Biofizika fanidan amaliy mashg’ulotlar kitobchasi

Hisoblashga misol. Tekshirish natijasida ma'lum bo'ldiki, tekshirilayotgan eritmaning kontsentratsiyasi 0,6% natriy xlorid eritmasiga mos keldi. Demak, uning kontsentratsiyasi 0,6 %ga teng.
Ma'lumki eritmaning osmotik bosimini hisoblash uchun molyar kontsentra-tsiya ishlitiladi. Shuning uchun biz topilgan %li kontsentratsiyadan molyar kontsentratsiyaga o'tishimiz shart, Buning uchun esa quyidagicha mulohaza yuritamiz: natriy xloridning I molyar eritmasi I l hajmda 58,5g natriy xlorid tutadi. Natriy xloridning 0,6%li eritmasi I l hajmda 6g natriy xlorid tutsa, u holda bu eritmaning molyar kontsentratsiyasi teng bo'ladi 6/58,5 = 0,102 = 0,1mol.
Demak, tekshirilayotgan eritmaning molyar kontsentratsiyasi С=0,1Мga teng, Tajriba sharoitidagi harorat Т=273+17=290^оК bo'lsa va berilgan suyuqlik uchun mos keladigan erigan modda ionlar soni ma'lum bo'lganda (bu son natriy xlorid uchun 2ga teng, ya'ni = 2), tekshirilayotgan eritmaning osmotik bosimi teng bo'ladi:



Ishni bajarish tartibi.
Noma'lum eritmaning kontsentratsiyasini aniqlash. O'qituvchidan kontsentratsiyasi aniqlanishi kerak bo'lgan eritma olinadi. So'ngra natriy хloridning asosiy eritmalaridan uning 0,5%; 1,5%, 2% li eritmalari tayyorlab olinib, navbatda, ulardan kontsentratsiyalari 0,1%ga farqlanadigan oraliq kontsentratsiyali eritmalar tayyorlanadi. Eng ohiridagi eritmalarni ishlatib, yuqorida bayon etilgan tarzda, berilgan noma'lum eritmaning kontsentratsiyasi topiladi.
Biologik suyuqlikning osmotik kontse'ntratsiyasi va osmotik bosimini aniqlash. O'qituvchidan biologik suyuqlik olinadi va yuqorida tayyoriangan natriy hlorid eritmalaridan foydalanib, berilgan biologik suyuqlikning, dastlabki osmotik kontsentratsiyasi, keyin esa osmotik bosimi aniqlanadi.
O'lchashlar 4.1-rasmda ko'rsatilgan Bardjer-Rast metodi bo'yicha o'lchash-lar olib boriladi.
Hisoblashga misol. Tekshirish natijasida ma'lum bo'ldiki, tekshirklayotgan eritmaning kontsentratsiyasi 0,6% natriy xlorid eritmasiga mos keldi. Demak, uning kontsentratsiyasi 0,6 %ga teng.
Tajribanihoyasiga yetgunga qadar suvning bug‘lanib ketishidan va konsentratsiyaning o‘zgarib qolishidan saqlash maqsadida eritmalarni yopiq idishlarda saqlash kerak. Tadqiq qilingan eritmaning konsentratsiyasi va uning foiz konsentratsiyadan molyar konsentratsiyaga o‘tkazgandan so‘ng (4.1-formuladan foydalanib) osmotik bosim aniqlanadi.
Misol. O‘lchash natijasida aniqlandiki, tadqiq qilingan eritmaning konsentra-tsiyasi NaClning 0,6 %li eritmasi konsentratsiyasiga teng, harorat esa, o‘lchash vaqtida 17°C bo‘lganda muayyan eritmaning osmotik bosimi topilsin. NaClning molyar eritmasi. NaCl =23+ 35.5=58,5g, ya‘ni 1 litr (1000ml) suvda 58,5g NaCl eritilsa 1 molyar eritma hosil bo‘ladi. Bu misolda 1000 ml suvda 6 g 100ml suvda 0,6g (100ml=0,6g) NaCl erigan, demak 6/58.5=0,102=0,1m. hisoblab topilgan.
Yuqorida keltirilgan formulaga muvofiq ravishda c ning miqdorini qo‘yib chiqsaq hamda NaCIning har bir molekulasi ikkita ion (Na va CI^-)ga dissotsiatsiya-lanishini nazarda tutsak, u holda R = 2-0,01-0,82-(273+17) = 4,756 = 4,8 atm kelib chiqadi.