme
düzenlerine ait yuvarlanma dirençleri amprik-analitik
yaklaşımla hesaplanmış ve bir bilgisayar programı
yardımı ile katı tekerlekli ve paletli arazi taşıtları
kıyaslanmıştır.
Şekil 2.1. Tekerlek-Toprak ilişkisi Modeli
2. Amprik-Analitik Yaklaşımla Yuvar-
lanma direncinin Hesaplanması
Amprik-analitik yöntemle bir katı tekerleğin
yuvarlanma direnci şu şekilde hesaplanır. Normal
olarak katı tekerlek pratikte kullanılmıyorsa da arazi
taşıtları ile ilgili yol dışı araç mekaniğinde önemlidir.
Bunun nedeni, pnömatik tekerleğin yumuşak ze-
minde katı gibi davranmasıdır. Bu hesap yönte-
minde yapılan kabul, tekerleğin toprağa dayanan
her noktasında toprağın reaksiyonunun radyal
olduğu ve aynı derinliğe batırılmış basit plaka
üzerindeki basınca eşit olduğu şeklindedir. Şekil
2.1'deki itilen katı tekerlek için denge denklemleri
aşağıdaki gibi yazılabilir:
qo
(2.1)
Rc = bS aarsinGdö
o
qo
W = bS aarsinedG
(2.2)
Burada Rc yuvarlanma direnci, W düşey yük,
a radyal basınç ve ct tekerlek genişliğidir, er radyal
basıncı aynı derinlikteki (p) plaka basıncına eşit
olduğundan,
crarsinedre = pdz ve aarcosGdö = pdxO (2.3)
yazılabilir, (p) plaka basınç ifadesinin de,
P =
(2.4)
(3-n)(2^2X(2n+1)(n+1)b1/(2n+1)(kc/b+k{)1(2n+1)
ifadesi elde edilir.
Arazi taşıtlarında yuvarlanma direnci iki kom-
ponentlidir. Komponentlerden biri yukarda söz-
edilen "Sıkışma Yuvarlanma Direnci"^ diğeri ise te-
kerleğin önünde biriken toprağın sürülmesinden
doğan "Sürme Seyir direnci"d\r. Tam kırılma hali için
sürme ile ilgili seyir direnci (bulldozing resistance)
ifadesi aşağıdaki gibidir:
Rb = btGZoKpç = 0,5z02YsKpY) (2.6)
Bu ifadede, z0 maksimum batma derinliği, c
malzemenin kohezyonu olmak üzere Kpc ve K^ kat-
sayıları da şu şekilde bulunabilir:
t) (2.7)
Kpy = ( 2rry/ ty)> + 1 )
Dostları ilə paylaş: |